Soŋǧy ailarda eks-basşynyŋ kışı qyzy Äliia Nazarbaevaǧa aitarlyqtai auyr aiyptar taǧyldy, bıraq olardyŋ eşqaisysy qylmystyq ıske ūlaspady. Älı künge deiın eks-prezident pen onyŋ tuystary «qolsūǧylmauşylyq» qūqyǧyna ie.
Qaŋtar oqiǧasynan keiın Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev eldıŋ «jaŋa Qazaqstanǧa» aiaq basqanyn mälımdegen edı. Sodan berı bıraz uaqyt ötse de köpşılık «eskı Qazaqstan» şinelınıŋ älı şeşılmegenın aitady.
Al Almaty qalalyq polisiiasy Äliia Nazarbaevanyŋ üstınen qylmystyq ıs qozǧaudan bas tartqany habarlanǧan.
ÖKM-GE ÜKIM BOLA MA?
Būǧan deiın «TPK Asia» JŞS qūryltaişysy Nūrlan Bimurzin men serıktesı Medǧat Qaliev Äliia Nazarbaevaǧa qarsy aryz jazǧan edı. Käsıpkerler 2000 jyldardyŋ basynda qūny 170 million dollar bolatyn jetı mūnai bazasy men 96 janarmai qūiu beketın reiderlık jolmen tartyp alynǧanyn aitty.
«Barlyǧyŋyz Nazarbaevtardyŋ Qazaqstanda qandai lauazymǧa ie bolǧanyn jaqsy bılesızder. Bız bügın ädıldık jeŋuı kerek dep esepteimız. Men qatty uaiymdaimyn, bıraq qanşa uaqyt qorqyp jüre beruge bolady? Bärın jariia etıp, şyndyqty aitu qajet. Qazaqstan halqy aqiqatty bıluı tiıs», - dedı Bimurzin baspasöz mäslihatynda.
Ol «Kursiv» basylymyna bergen sūhbatynda kompaniianyŋ aktivterı keiınnen Sinoil janarmai qūiu stansiialary jelısınıŋ bır bölıgıne engenın tüsındırdı. Käsıpkerler öz ötınışterın Bas prokuraturaǧa jıbergen. Odan ol Qarjy monitoringı agenttıgıne barǧan. Nätijesınde şaǧym Almaty polisiiasyna joldanyp, käsıpkerlerge azamattyq sotqa jügınuge keŋes berılgen.
Soŋǧy ailarda Äliia Nazarbaevanyŋ esımı osyǧan ūqsas ısterde bırneşe märte qaitalandy. Reiderlık aiyptaularǧa deiın onyŋ «köleŋkesı» «ÖKM – öndıruşılerdıŋ keŋeitılgen mındettemelerınıŋ operatory» ısınde körıngen edı. Reseilık RBK basylymy derekközderge sılteme jasai otyryp, Nazarbaevtyŋ kışı qyzyn osy kompaniianyŋ alǧaşqy qūryltaişysy dep atady.
«ÖKM operatory» jūmysy qazaqstandyqtardyŋ köptegen şaǧymyn tuǧyzdy. Nätijesınde 2022 jyly prezident Qasym-Jomart Toqaev kompaniianyŋ utilizasiialyq alymǧa ielık etuın toqtatyp, ony memlekettık ūiymǧa berudı tapsyrdy. Al basşylyqqa qatysty qylmystyq ıs qozǧaldy.
2023 jyldyŋ 3 şıldesınde būrynǧy ekologiia jäne tabiǧi resurstar vise-ministrı Ahmetjan Pırımqūlov - 7 jylǧa, «ÖKM operatory» JŞS-nıŋ būrynǧy bas direktory Liudmila Korotenko - 7 jylǧa, «ÖKM operatory» JŞS-nıŋ sol kezdegı direktory Medet Qūmarǧaliev - 7 jylǧa jäne atalǧan mekemenıŋ būrynǧy qarjy direktory Rustam Temırbek 2 jyl merzımge bas bostandyǧynan aiyryldy. Sot olarǧa bötennıŋ mülkın jymqyrdy jäne bilıktı asyra paidalandy degen aiyp taqty.
Şılde aiynda halyqaralyq ızdeude jürgen kompaniianyŋ būrynǧy qūryltaişysy Şynar Mūhtarova Bırıkken Arab Ämırlıkterınen ekstradisiialandy. 17 qaraşada oǧan 7 jylǧa şartty jaza berıldı. Äiel 2018 jyly utilizasiia alymy jinaǧynan, 920 mln teŋge mölşerınde zaŋsyz dividend aldy dep aiyptaldy.
Sot prosesın jariialaǧan ulysmedia.kz saity Mūhtarovanyŋ kompaniianyŋ resmi qūryltaişysy ekenın jazdy. Istegı qalǧan aiyptaluşylar ony bırınşı prezidenttıŋ kışı qyzynyŋ üi qyzmetkerı dep atap, kompaniiany şyn mänınde Äliia Nazarbaevanyŋ jeke basqaratynyn mälımdedı.
Ötken jyldyŋ küzınde deputat Erlan Sairov Äliia Nazarbaeva sot aldynda jauap berıp, özınıŋ kınäsız ekenın däleldeuı kerektıgın aitty. Konstitusiia aldynda barlyq azamattardyŋ teŋ ekenın alǧa tartqan ol eks-prezident qyzynyŋ «ÖKM operatoryndaǧy» qarajatty jymqyruǧa rasymen qatysy bar bolsa, zaŋ aldynda jauap beruı mındettı ekenın jetkızdı. Bas prokuratura deputatqa bergen jauabynda Äliia Nazarbaevanyŋ būl qylmystyq ıs boiynşa proseske qatysuşy retınde tartylmaǧanyn jäne odan jauap alynbaǧanyn atap öttı.
EKS-PREZİDENTTIŊ KENJE QYZY
Äliia — Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ kenje qyzy. 1980 jyly 3 aqpanda Almaty qalasynda düniege kelgen. Är jyldary «Evropa plius» radiosy direktorynyŋ kömekşısı, Qazaqstan prezidentı äkımşılıgınıŋ jalpy bölımınıŋ keŋesşısı, «Almatyfarm» korporasiiasynyŋ prezidentı, «Caspian Industries Ltd» JŞS bas direktory, «Elitstroi» JŞS direktorlar keŋesınıŋ töraǧasy qyzmetterın atqarǧan. Ol sondai-aq 2022 jylǧa deiın Tabiǧatty qorǧau ūiymdary qauymdastyǧy prezidiumynyŋ jetekşısı jäne «Jasyl el» jastar eŋbek jasaqtary keŋesınıŋ töraǧasy boldy.
2018 jylǧy Nūrsūltan Nazarbaev kışı qyzyn «Anaǧa aparar jol» tolyqmetrajdy filmın tüsıruge atsalysqan eŋbegı üşın ädebiet pen öner salasyndaǧy memlekettık syilyqpen marapattady. Al 2021 jyly Äliia Nazarbaevanyŋ «Mesto sily» («Küş-qairat mekenı») kıtaby jaryq kördı.
Nazarbaeva özın ärtürlı salada baiqap köruge tyrysty. Ol 2011 jyly italiandyq zergerlık üimen bırlese otyryp, Damiani Alsara degen atpen zergerlık būiymdar jelısın ıske qosty. Sol jyldary Äliia Nazarbaevany Özbekstannyŋ tūŋǧyş prezidentınıŋ qyzy Gülnar Karimovamen salystyra bastady.
2013 jyldan keiın jäne qylmystyq qudalau bastalǧannan keiın Gülnar Karimova ıs jüzınde biznesı men bailyǧynan aiyryldy. Qazır ol qylmystyq qoǧamdastyq ūiymdastyrdy, bopsalau jäne basqa da qylmystar jasady degen aiyppen Taşkent maŋyndaǧy koloniiada jazasyn ötep jatyr.
Al Äliia Nazarbaeva, kerısınşe, soŋǧy kezge deiın dauly mäselelerde boi körsetpedı. Batystyq zertteuşı jurnalister de ony emes, äpkesı Dariǧa Nazarbaevanyŋ mülkın zertteumın boldy. Bıraq 2022 jylǧy qaŋtardaǧy qandy oqiǧadan keiın jaǧdai özgerdı.
ZÄULIM SARAI, LIýKS ŪŞAQ...
Britandyq «The Telegraph» basylymy 2022 jyldyŋ 8 qaŋtarynda Äliia Nazarbaevanyŋ elden 300 mln dollar qarjyny şyǧarǧanyn jazdy. Äieldıŋ qarjylyq operasiialarynyŋ egjei-tegjeiı onyŋ ekı būrynǧy qarjy menedjerımen jürgızgen ısıne bailanysty belgılı boldy. Qazaqstannyŋ eks-prezidentınıŋ qyzy olardy alaiaqtyq pen qarjyny ysyrap ettı dep aiyptap, britandyq sotqa bergen edı. Nazarbaeva qyzmetkerlerınen 165 million funt sterling talap ettı, bıraq şaǧym taraptardyŋ kelısımımen şeşıldı.
Sot qūjattaryna säikes, Äliia Nazarbaeva qarjy menedjerlerınıŋ bırıne 2006 jyly belgılı bır biznestegı ülesın satu arqyly şamamen 325 million dollar alǧanyn mälımdedı. Onyŋ 312 million dollary Qazaqstannan şyǧaryldy, sebebı qoǧam qairatkerı öz Otanynda qarajat saqtaudy qauıptı dep sanaǧan.
Keiınnen Äliia Nazarbaevanyŋ 18 million funt sterlingke liuks ūşaq pen 8,75 million funt sterlinge Londonnan zäulım üi satyp alǧany belgılı boldy.
Eks-prezidenttıŋ kenje qyzy Qaŋtardaǧy qaqtyǧys kezınde Nazarbaevtar äuletınıŋ ışınen özınıŋ jaǧdaiyn aitqan alǧaşqy adam boldy. Al onyŋ äkesı men tuystary 2 aptadan astam uaqyt boiy eşqandai mälımdeme jasap, el aldyna şyqpaǧan edı.
13 qaŋtarda Nazarbaeva özınıŋ Facebook jäne Instagram paraqşalarynda qaŋtar oqiǧasynda qaza tapqandardyŋ otbasylaryna köŋıl aitty. Alaida ol jazbany jariialaǧannan keiın bırneşe saǧat ötken soŋ barlyq akkauntyn jauyp tastady. Sebebı jelı qoldanuşylary Äliianyŋ geolokasiiasy Bırıkken Arab Ämırlıkterın körsetıp tūrǧanyn jarysa jazǧan edı.
Qazır Äliia Nazarbaevanyŋ qaida ekenı belgısız. Ötken jyldyŋ küzınde jurnalister Bas prokurordyŋ orynbasary Äset Şyndalievkk būl sūraqty qoiǧan bolatyn. Ol «bılmeimın»,-dep jauap berdı.
«ESKI QAZAQSTANNYŊ QŪRBANDARY»
Eks-prezidenttıŋ kenje qyzyn reiderlık şabuyl jasady dep aiyptaǧan oqiǧa älı aiaqtalmady. 4 säuırde käsıpkerler, zaŋgerler men qoǧam qairatkerlerı Almatyda «Eskı Qazaqstannyŋ qūrbandary» degen atpen qoǧamdyq bırlestık qūrǧandaryn aitty.
Baspasöz konferensiiasynda Nūrlan Bimurzinnen bölek Almatydaǧy Hilton qonaq üiıne ielık etken «Abli Qūrylys» JŞS ökılderı söz söiledı. Aitularynşa, qonaq üidı tūŋǧyş prezidenttıŋ jienı Qairat Satybaldy zaŋsyz iemdengen. Keiınnen ol būl aktivtı memleketke syiǧa tartqan. Bıraq Satybaldy sol kezde türmede otyrǧan.
Sondai-aq qatysuşylar Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ prezidenttık qyzmetten ketkenıne qaramastan, «eskı Qazaqstannyŋ» älı tamyryn jaiyp otyrǧanyn habarlady. Osyǧan bailanysty olar prezident Qasym-Jomart Toqaevqa ündeu joldap, memleket basşysynan jeke kömek sūrau üşın ūjymdyq türde kezdesuge jazylǧylary keletının mälımdedı.
Bilık jariialaǧan baǧytqa qaramastan, Nazarbaevtyŋ otbasy müşelerı özderın «eskı Qazaqstannyŋ» eŋ jarqyn ökılderı retınde senımdı sezınedı. Qaŋtar oqiǧasy kezınde ökılettıgın asyrdy dep aiyptalǧan eks-prezidenttıŋ jienı Samat Äbış şartty türde 8 jyl merzımge sottaldy. Türmede otyrǧan Qairat Satybaldy endı aqşany jylystatudyŋ jaŋa epizody boiynşa sotpen mämıle türındegı prosessualdyq kelısım jasamaqşy.
Nazarbaevtyŋ ülken qyzy Dariǧa men onyŋ küieuı Qairat Şärıpbaevqa qatysty qūqyq qorǧau organdarynda eşqandai sūraq joq.
Al Nazarbaevtyŋ ortanşy qyzy Dinara men onyŋ küieuı Timur Qūlybaev Forbes-tıŋ milliarderler reitingınde jaŋa orynǧa köterıldı. Ötken jyly 636-orynda bolǧan erlı-zaiyptylar biyl 612-şı orynǧa taban tıredı. Qazır Qūlybaevtardyŋ ärqaisysynyŋ bailyǧy 5 milliard dollarǧa baǧalanyp otyr.
”Adyrna” ūlttyq portaly
