Biyl memlekettık tuyn özgertken Qyrǧyzstan prezidentı Sadyr Japparov jaŋa rezidensiiaǧa köşıp baruy mümkın. 2022 jyldyŋ säuırınde bastalǧan qūrylys jūmystary aiaqtaluǧa jaqyn. Bilıkke kelgenıne üş jyl bolǧanda prezidenttıŋ jaŋa rezidensiia saldyrtuy nenı aŋdatady?
YRYMŞYL JAPPAROV AQ ÜIGE NEGE BARǦYSY KELMEDI?
Qazannyŋ 10-y künı Sadyr Japparov äleumettık jelıde jaŋa rezidensiiany qalai ataǧan jön dep qyrǧyz jūrtynan keŋes sūrady.
«Būl esım mäŋgı qalatyndyqtan, köpşılıktıŋ ūsynystary men pıkırlerın tyŋdaudy jön kördım. Būl tarih bolady. Sondyqtan ūsynystaryŋyzdy kütemın. Sondai-aq prezident äkımşılıgınıŋ jaŋa ǧimaratynyŋ atauynyŋ osy nemese basqa nūsqasyn ne üşın ūsynyp otyrǧanyŋyzdy mındettı türde däleldeŋız», - dep jazdy ol.
Prezidenttıŋ jazbasyna jūrt jaŋa rezidensiiany «Aq Ordo», «Qūt Ordo», «Aiköl Ordo», «Yntymaq Ordo» degen atau ūsyndy. Sondai-aq qyrǧyz azamattary prezidentke «Manas» eposynyŋ qaharmanyna arnalǧan «Manas Ordo» degen ataudy ūsyndy.
Arada 8 kün ötkende Sadyr Japparov jaŋa rezidensiiany «Yntymaq-Manas Ordo» dep atauǧa şeşım qabyldanǧanyn mälımdedı.
«Yntymaq Ordony» jeke özım ūsyndym. Köpşılıktıŋ ūsynysyn eskere otyryp, taǧy bır ataudy qosyp, «Yntymaq-Manas Ordosy» dep atasaq, dūrys bolar edı», - Sadyr Japarov.
Prezident jaŋa äkımşılık ǧimaratynyŋ atauyna barlyǧy 108 ūsynys tüskenın, olardyŋ köpşılıgı bır-bırıne ūqsaitynyn basa aitty.
Eske sala keteiık, 2022 jyldyŋ säuırınde Bışkektıŋ oŋtüstıgındegı keŋestık Ystyqköl qonaqüiınıŋ ornynda prezident äkımşılıgınıŋ jaŋa ǧimaratynyŋ qūrylysy bastaldy. Qūrylys qyrǧyzdar arasyndaǧy narazylyq tudyrdy. Sebebı halyq eldegı ekonomikalyq qiynşylyq kezınde jaŋa ǧimarat saludyŋ orynsyz ekenın jazdy.
Äitse de yrymşyl Sadyr Japparov eks-prezident Sauranbai Jienbekovten keiın qirap qalǧan Aq üige barǧysy kelmedı. Sebebı köterılısşıler Aq üidı basyp alǧannan keiın Asqar Aqaev, Qūrmanbek Baqiev jäne Sauranbai Jienbekov bilıkten quylǧan bolatyn. Sarapşylar «Sadyr Japparov osyny eskerıp Aq üige barmai, özıne jaŋa rezidensiia salyp jatyr» dep jazdy.
JAPPAROV NAZARBAEVTY ÜLGI TŪTA MA?
Ortalyq Aziia elderınde bilıkke kele salyp jaŋa rezidensiia salǧan prezident jalǧyz Sadyr Japparov emes. Mysaly, Özbekstan prezidentı Şavkat Mirziiaev İslam Karimovtan qalǧan Aqsaraidy qomsynyp, 2017 jyly özıne Köksarai salyp aldy. Atalǧan rezidensiia salynyp bıtkenşe Şavkat Mirziiaev senat ǧimaratynda jūmysyn jürgızdı.
Al Sadyr Japparovtyŋ bırneşe prezident töŋkerıs arqyly quylǧan Aq üige barǧysy kelmegenı tüsınıktı. Al Şavkat Mirziiaev 30 jyl bilıkte bolǧan İslam Karimovtyŋ Aqsaraiyn nege ūnatpady?
Bır qyzyǧy Sadyr Japparov Qazaqstannyŋ eks-prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevty da ülgı tūtatyn sekıldı. Mysaly ol qyrǧyz qoǧamy memlekettık tudy özgertuge qarsy bolǧanda bır kezde «elbasy» atalǧan eks-prezidenttı eske aldy.
«El ortalyǧyn Almatydan Astanaǧa köşıru kezınde deputattar Nazarbaevtyŋ şeşımıne qarsy boldy. Deputattar «Aqmolaǧa köşu degen ne?», «Ünemı qara suyq bolady» dedı. Sonda Nazarbaev mınbege şyǧyp: «Bügın menıŋ tuǧan künıme bailanysty būl şeşımdı bır ret maqūldaularyŋyzdy ötınemın» dep aitty. Osydan keiın Qazaqstan parlamentınıŋ 90-95 paiyzy el astanasyn Almatydan köşırudı maqūldap, dauys berdı», - dedı Japarov.
Japarovtyŋ aituynşa, qazır Astana – älemdegı eŋ ozyq qalalardyŋ bırı. Qyrǧyzstan prezidentı parlamentke el astanasyn emes, bar bolǧany eldıŋ tuyn azdap özgertu engızu üşın osyndai saudaǧa bardy.
«Tudy özgertuge qoldau körsete alasyz ba? Men sızdıŋ özgerısterıŋızdı qoldaimyn. Maǧan da qoldau körsetıŋızderşı. Tu köp özgermeidı. Bız ony azdap qana özgertemız», - degen ol.
Qazaqstannyŋ eks-prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ el parlamentı aldynda Sadyr Japarov aitqandai sözdı aitqan-aitpaǧanyn äzırge eşkım teksere qoiǧan joq. Bır kezde Nazarbaevtyŋ keŋesşısı bolǧan, keiın deputat bolǧan Serık Äbdırahmanovqa habarlasqanymyzda, ol prezident Sadyr Japarovtyŋ aitqandaryn joqqa şyǧardy.
Serık Äbdırahmanov Nūrsūltan Nazarbaev 1994 jyldyŋ 6 şılde künı Parlamentke kelıp, astanany Almatydan Aqmolaǧa auystyru bastamasyn kötergenın aitty.
- Alaida ol “Menıŋ tuǧan künıme bailanysty qoldaŋyzdar dep aitpady. Bıraq bärı bılıp otyr ǧoi. Deputattardyŋ ışınde men ǧana qarsy maqala jazdym. Ony eşbır gazet şyǧarmady. Tek “Jetısu” gazetı maqalamdy şyǧardy,”- deidı Serık Äbdırahmanov.
Qyrǧyzstannyŋ altynşy prezidentı Sadyr Japarov – 2020 jyly töŋkerıs jolymen, türmede jatqan jerınen bilıkke kelgen saiasatker. Keiın sailau ötkızıp, Konstitusiiaǧa özgertuler engızıp, özınıŋ bilıgın zaŋdastyryp aldy. Qyrǧyzstan Konstitusiiasy boiynşa bır adam prezident bolyp 5 jyldan ekı merzımge sailana alady. Sadyr Japarov bilıkke kelgenge deiıngı Konstitusiiada prezident 7 jyldyq bır merzımge ǧana sailana alatyn.
Al jaŋa Konstitusiia el ışınde «hanstitusiia» atalyp kettı. Rezidensiiany Qyrǧyzstanda «han sarai» dep ataidy.
Ūqsas jaŋalyqtar
