Qytaidaǧy repressiiadan qaşyp kelıp, bıraq tarihi otanynan pana tappai odan ärı otbasymen bırge Şvesiiaǧa auyp ketken Sairagül Sauytbai mäselesı Qazaqstannyŋ älemdegı imidjıne aitarlyqtai nūqsan keltıredı. Mūnyŋ alǧaşqy belgısı de körıne bastady. Şvesiiaǧa jetıp, ornalasyp, köŋılın bır demdep alǧan Sairagül Sauytbai «Azattyq» radiosyna bergen qysqa sūhbatynda Qazaqstanǧa qatysty problemanyŋ şetın şyǧardy.
Sairagül özınıŋ jäne otbasynyŋ soŋǧy sätke deiın «Qazaqstannan ümıt üzbegenın», amaly tausylǧan soŋ ǧana Europa asyp, «Şvesiia elınıŋ azamattyǧyn aludy maqsat etıp otyrǧanyn» aita kele, mūnyŋ bärın «Qytaidyŋ qaupınen tolyq qūtylu» üşın jasalǧan äreket retınde tüiındedı. Basyna kün tuǧan tört qazaqqa (özı, küieuı jäne ekı balasy) pana bola almaǧan Qazaqstan men Şvesiiany salystyrudy da ūmyt qaldyrǧan joq. «Şvesiia memleketı bızdı öte jyly qabyldady. Būl jerde zaŋ kemeldengen, jūmystar jaqsy atqarylady eken. Bızdıŋ barlyq jaǧdaiymyzdy tolyǧymen jasap berdı, qūjattardy räsımdeuge Şvesiianyŋ memlekettık qyzmetkerlerı kömektesıp jatyr» dedı ol.
Sairagüldıŋ auzynan şyqqan osy üş-tört sözdıŋ astynda ökınış te, ıştı kernegen yza da bar. Ol tarihi otanyna Qytaidan qaşyp kelgende, Qazaqstannan üi-jai, materialdyq basqa da kömek sūraǧan emes. Onyŋ bar armany ekı balasyn baǧyp, qazaqtyŋ ūlan-ǧaiyr jerınıŋ bır būryşynda küneltu edı. Sol üşın bosqyn märtebesın sūrady, azamattyq berudı ötındı. Mūny ol özıne qatysty ötken taǧdyrşeştı sottyŋ ärbırınde mälımdegen. Bıraq Qazaqstan ökımetı qol qoiyp, mındetteme alǧan otbasyny aiyrmau, ana men bala jäne kämelet jasyna tolmaǧan balalar qūqy jönındegı halyqaralyq konvensiialardy aiaqasty etıp, Sairagül Sauytbaiǧa bosqyn märtebesın beruden bas tartty. Tıptı Qazaqstan ükımetı şettegı etnikalyq qazaqtardy Qazaqstanǧa qaitaru jönınde arnaiy qabyldanǧan zaŋdy da qaperıne almady. Mūny Sairagül de, Qazaqstan azamattyǧy bar onyŋ balary da, küieuı de eşqaşan ūmytpaidy, olardyŋ jüregınıŋ bır būryşy şer bolyp qatyp qalǧan şyǧar. Aŋsap jetken aspan tüstes kök pasportty tärık etıp, Şvesiianyŋ azamattyǧyn alǧaly jatuy da beker emes.
Sairagül Sauytbaidyŋ otbasy Qazaqstannan eşqandai jaqsylyq körgen joq. Tırnektep jinap tergen dünie-mülkın Qytaiǧa tastai qaşqan otbasy Esık qalasynda üi jaldap tūrdy, jalǧyz siyrdyŋ airan-sütın ışıp künelttı... Sol siyrdy satyp jolkıre qylyp alystaǧy Şvesiiadan pana ızdep qaŋǧyp kettı.
Sairagül men onyŋ otbasynyŋ basynan ötken oqiǧa jalǧyz emes. Jaǧdaiy osyǧan ūqsas otbasylar köp. Äkesı nemese şeşesı Qytaidyŋ «saiasi üirenu lagerlerıne» qamalyp, tırı jetım bolyp qalǧan balalardyŋ jan aiqaiy älı qazaq dalasynda jaŋǧyryp tūr. Qytai-qazaq şekarasynda bölınıp qalǧan qanşama otbasy bar. Şetelden Qazaqstanǧa köşıp kelıp, kedeişılıktıŋ qamytyn kiıp, auyr tūrmystan qajyǧan otbasylar da şaş etekten. Ondai problemany batyly jetkenderdıŋ auzynan ǧana estimız. Ondai problemany Sairagül siiaqty qaisar azamattardyŋ äreketınen ǧana köremız. Bız bılmeitın, bız estımegen qanşama qiyn taǧdyr bar, qanşama qasırettı oqiǧa bar. Būl - «myŋ ölıp, myŋ tırılgen qazaqtyŋ» basyna tüsken taǧy bır näubet jaǧdai, ūlttyŋ taǧdyrşeştı mäselesı.
Täuelsızdık alǧannan berı 1 millionnan astam qazaq köşıp keldı, 3 millionǧa juyq qazaq Qytaidyŋ solaqai saiasatynyŋ zardabyn tartyp, şekaranyŋ arǧy betınde otyr. Olardyŋ bır bölıgı amalyn tauyp köşıp keler... Bıraq olar da Sairagül Sauytbaidyŋ otbasy sekıldı äleumettık, qūqyqtyq problemalarmen taǧy da bet-bet qalady. Osylaişa Qazaqstanda «Sairagül sindromynyŋ» auqymy arta tüsedı.
Kez kelgen äleumettık, ekonomikalyq, tıptı qarapaiym tūrmystyq problema saiasatqa baryp tıreletını zaŋdylyq. Bıraq oralmandar problemasy özınıŋ qoǧamdaǧy ötkır özektılıgıne qaramai taǧy da Qazaqstan saiasi arenasyna şyqqan joq. «Ūlttyŋ bolaşaǧyn küittegen» Dos Köşım basqaratyn «Ūlt taǧdyry» qozǧalysy būrynǧy komsomol Ämırjan Qosanovty prezidenttık sailau dodasyna saldy. «Ūltym degende Ūrymdy, halqym degende Qyrymdy» küŋırene qozǧaityn ūltşyl-patriottardyŋ bärı oralmandardy ūmyt qaldyrdy, olardyŋ problemasyn saiasattyŋ kün tärtıbıne alyp şyqqan joq. Qaita Qytaidyŋ qyspaǧynda qinalǧan qandastarymyzdyŋ mäselesın qazaq ūltynyŋ taǧdyrymen, adamzattyŋ taǧdyrymen tūtas qamdaǧan «Atajūrt erıktılerınıŋ» liderı Serıkjan Bıläşūlynyŋ üstınen domalaq aryz jazyp, qamattyryp tastady. Bilık te, onyŋ saiasi oiynyna jegılgen psevdo ūltşyl-patriottar da būrq-sarq qainaǧan qazannyŋ qaqpaǧyn basa tüskısı keledı. Qazaq qoǧamyndaǧy ötkır problemany öpırımdıkpen qymtap jauyp qoimaqşy. Bıraq şyndyqtan qaşyp qūtylu mümkın emes. Kelesı elektoraldy kezeŋde qazaq mäselesındegı maŋyzdy baǧyttardyŋ bırı bolyp däl osy oralmandar problemasy kün tärtıbıne şyǧady. Qoǧamdaǧy özektı ürdıstıŋ tamyryn däl basyp otyrǧan Serıkjan Bıläşūly alyp kemeşe saiasat aidynyna tüsıp, alapat tolqyn tudyrǧanda, Qosanov-Toqaev siiaqty jelqaiyqtar jaǧalauǧa ysyrylyp qairaŋdap qalady... Ol kün de alys emes.
P.S. Avtordyŋ pıkırı redaksiianyŋ közqarasyn bıldırmeidı.
Tūrarbek Qūsaiynov
"Demos" QB töraǧasy
