Üş qyz qonaqtan şyqqanbyz. Taksi tappai tūrdyq. Bızden ärırek toqtaǧan bıreuı köne kettı. Üş türlı köşege baratyn bır audannyŋ qyzdary jaiǧasyp aldyq. Qūrbylarym menen būryn tüsetın bolǧandyqtan, artqa otyrdy. Änşı, küişı qūrbylarǧa: «Keş köŋıldı öttı, iä!», dedım, olar qostai kettı. Dombyramdy iegımen nūsqaǧan jürgızuşı aǧai: «Men de önerdı bıtırgem», dedı. Qyzdar bolyp jamyrasyp qaldyq. Ortaq taqyryp tabylǧanyna quanyp sözge tarttyq: «Qoiylym qoiamyn. Elordaǧa ülken ümıtpen keldım. Söitsem, mūnda da sol sıresken jüie. Pälen million audarady. Onyŋ 70 paiyzy anau basynan berı qarai jelınıp keledı. Qalǧan 30 paiyzyna ǧana qoiylym qoiasyŋ ǧoi. Sonda ne boldy anau?», dep bır toqtady. Arqa-jarqa köŋılımız jaiynda qaldy. Bärımız aǧaidyŋ auyzyna qarap qalyppyz. «E-e, ol jaǧyŋyz da jeu deseŋızşı...», dedım. Ol otaldy deisız: «Bızde bärı sol ǧoi. Barlyǧy sondai. Bükıl Qazaqstan osy», dedı bırneşe ret qaitalap. «Onyŋ ışınde sız de kettıŋız ǧoi?», dedım. Ol: «Men ömırı jegen emespın», dedı şamdanyp. «Men de! Ekı adam kırmei qaldy. Sonda «barlyǧy» degenıŋız ötırık bolyp qaldy ǧoi», dedım. Kölık jürgızıp kele jatqanyn ūmytyp maǧan tesıreie qarady. Osy kezde joldyŋ men jaq jiegınde Toqaevtyŋ ūrany jazylǧan bilbord körındı.
«Äne, anau sailauǧa da sansyz aqşany şaşyp jatyr. Osy uaqytqa deiıngı sailaudyŋ bärı ötırık öttı. Endı qaidan ädıl sailau bolady? Sailauǧa barudyŋ qajetı de joq», dedı qolyn bır sıltep. «40-tan asyp qalǧanyŋyz körınıp tūr. Sız osyǧan deiın bır ret bolsyn sailauǧa qatystyŋyz ba?», dep sūradym. Ol: «Menıŋ dauysym eşteŋenı şeşpeitın sailauǧa ne üşın qatysuym kerek eken! Bır ret te barǧam joq», dedı entıgıp. «Eşqaşan dauys bermeseŋız, dauysym ūrlandy. Ünım estılmedı dep qalai aitasyz?», deimın külıp. Ol: «Ainalaiyn, özıŋ jap-jassyŋ, ne bılesıŋ! Bız körgenbız. Keşe maǧan bır fransuz mındı. Orysşa bıledı eken. Aituynşa, fransuzdar sailauǧa ekı jyl būryn daiyndalady. Al bız ünemı janyǧyp jüremız. Oǧan da bızde bärı ötırık ekenın, sailauda dausymyzdyŋ ūrlanatynyn aittym», dedı halyqaralyq deŋgeide talqylaǧanyn maqtan etıp.
«Būl sailau – būrynǧydan özgerek», dedım. «Dana qyzmetıne kırıstı», dep küldı, menı Dana dep ataityn küişı qūrbym. Jürgızuşı aǧai onyŋ sözın estımegen küiı: «Nemenesı özge eken? Sol qatyp qalǧan küide», dedı ılıp alyp. «Men üşın özgeşe. Öitkenı osy uaqytqa deiın bırneşe mümkındıgım bolsa da sailauǧa barmadym. Dauys bermedım. Men üşın laiyq kandidat bolmaǧandyqtan barmadym. Al osy joly sailaudy, jüienı, bolaşaqty özgertu üşın baram. Özgeşe bolady, bıraq ony jasaityn – men, sız, bız», dedım. Jürgızuşı aǧai sözımnıŋ soŋyn küter-kütpes: «Äi, senıŋ dausyŋ eseptelmeidı deimın, mynauyŋ!», dedı aşy külkımen. «Men eseptetem», dedım. Ol mynanyŋ esı dūrys emes şyǧar degendei qarady. Osy sätte bızdıŋ audanǧa kıre bastadyq. Änşı qūrbym jol körsete jöneldı. Aǧai menımen söz talastyryp otyrǧanda basqa jolǧa tüsıp, säl ainalyŋqyrap kettı. «Menıŋ qyzym student, äielım de memlekettık mekemede ısteidı. Olarǧa äzırden kımge dauys beretının aityp qoiǧan. Senderdıŋ dauystaryŋsyz bärı şeşılıp tastalǧan dep künıge aitam», dedı jürgızuşı jürısın baiaulatyp.
«Eger sailau ädıl ötpese, soǧan sızdıŋ de ülesıŋız bar!», dedım. «Öi, sen qatyrady ekensıŋ ǧoi. Qalai? Men ne ıstedım?», dep qylǧyndy. «Bır emes, bırneşe adamnyŋ dauysyn sız jep qoiyp otyrǧanmen teŋsız!», dedım, onan saiyn saspai. «Ea, dauys jegenı nesı, men nemene komissiiada otyrmyn ba?», dedı jol men maǧan kezek-kezek qarap. «Myna üige toqtaŋyz, aǧa», dedı änşı qūrbym. Onymen qoştasa sala: «Öitkenı sız osy jolǧy sailaudan özgeşelık kütıp, alǧaş ret bolsa da dauys beruge qūlşynyp otyrǧan talai adamdy raiynan qaitarǧansyz. Älı ötpegen sailaudyŋ ädıl ötpeitınıne älden kepıl bolyp jürsız. Būl – ügıtteu. Beiresmi bolsa da sailauǧa barmauǧa ügıtteudıŋ atasy sanalady. Sızge erıp qyzyŋyz, äielıŋız, jolauşylaryŋyz barmaidy. Osynyŋ özınde qanşa adamnyŋ dauysyn ūrladyŋyz?», dedım joldan köz almaǧan küiı. Jürgızuşı aǧai küişı qūrbymnyŋ köşesıne tüse bere: «Men közımmen körgenımdı aitamyn. Bolaşaqty bılgennen aitamyn», dedı tonyn tüsırmegen küiı. «Sız, aitpaqşy, halyqaralyq bır sarapşynyŋ baqylauynan bızdı aiyrdyŋyz», dedım. «Öi, onda menıŋ şaruam qanşa?», dedı dauysy qarlyǧyp: «Qaidan ǧana qozǧadym myna saiasatty, basym auyryp kettı ǧoi, tüge». «Fransuzǧa osy jolǧy sailau bızde basqaşa bolaiyn dep tūr degenıŋızde bälkım täuelsız baqylauşy boluǧa barar ma edı. Al endı ol sızdıŋ sözıŋızden keiın bärı bäz baiaǧyşa eken ǧoi degen oi tüidı. Bır baqylauşy kemı 5 adamnyŋ dauysyn qarai alatyn edı», dedım. «Men bärıbır sailauǧa barmaimyn. Menıŋ dauysym eşteŋe şeşpeidı», dedı ol būrtiǧan baladai. Küldım de: «Aldyŋyzdaǧy üige toqtaŋyz», dedım. «Aǧai, Dana dūrys közqaras qalyptasqanyn qalaidy», dedı küişı qūrbym, tüsıp jatyp. Oǧan «Bärı dūrys» degen emeurınmen qos közımdı qysa jymidym da qol būlǧadym. Sosyn sözdı qaita özım jalǧadym: «Sailauǧa baru-barmau öz erkıŋızde. Sızdı eşteŋege ügıttemeimın. Bıraq bır närsenı ötınıp sūraimyn. Özıŋız barmasaŋyz da bıreudıŋ jolyn bailamaŋyz. Meilı kım bolsyn! «Barma, senıŋ dauysyŋ eseptelmeidı» degen jattandy sözdı aitpau – sailaudyŋ ädıl ötuıne qosqan sızdıŋ ülesıŋız bolsyn. Keide ündemeu – söileuden anaǧūlym paidaly», dedım. Endı ol joldan közın almady. Az ünsızdıkten keiın: «Sen ärtıske ūqsamaisyŋ», dedı samarqau ǧana. Jymidym. «Sız janyŋyzdaǧy jolauşyǧa endı ǧana köŋıl audardyŋyz. Men ǧoi, jaraidy, myŋ adam ügıttese de bastapqy ūstanymymnan qaitpaimyn. Menıŋ ornymda özgenıŋ közqarasymen jüretın adam otyrsa şe... Sailauǧa barmasaŋyz da bolady, bıraq bıtkende menıŋ dauysym eseptelmedı, ädıl ötpedı demeŋız. Ūiat qoi», dedım būrylysty nūsqap. Ol kölıktı toqtatty da: «Dana, (atymdy küişı qūrbymnyŋ aituymen esınde saqtap alypty) sen menı jeŋdıŋ. Men sailauǧa baramyn!», dedı esıktı aşyp jatqan maǧan būryla. «Aǧa, būl – sızdıŋ jeŋısıŋız. Sız özıŋızdegı qatyp qalǧan közqarasty özgerttıŋız. Menıkı – sızdı mıneu emes, moiyndatu ǧana bolǧan. Özgerıstıŋ bastauy – moiyndai bılu. Nemqūraidymyz. Bız üşın bıreu sailap beretındei beiqambyz. Men jeŋgem joq, sız özıŋızdı jeŋdıŋız. Aman bolyŋyz!», dep esıgın japtym. Jyly jymiyp ketıp bara jatty.
Üige qarai būryldym. Körşı bala otyr eken. Äiteuır älı bala maǧan: «Senıŋ jasyŋ neşede?», dedım sälemın qabyl alǧan soŋ. Ol taŋyrqaǧan küiı jiyrmadan asyp ketkenın jetkızdı. «Sailauǧa barasyŋ ba?», dedım tötennen. Qostanaidan qonys audarǧan körşım: «Smysl?», dedı közın töŋkerıp. Joǧarydaǧy jaryssözdıŋ orysşa nūsqasy 1 saǧatqa jalǧasty...
Aidana Şotbaiqyzy
