Qyrǧyzstan prezidentı Sauranbai Jienbekov pen eks-prezident Almazbek Atambaevtyŋ arasyndaǧy teke-tıres uşyǧyp barady. Künı keşe eldıŋ ışkı ıster ministrlıgı eks-prezidenttı tergeuge şaqyrdy. Būrynǧy dostardyŋ arasyndaǧy dauda kımnıŋ äreketı dūrys, kımnıŋ äreketı būrys? Sondai-aq, bilık üşın talas-tartysta kım jeŋıske jetuı mümkın?
Sauranbai Jienbekovty bilıkke keluıne Almazbek Atambaevtyŋ yqpaly bolǧany belgılı. Öitkenı, Atambaev Jienbekovty quyrşaq prezident etıp, özınıŋ qalaǧan saiasatyn jürgıze berudı köksese kerek. Äitse de, Jienbekov Medvedov siiaqty quyrşaq basşy bolmai, öz komandasyn jasaqtauǧa ūmtyldy. Al Jienbekovtyŋ täuelsız saiasat jürgızuı Atambevtyŋ şymbaiyna batyp, bırneşe ret prezidenttı synady. Jienbekov pen Atambaevtyŋ arasyndaǧy dau osydan bastaldy.
Ötken aidyŋ 27 mausymynda Jogorku Keŋeş Almazbek Atambaevtyŋ eks-prezident jäne qol sūǧylmauşylyq immunitetın alyp tastady. Osy jaǧdaidan keiın eks-prezidenttı eldıŋ ışkı ıster ministrlıgı tergeuge şaqyryp otyr. Äitse de, Atambaev tergeuge barmaitynyn, sebebı zaŋsyzdyq äreketke baryp otyrǧan qazırgı bilıkke senbeitının mälımdedı. Ol özıne qoiylatyn barlyq sūraqtardy zaŋgerı Sergei Slesarevqa jıberuın ūsyndy.
Toqsan auyz sözdıŋ tobyqtai tüiını, qazırgı jäne būrynǧy prezidentterdıŋ arasynda bilık üşın talas jürıp jatyr. Bilık üşın talas-tartysta kım jeŋuı mümkın? Būl jaǧy äzırge belgısız. Alaida, bızge belgılısı Atambaevqa taǧylyp otyrǧan aiyptar auyr bolyp otyr. Naqtyraq aitsaq, Atambaev bilıkte bolǧanda qylmys älemınıŋ bedeldısı Aziz Batukaevty zaŋsyz türmeden bosatuǧa yqpal etken körınedı. Sondai-aq, eks-prezident sybailas jemqorlyqqa da qatysy boluy mümkın degen küdıkke ılıgıp otyr.
Saiasattanuşy Erlan Sairovtyŋ aituynşa, Qyrǧyzstanda yqpaldy ärtürlı toptardyŋ talas-tartysy jürıp jatyr. Sondai-aq, ol Atambaevtyŋ bırneşe ret qateleskenın eskerttı.
– Negızı Atambaev prezident bolyp tūrǧanda jäne qyzmetınen ketkennen keiın bırneşe qatelık jıberdı. Mysaly, revoliusiiany bırge bastaǧan serıkterın türmege jauyp, quǧyn-sürgın jasady. Sondai-aq, ol bilıktı jeke dara basqarǧysy keldı. Alaida eks-prezidenttıŋ būl qadamyna qyrǧyz halqy men saiasi qarsylastary jol bermei qoidy. Juyrda Joǧary Keneş Atambaevtyŋ eks-prezident jäne qol sūǧylmauşylyq immunitetın alyp tastady. Būl bır jaǧynan dūrys. Öitkenı saiasatkerler qabyldaityn şeşımnıŋ saldary auyr bolatynyn bılse, oiyna ne kelse sony jasai almaidy. Äitse de, prezidentke artyqşylyqtar bermeudıŋ saldary auyr bolatynyn esten şyǧarmaǧan jön. Mäselen elde ünemı tūraqsyzdyq boluy mümkın, – deidı ol.
Alaida, saiasattanuşy Qyrǧyzstannyŋ demokratiialyq prosesı jetılgenın, sondyqtan da aiypty bolsa prezidenttı jauapqa tartu qajet ekenın aitady. Sondai-aq ol Atambaevtyŋ bilıkke aralasuyn qūptamaitynyn, al Jienbekovtıŋ äreketın qoldaitynyn jetkızdı.
– Qandaida bır saiasatker saiasi arenadan ketkennen keiın saiasatqa mülde aralaspauy kerek. Öitkenı, saiasatqa jaŋa buyn kelıp, olar eldı jaŋa formatta damytuǧa küş saluy qajet. Būl dūrys pa, joq älde būrys pa, ony tarihtyŋ özı körsetedı. Būl jerde ärine Atambaevtyŋ qatelıgın anyq aŋǧaruǧa bolady. Jienbekovty öz müddesıne paidalanǧysy kelse Atambaevtyŋ eŋ ülken qatelı dep aitar edım. Jalpy, Qyrǧyz elınıŋ ışkı jaǧdaiy öte kürdelı ekenı belgılı. Osyndai kürdelı jaǧdaida eldı ol jap-jaqsy ūstap otyr. Menıŋ oiymşa, bügıngı taŋdaǧy Jienbekovtyŋ saiasaty dūrys, – deidı Erlan Sairov.
Eger Sauranbai Jienbekov Atambaevtyŋ aitqanynan şyqpai, quyrşaq prezident bolyp jüre bergende ony qyrǧyz jūrty qoldamaityn edı. Būl bır. Ekınşıden, ol «quyrşaq prezident» degen attan qūtylyp, tarihta jaqsy atpen qalu mümkındıgıne ie bolyp otyr.
Bızdıŋ oiymyzşa, Jienbekov-Atambaev dauy qazırgı prezidenttıŋ jeŋısımen aiaqtaluy mümkın. Öitkenı Atambaev üşın qyrǧyz jūrty alaŋǧa şyǧyp, onyŋ qūqyǧyn qorǧai ma, qorǧamai ma, būl jaǧy belgısız. Al bärımızge belgılısı, bilık üşın talas-tartysta bır ǧana jeŋımpaz bolady. Eger Atambaev bilıkke jönsız aralasuyn qoimasa, onyŋ türmege qamaluy äbden mümkın. Sondyqtan da eks-prezidenttıŋ jaǧdaidy uşyqtyrmai, kerı şegıngenı jön-au.
Serık Joldasbai
"Adyrna" ūlttyq portaly
