Soŋǧy kezde el sportyna aitylyp jürgen syn az emes. Basym köpşılıgı şet elden kelıp, el namysyn qorǧaityn sportşylarǧa qatysty. Onyŋ ışınde futboldan Qazaqstan chempionatyndaǧy komandalarǧa legionerlerdıŋ aǧylyp keluı jäne olarǧa memlekettık biudjetten milliondap jalaqy tölenuı jūrt narazylyǧyn tudyryp otyr.
Būl mäselenı täuelsızdık alǧannan berı qoly bostyŋ bärı synap, mınep jatty. Arasynda qoldaǧandary da bar. Biylǧy jylǧy futbol mausymynda legionerlerge limit alyp tastalynyp, bır uaqytta alaŋǧa 11 şeteldık oiynşynyŋ şyǧuyna rūqsat etıldı. Osy ereje qabyldanǧannan keiın Premer ligadaǧy klubtar jalpy sany 150 legionerdı öz qatarlaryna qosty. Olardyŋ ışınde rasynda bombardir atanyp, komandany alǧa süirep jürgenderı de bar, qosalqy qūramnan köz aşpasa da qaltasyn tompaityp otyrǧandary da az emes.
Halyq legionerlerge syn aityp, mınep jatsa, legionerler de qalyspai qazaq futbolynyŋ, tıptı qazaq elınıŋ kem tūstaryn aityp sūhbat berıp jür. Şetelden kelgen sportşylar qazaq elı men sporty turaly ne dep jatyr? Bır şolyp şyǧaiyq.
2015 jyly «Qaisar» futbol klubynda 12 match oinap, bırde bır gol salmaǧan Belarustıŋ oiynşysy Anton Matveenko jaqynda «Na banke» Youtube arnasyna bergen sūhbatynda:
Qazaqstandaǧy jaǧdai öte naşar. Qyzylordada adamdardan tüie köp. Alǧaş ūşyp barǧanymda oiylǧan asfaltty kördım. Äuejaida jügımızdı oŋdy-soŋdy laqtyryp jatty. «Qaisardyŋ» bazasy jaman emes. Tıptı, jaqsy der edım. Al, jattyǧu jasaityn jäne oiyn ötkızetın alaŋnyŋ byt-şyty şyqqan. Sol jyldary jaqsy legionerlerdı jinady. Al, qazaqtardyŋ özı onşa emes…, — dedı.
«Atyrau» futbol klubynda dop teuıp jürgen Kongo Demokratiialyq Respublikasynyŋ oiynşysy Joel Kaiamba jaqynda Meta-ratigs.kz- ke bergen sūhbatynda futboldaǧy transliasiiany synaǧan.
Qazaqstandaǧy futbol körsetılımı qalalyq futbol ligasynyŋ ekınşı divizionyndaǧydai. Tıptı, ūialǧanymnan Instagram-ǧa post sala almaimyn. Ärine, Europada transliasiianyŋ sapasy jaqsy. Halyq Europadaǧy futbol transliasiialaryn körsın, sosyn Qazaqstandaǧy körsetılımmen salystyrsyn. Translasiia sapasyn jaqsartu üşın liga basşylarynda barlyq resurs bar. Onda nege sapasyn jaqsartpaidy? Men tüsınbeimın, — degen eken.
Azh.kz saity şotlandyq Scottish Sun gazetıne sılteme jasap, Iýing Gremnıŋ «Kazakh racists made my life misery» nemese qazaqşaǧa audarǧanda «Qazaq näsılşılderı menıŋ ömırımdı tozaqqa ainaldyrdy» taqyrybyndaǧy maqalasyn jariialady. Mūnda «Atyrau» futbol klubynyŋ būrynǧy qara näsıldı legionerı Mikael Antuan-Kiure özınıŋ Qazaqstanda oinaǧan kezderı turaly äŋgımelegen. Oqyp otyrsaŋyz Mikael Antuan-Kiurenıŋ eş dälelsız aitqanyna kümänmen qarauǧa bolady. Onyŋ būl pıkırı jekelegen adamdarǧa ǧana qatysty bolmasa, jappai halyqtyŋ oi-örısıne, şetel azamatyna degen közqarasyna müldem qatysy joq dep bılemız. Sonymen Mikael Antuan-Kiure ne dedı?
Bızdıŋ keibır janküierlerımız klub direktoryna şyǧyp, komandada qara näsıldı oiynşylardyŋ oinaǧanyn qalamaimyz dep jariialapty. Maǧan päter jaldap tūruyma rūqsat bergen. Alaida päterge barǧanymda, üi iesı: «Joq, men onyŋ qara ekenın bılgen joqpyn. Men üiımde onyŋ tūrǧanyn qalamaimyn»,- dep aitty.
Osylaişa, menıŋ tūratyn üiım bolmady. 15 şarşy metr bır bölmede tūrdym. Men osy tūiyq keŋıstıkte 24 saǧat boiy özımmen özım qaldym. Öitkenı, eşkım aǧylşynşa söilei almaidy. Qaralyǧym üşın maǧan tyrnaǧyn tigızuge arlanatyn. Men endı ol jaqqa eşqaşan qaita barǧym kelmeidı. Būl menıŋ ömırımdegı eŋ jaman tört ai boldy. Menı maimyl dep mazaqtap, alaŋ qaptalyna jaqyndaǧanda maǧan qarai tükıretın.
Komandalas joldastarym Türkiiadaǧy oqu-jattyǧu jiyndary kezınde menımen jaqsy qatynasta bolǧan. Al qalai Qazaqstan jerıne keldık, bärı menen syrt ainaldy. Olar özderınıŋ qara näsıldı adammen bırge jürgenın körgendı qalamaǧan şyǧar, — dep ol narazylyǧyn bıldırıptı.
Biyldan bastap şeteldık futbolşylarǧa limit alynyp tastaǧalǧannan keiın, elımızge legionerlerdıŋ köptep aǧylyp kelıp jatqanyn joǧaryda söz ettık. Osy kezge deiın elımız legionerlerdıŋ mūndai aşyq aiyptaularyn, aşyq pıkır bıldıruın eşqaşan estıp-körmegen edı. Endı «Estır qūlaqta jazyq joq», demekşı olardyŋ qazaq futbolyna degen syni közqarasyn eskerıp, özımızdı syrtymyzdan bır qarap, kemşılıkter men problemalardy şeşuge memleket bolyp atsaluymyz kerek-aq. Ol üşın legionerlerdıŋ ailyǧyna berıletın milliondaǧan teŋgenı memlekettıŋ qazynasynan emes, klubtardyŋ özderı töleu kerek degen zaŋdy ıske qosyp, ünemdelgen milliardtaǧan teŋgenı sport infraqūrylymdary men jergılıktı futbolşydardy daiyndaityn akademiialardyŋ qūrylysyna jūmsalǧany jön dep bılemız.
Ainat QABİDULLAEV,
ASTANA
