Úsh qyz qonaqtan shyqqanbyz. Taksı tappaı turdyq. Bizden árirek toqtaǵan bireýi kóne ketti. Úsh túrli kóshege baratyn bir aýdannyń qyzdary jaıǵasyp aldyq. Qurbylarym menen buryn túsetin bolǵandyqtan, artqa otyrdy. Ánshi, kúıshi qurbylarǵa: «Kesh kóńildi ótti, ıá!», dedim, olar qostaı ketti. Dombyramdy ıegimen nusqaǵan júrgizýshi aǵaı: «Men de ónerdi bitirgem», dedi. Qyzdar bolyp jamyrasyp qaldyq. Ortaq taqyryp tabylǵanyna qýanyp sózge tarttyq: «Qoıylym qoıamyn. Elordaǵa úlken úmitpen keldim. Sóıtsem, munda da sol siresken júıe. Pálen mıllıon aýdarady. Onyń 70 paıyzy anaý basynan beri qaraı jelinip keledi. Qalǵan 30 paıyzyna ǵana qoıylym qoıasyń ǵoı. Sonda ne boldy anaý?», dep bir toqtady. Arqa-jarqa kóńilimiz jaıynda qaldy. Bárimiz aǵaıdyń aýyzyna qarap qalyppyz. «E-e, ol jaǵyńyz da jeý deseńizshi...», dedim. Ol otaldy deısiz: «Bizde bári sol ǵoı. Barlyǵy sondaı. Búkil Qazaqstan osy», dedi birneshe ret qaıtalap. «Onyń ishinde siz de kettińiz ǵoı?», dedim. Ol: «Men ómiri jegen emespin», dedi shamdanyp. «Men de! Eki adam kirmeı qaldy. Sonda «barlyǵy» degenińiz ótirik bolyp qaldy ǵoı», dedim. Kólik júrgizip kele jatqanyn umytyp maǵan tesireıe qarady. Osy kezde joldyń men jaq jıeginde Toqaevtyń urany jazylǵan bılbord kórindi.
«Áne, anaý saılaýǵa da sansyz aqshany shashyp jatyr. Osy ýaqytqa deıingi saılaýdyń bári ótirik ótti. Endi qaıdan ádil saılaý bolady? Saılaýǵa barýdyń qajeti de joq», dedi qolyn bir siltep. «40-tan asyp qalǵanyńyz kórinip tur. Siz osyǵan deıin bir ret bolsyn saılaýǵa qatystyńyz ba?», dep suradym. Ol: «Meniń daýysym eshteńeni sheshpeıtin saılaýǵa ne úshin qatysýym kerek eken! Bir ret te barǵam joq», dedi entigip. «Eshqashan daýys bermeseńiz, daýysym urlandy. Únim estilmedi dep qalaı aıtasyz?», deımin kúlip. Ol: «Aınalaıyn, óziń jap-jassyń, ne bilesiń! Biz kórgenbiz. Keshe maǵan bir franýz mindi. Oryssha biledi eken. Aıtýynsha, franýzdar saılaýǵa eki jyl buryn daıyndalady. Al biz únemi janyǵyp júremiz. Oǵan da bizde bári ótirik ekenin, saılaýda daýsymyzdyń urlanatynyn aıttym», dedi halyqaralyq deńgeıde talqylaǵanyn maqtan etip.
«Bul saılaý – burynǵydan ózgerek», dedim. «Dana qyzmetine kiristi», dep kúldi, meni Dana dep ataıtyn kúıshi qurbym. Júrgizýshi aǵaı onyń sózin estimegen kúıi: «Nemenesi ózge eken? Sol qatyp qalǵan kúıde», dedi ilip alyp. «Men úshin ózgeshe. Óıtkeni osy ýaqytqa deıin birneshe múmkindigim bolsa da saılaýǵa barmadym. Daýys bermedim. Men úshin laıyq kandıdat bolmaǵandyqtan barmadym. Al osy joly saılaýdy, júıeni, bolashaqty ózgertý úshin baram. Ózgeshe bolady, biraq ony jasaıtyn – men, siz, biz», dedim. Júrgizýshi aǵaı sózimniń sońyn kúter-kútpes: «Áı, seniń daýsyń eseptelmeıdi deımin, mynaýyń!», dedi ay kúlkimen. «Men eseptetem», dedim. Ol mynanyń esi durys emes shyǵar degendeı qarady. Osy sátte bizdiń aýdanǵa kire bastadyq. Ánshi qurbym jol kórsete jóneldi. Aǵaı menimen sóz talastyryp otyrǵanda basqa jolǵa túsip, sál aınalyńqyrap ketti. «Meniń qyzym stýdent, áıelim de memlekettik mekemede isteıdi. Olarǵa ázirden kimge daýys beretinin aıtyp qoıǵan. Senderdiń daýystaryńsyz bári sheshilip tastalǵan dep kúnige aıtam», dedi júrgizýshi júrisin baıaýlatyp.
«Eger saılaý ádil ótpese, soǵan sizdiń de úlesińiz bar!», dedim. «Óı, sen qatyrady ekensiń ǵoı. Qalaı? Men ne istedim?», dep qylǵyndy. «Bir emes, birneshe adamnyń daýysyn siz jep qoıyp otyrǵanmen teńsiz!», dedim, onan saıyn saspaı. «Ea, daýys jegeni nesi, men nemene komıssııada otyrmyn ba?», dedi jol men maǵan kezek-kezek qarap. «Myna úıge toqtańyz, aǵa», dedi ánshi qurbym. Onymen qoshtasa sala: «Óıtkeni siz osy jolǵy saılaýdan ózgeshelik kútip, alǵash ret bolsa da daýys berýge qulshynyp otyrǵan talaı adamdy raıynan qaıtarǵansyz. Áli ótpegen saılaýdyń ádil ótpeıtinine álden kepil bolyp júrsiz. Bul – úgitteý. Beıresmı bolsa da saılaýǵa barmaýǵa úgitteýdiń atasy sanalady. Sizge erip qyzyńyz, áıelińiz, jolaýshylaryńyz barmaıdy. Osynyń ózinde qansha adamnyń daýysyn urladyńyz?», dedim joldan kóz almaǵan kúıi. Júrgizýshi aǵaı kúıshi qurbymnyń kóshesine túse bere: «Men kózimmen kórgenimdi aıtamyn. Bolashaqty bilgennen aıtamyn», dedi tonyn túsirmegen kúıi. «Siz, aıtpaqshy, halyqaralyq bir sarapshynyń baqylaýynan bizdi aıyrdyńyz», dedim. «Óı, onda meniń sharýam qansha?», dedi daýysy qarlyǵyp: «Qaıdan ǵana qozǵadym myna saıasatty, basym aýyryp ketti ǵoı, túge». «Franýzǵa osy jolǵy saılaý bizde basqasha bolaıyn dep tur degenińizde bálkim táýelsiz baqylaýshy bolýǵa barar ma edi. Al endi ol sizdiń sózińizden keıin bári báz baıaǵysha eken ǵoı degen oı túıdi. Bir baqylaýshy kemi 5 adamnyń daýysyn qaraı alatyn edi», dedim. «Men báribir saılaýǵa barmaımyn. Meniń daýysym eshteńe sheshpeıdi», dedi ol burtıǵan baladaı. Kúldim de: «Aldyńyzdaǵy úıge toqtańyz», dedim. «Aǵaı, Dana durys kózqaras qalyptasqanyn qalaıdy», dedi kúıshi qurbym, túsip jatyp. Oǵan «Bári durys» degen emeýrinmen qos kózimdi qysa jymıdym da qol bulǵadym. Sosyn sózdi qaıta ózim jalǵadym: «Saılaýǵa barý-barmaý óz erkińizde. Sizdi eshteńege úgittemeımin. Biraq bir nárseni ótinip suraımyn. Ózińiz barmasańyz da bireýdiń jolyn baılamańyz. Meıli kim bolsyn! «Barma, seniń daýysyń eseptelmeıdi» degen jattandy sózdi aıtpaý – saılaýdyń ádil ótýine qosqan sizdiń úlesińiz bolsyn. Keıde úndemeý – sóıleýden anaǵulym paıdaly», dedim. Endi ol joldan kózin almady. Az únsizdikten keıin: «Sen ártiske uqsamaısyń», dedi samarqaý ǵana. Jymıdym. «Siz janyńyzdaǵy jolaýshyǵa endi ǵana kóńil aýdardyńyz. Men ǵoı, jaraıdy, myń adam úgittese de bastapqy ustanymymnan qaıtpaımyn. Meniń ornymda ózgeniń kózqarasymen júretin adam otyrsa she... Saılaýǵa barmasańyz da bolady, biraq bitkende meniń daýysym eseptelmedi, ádil ótpedi demeńiz. Uıat qoı», dedim burylysty nusqap. Ol kólikti toqtatty da: «Dana, (atymdy kúıshi qurbymnyń aıtýymen esinde saqtap alypty) sen meni jeńdiń. Men saılaýǵa baramyn!», dedi esikti ashyp jatqan maǵan buryla. «Aǵa, bul – sizdiń jeńisińiz. Siz ózińizdegi qatyp qalǵan kózqarasty ózgerttińiz. Meniki – sizdi mineý emes, moıyndatý ǵana bolǵan. Ózgeristiń bastaýy – moıyndaı bilý. Nemquraıdymyz. Biz úshin bireý saılap beretindeı beıqambyz. Men jeńgem joq, siz ózińizdi jeńdińiz. Aman bolyńyz!», dep esigin japtym. Jyly jymıyp ketip bara jatty.
Úıge qaraı buryldym. Kórshi bala otyr eken. Áıteýir áli bala maǵan: «Seniń jasyń neshede?», dedim sálemin qabyl alǵan soń. Ol tańyrqaǵan kúıi jıyrmadan asyp ketkenin jetkizdi. «Saılaýǵa barasyń ba?», dedim tótennen. Qostanaıdan qonys aýdarǵan kórshim: «Smysl?», dedi kózin tóńkerip. Joǵarydaǵy jaryssózdiń oryssha nusqasy 1 saǵatqa jalǵasty...
Aıdana Shotbaıqyzy
