Bügın Almatydaǧy "Ǧylym Ordasynda" QR Bılım jäne ǧylym ministrı Ashat Aimaǧambetov jas ǧalymdarmen kezdestı. Onda men öz tarapymnan bırneşe mäselelerdı saual retınde qoidym.Qūrmettı Ashat Qanatūly! Elımızdegı ǧylym men bılım salasyna bailanysty bırneşe mäselelerge nazar audaruyŋyzdy sūraimyn. 1. Küiıp tūrǧan mäselelerdıŋ eŋ bastysy – jas ǧalymdardyŋ jalaqy mäselesı. Jastardyŋ ülken kısılerge qaraǧanda materialdyq qajettılıgı joǧary. Jas otbasylardyŋ kışkentai balalaryn aiaqtan tūrǧyzuy äjeptäuır salmaq salady. Jas ǧalymdardyŋ eŋbekaqysyn köteru kerek. Otbasyly jas ǧalymdar 2-3 jerde jūmys ısteuge mäjbür. Būl olardyŋ ǧylymǧa tolyqtai berılıp eŋbek etuıne aitarlyqtai kedergı keltıredı. Ǧylym instituttaryndaǧy ǧalymdardyŋ eŋbekaqysyn köteruge kommunaldyq käsıporyn degen statusy mümkındık bermeidı. Jastar arasynda bäsekelestık qalyptastyratyndai qarjylandyru jüiesı bolsa, tıptı jaqsy. Qazır bılımdı jastardyŋ köbı şetelge ketıp, sol jaqta jūmys ıstep qaluda. Bılımdı azamattar kerısınşe bızge kelıp jūmys ısteitındei jaǧdai jasaluy tiıs. AQŞ, Europa elderı bılımdı adamdarǧa, ǧalymdarǧa mümkındık jasau arqyly damyp otyr. Sol sebeptı bızdıŋ IT, medisina jäne taǧy basqa tehnikalyq sala baiynşa bılıktı jas mamandar şetelge jūmysqa ketıp jatyr. 2. Ǧalymdardyŋ resmi märtebesı joq. Memlekettık qyzmetkerlerdıŋ, äskerilerdıŋ arnaiy stutusy bar. Qazaqstan boiynşa 30 myŋǧa juyq qana ǧalym bar. Olardyŋ jaǧdaiyn jasau, resmi märtebe beru asa qiyndyq tuǧyzbaidy dep oilaimyn. Memlekettıŋ özegı, negızı, bolaşaǧy ǧylymǧa bailanysty. Ǧylymǧa köŋıl bölmegen, mäselenı zerttep jürgen ǧalymdarmen sanaspaǧan kez kelgen qoǧam qūldarai bermek. 3. Ǧylymnyŋ, ǧalym kısılerdıŋ nasihaty jetıspeidı. Onyŋ ornyna änşılerdıŋ, arzan äzılkeşterdıŋ, tıptı terıs dıni aǧymdaǧy uaǧyzşylardyŋ män-maǧynasyz sözderı el arasyna jyldam tarap, jastardy jappai sauatsyzdandyru ürdısı jürıp jatyr. Būl jaǧdai olardyŋ dūrys oilau (rasionaldy oilau) jüiesınen airylǧan jas tolqyndy qalyptastyruda. Bılımsız tobyrdyŋ qalyptasuy jūmyssyzdardyŋ, dıni aǧym jetegıne ergen sektanttardyŋ, naşaqorlardyŋ, ışkışterdıŋ jäne taǧy basqalardyŋ qatarynyŋ artuyna äser etedı. Bügınde änşı bolsam dep armandaityndar köp, bıraq ǧalym bolamyn deitın balalar sirek, tıptı joqqa tän. Osynyŋ bärınıŋ aldyn alu üşın ǧylym men ǧalym kısılerdıŋ üzdıksız nasihaty kerek. Arnaiy qazaq ǧylymyn därıpteitın telearna qajet. Eŋ joq degende özge telearnalarǧa önım daiyndap beretın «Ǧylym» tele-radio keşenı qūryluy kerek. Qarapaiym halyqtyŋ tılımen jazylatyn jurnal, internet-portaldar ıske qosylyp jatsa da artyq etpeidı. 4. Qazırgı taŋda JOO-da, kolledjder men mektepterde terıs dıni aǧymdaǧy mūǧalımder sabaq berıp jürgenın körıp te, estıp te jürmız. Basqany aitpaǧanda, mektep oquşylarynyŋ özı jappai oraza ūstaityn nauqanşyldyqqa ūrynǧan jaiy bar. Mūnyŋ bärı ǧylym men bılımnıŋ deŋgeiınıŋ tömendep, bos keŋıstıktı syrtqy ideologiialyq küşterdıŋ jaulap alyp jatqanyn körsetedı. Sondai-aq, ūlttyq salt-dästürımız ben tarihymyzdy, töl ūly tūlǧalarymyzdyŋ önegelı, tärbielık ısterın därıpteu arqyly da būl mäselenı şeşuge bır qadam jaqyndaimyz ǧoi dep esepteimın. Oquşylar, jastar naqty derekterge negızdelgen ǧylym men bılımge susyndap, rasionaldy oilap, talaptanuy tiıs. Eşkım qandai da bır tylsym küştıŋ kömegımen balanyŋ miyna bılımdı qūia salmaidy, ol satylap oqu arqyly ǧana jetıledı. Özderınıŋ boiyndaǧy bar qabılettı damytudyŋ ornyna dıni eŋbekter oqyp, tylsym küşterden kömek kütıp qarap otyratyn därmensız tolqyn ösıp keledı. Tehnikanyŋ tılın tereŋ bıletın, jan-jaqty bılımdı, ūlttyq negızden när alǧan sanaly da sapaly jastar qalyptastyruǧa küş saluymyz kerek.
R.B. Süleimenov atyndaǧy Şyǧystanu institutynyŋ Jastar ǧylymi keŋesınıŋ töraǧasy Arman Äubäkır
"Adyrna" ūlttyq portaly
