Keşe Almatyda qart jauynger, Ekınşı düniejüzılık soǧys ardagerımen 28 panfilovşylar parkınde söilesıp qaldym.
Qazaq. Qaptaǧan adam. Qalyŋ şeru. Köbı kektengen közben ötkenge qaraidy. Qoldaryna atalarynyŋ, soǧysta baiaǧyda qaza bolyp, süiegı qurap qalǧan jaqyndarynyŋ suretterın ūstap alǧan. "Faşist, faşister qūrysyn!" dep dauryqty atamyz. Üstı-basy tolǧan orden, madaq, sölkebai. Äŋgımege tarttym.
– Ata, Merekeŋız qūtty bolsyn!
– Rahmet!
– Bügın adam byltyrǧydan az eken. Byltyr 100 myŋ adam qatysyp edı şeruge.
– Jastar bılmeidı. Myna kündı bızder - soǧysqa qatysuşylar qanymyzben qorǧadyq. Täuelsızdık bızdıŋ arqamyzda keldı.
– Qalai? Täuelsızdıktı bız orystardan äzer aldyq qoi.
– Orystardan! (Atamyzdyŋ dausy dırıldep, qatqyl şyqty. Öşkın közderımen maǧan yzbarlana qarady). Sender ne bılesıŋder?! Orystardyŋ, jalpy Reseidıŋ tük jazyǧy joq. Bızdı adam qylǧan solar. Abai ataŋ da aitqan solai dep.
– Ol kısı ne deptı?
– Orystan üirenıŋder, oqyŋdar, qaŋǧyryp jürmeŋder degen. Sen ony da oqymaǧansyŋ ǧoi, iia?!
– Oqyǧam. Bıraq däl solai aitpaǧan sekıldı.
– Qaitalap oqy. Orystar bolmaǧanda, bız älı de tau-tasta köşıp-qonyp jürer ek.
– Qoiyŋyz. Qalai?
– Qalaiy nesı? Mal baǧyp.
– Qai elde soǧystyŋyz?
– Polşada.
– Qalai jeŋdıŋızder?
– Bärı ūly Stalinnıŋ arqasy.
– Ol ne ıstedı?
– Eger onyŋ köregendıgı bolmasa, myna bız osy jerde tūrmas edık.
– Ol ne köregendık ıstedı?
– Qoryqpady. Soǧysty. Bız soǧysta öluden emes, Stalinnıŋ aldynda ūiatty bolmas üşın qan keştık.
– Stalin de Gitler sekıldı tiran ǧoi...
– Ne deisıŋ?! Üi, nadan! Men senı adam eken desem. Stalin - qazaqtardyŋ qamqorşysy. Eger Stalin jauyz bolsa, onyŋ suretın köterıp nege şyǧady myna halyq? Ol tiran emes, naǧyz köregen basşy. Bügıngı Nazarbaevyŋ da, Putinıŋ de, ana Trampyŋ da onyŋ aldynda tük emes, jai quyrşaqtar. Mıne, kördıŋ be, eger Stalin bolmasa, osyndai baqytty kün bolar ma edı? Olar moiyndaǧannan, oǧan taǧzym etıp, portretıne mınäjat qylyp jür. Qazaqstan men Reseidı Stalinnıŋ ruhy - aibaty qorǧap tūr. Äitpese, baiaǧyda jaularymyz tūnşyqtyrar edı.
– Ol qazaqtardy qynadai qyrdy ǧoi?
– Kımdı qyrdy? Qazaqtar özderı qyryldy. Aştan. Balyq jeudı bılmedı. Nadandyq. Al jaulardy aiamaǧany dūrys boldy. Qazır de jaular köp. Bırıŋ Amerikaşyl, bırıŋ dındar bop... Amerika - osy senderge ne jaqsylyq ıstedı? Qazaqtyŋ bolaşaǧy joq...
Atam osyny aitty da, taiaǧyn tyqyldatyp, menı itere jürıp kettı.
Stalin - tırı! Stalin ölgen joq! Almatyda 2018 jyly 100 myŋnan asa adam, 2019 jyly on myŋdaǧan adam "Mäŋgılık polk" şeruıne qatysty. Stalin - tırı!..
Arman DÜISENHAN
