"Ár týyndyǵa túsinik berildi". Áýezov úlgisindegi jınaq nebári 300 danamen jaryq kórdi

1541
Adyrna.kz Telegram

Semeıde Abaı Qunanbaıulynyń eki tomdyq shyǵarmalar jınaǵy jaryq kórdi, dep habarlaıdy "Adyrna" ulttyq portaly Abai.kz saıtyna siltep. 

Kitap Semeıdegi «Járdem» baspasynan basylyp shyqty. Ony jańa úlgide daıyndaǵan – kabaıtanýshy, fılosofııa ǵylymdarynyń kandıdaty Asan Omarov.

"Abaı jınaǵy ǵana báz-baıaǵy qalpynda. Muny qalypty jaǵdaı deýge aýyz barmaıdy. Sondyqtan keńestik dáýirdiń muzdaı siresken tar shablonyn buzyp-jaryp, qaıtken kúnde jınaqty osy zamanǵa saı shyǵarýdy qaladym.  Myna eki tomdyq sol maqsatymnyń oryndalýy – abaıtanýǵa qosqan ózindik úlesim. Ony uly Abaıdyń 175 jyldyq mereıtoıyna arnap, 2019 jyly daıarlaǵan edim. Bes jyl syrǵyp óte shyqty, zeınetkermin, qolym qysqa, demeýshim joq degendeı, jańa jınaq ústel tartpasynda jatyp qaldy. Sáti túsip, onyń jaryq kórýine qarjylaı kómek kórsetken qala ákimi Nurbol Nursaǵatov myrzaǵa alǵysym sheksiz" dedi Asan Omarov Abai.kz saıtyna bergen suhbatynda.

Aıtýynsha, birinshi tomǵa Abaıdyń tól óleńderi, ekinshi tomǵa qara sózder, aýdarmalar, poemalar endi. Birinshi tomnyń basty úsh ereksheligi:  aqynnyń óleńderi alǵash ret hronologııalyq túrde júıelendi, jańa óleńderi qosyldy (tól óleńderiniń sany 195-ke jetti) jáne ár týyndynyń shyǵý tarıhynan bólek, mazmunyna tııanaqty túsinik berildi.

Ekinshi tomnyń basty jańalyǵy retinde abaıtanýshy "qara sózder alǵash ret negizgi nusqadaǵy (Múrseıit kóshirmelerindegi) rettik sanymen berildi,"- deıdi Asan Omarov. Máselen, buryn «38-shi qara sóz» delinip kelgen eń kólemdi eńbekke «Tasdıq» degen tól ataýy qaıtarylǵan. Buǵan qosa alǵash ret árbir qara sózge túsinik berilgen.

"Ekinshi tomǵa Abaıdyń qara sózder murasy («Tasdıq» jáne «Ǵaqlııa» atty kitaptary), aýdarmalary, poemalary, sondaı-aq, tarıhı eńbekteri endi. Alǵash ret qara sózder rettiligi Abaıdyń kózi tirisindegi qalpyna keltirildi. «Túsinikter» bólimi jańa formatta jazyldy. Árbir qara sózdiń ıdeıalyq mán-maǵynasy ashyqtaldy.  Budan bólek, Abaı aýdarmalary qashan, qandaı jaǵdaıda jasalǵany naqtylandy. Mysaly, Krylov mysaldaryn 1898 jyly emes, 1894 jyly aýdarǵany dáleldenip, jańsaqtyq túzetildi. Abaı poemalary jazylý datalary da alǵash ret dáldi anyqtaldy. Sondaı-aq, alǵash ret Abaı túzgen Orta júz rýlarynyń tór shejiresi jınaqqa endi, Abaı aforızmderi jańadan tabylǵan úsh naqylmen tolyqty. Osy aıtylǵandar eki tomdyq jańa úlgidegi jınaq deýime jetkilikti sııaqty,"- deıdi abaıtanýshy Asan Omarov.

"Men Muhtar  Áýezov dástúrine qaıtyp oraldym. 1933 jyly Qyzylorda qalasynda jaryq kórgen, Muhań basshylyq jasaǵan tuńǵysh Tolyq jınaqta tól óleńder aýdarmalardan bólek basylǵan-dy",- dep tolyqtyrǵan ol.

Jınaqtyń qazirgi tırajy - 300 dana. Qurastyrýshy eger suranys bolyp jatsa, jınaqty qaıta shyǵarýǵa bolatynyn aıtady.

Abaı jınaǵy basylyp shyqqan Semeı qalasyndaǵy turǵyndar sany 328 myńnan asady dep esepteledi.

 

Pikirler