Búgin jazýshy, qaıratker Kákimjan Qazybaevtyń týǵanyna 95 jyl tolyp otyr. Eńbek jolyn "Lenınshil jas" (qazirgi “Jas Alash”) gazetinde ádebı qyzmetkerlikten bastaǵan ol órlegen kezinde QazTAG dırektory, Qazaqstan kompartııasy Ortalyq komıtetiniń ıdeologııa hatshysy boldy. Kákimjan Qazybaev 1958 jyly alǵash ret Raqymjan Qoshqarbaev týraly zertteý maqala jazyp, batyrdyń soǵys kezinde alǵash Reıhstagqa Jeńis týyn tikkenin qujattarmen dáleldep, kópshilikke pash etti. «Jas qazaqtyń erligi» («Lenınshil jas», 21.11.1958), «Reıhstagqa tý tikken jigit» («Soıalıstik Qazaqstan», 21.09.1960), «Reıhstagtaǵy tuńǵysh jalaý» («Juldyz» №11, 1960), «Reıhstagtaǵy jeńis týy» («Prostor» №5, 1961) degen maqalalary únemi tolyqtyrylyp, jańa derekterimen baıytylyp, jarııalandy.
«Lenınshil jas» gazetiniń tilshisi Kákimjan Qazybaev qazaq jýrnalıstıkasynyń damýyna aıryqsha úles qosqan býynnyń bel ortasynda júrdi. Jas jýrnalıst osy gazette ulttyq rýhty kóteretin tanymdyq materıaldardy kóptep jazǵan. Sonyń ishinde eń erekshesi ári qazaq jurty úshin maqtan tutarlyq eńbegi – Reıhstagqa tý tikken dańqty batyrymyz Raqymjan Qoshqarbaev týraly kólemdi zertteý maqalasyn jazyp, ádildikti qııa tartqan ımperııanyń talaı jyl jasyryp kelgen shyndyǵyn elge jetkizýi edi. Batyr Baýyrjan Momyshulynyń aıtýy boıynsha bastalǵan zertteý kúlli álemge pash boldy. Elgezek jýrnalıst Raqymjan Qoshqarbaev týraly úzdiksiz izdenip, muraǵattardy aqtaryp, qarapaıym jumysshy bolyp júrgen batyr Raqymjannyń ózimen kezdesip, tyń da kólemdi zertteý jasap, «Reıhstagqa tý tikken qazaq» atty maqala jazady. Osy maqaladan keıin arnaıy ocherk, batyr týraly derekti povest jazyp, talaı jylǵy ádiletsizdikti jurtqa jarııa etedi. Raqymjan Qoshqarbaevty Alash balasy ardaq tutyp, esimi jurt jadynan óshpes tulǵaǵa aınalýyna zor úles qosqan Kákimjan Qazybaev ekenin el umytpaq emes.
QAZTAGTY TÚLETKEN
Kákimjan Qazybaev uzaq jyldar boıy QazTAG-ty basqarǵan. QazKSR-dyń búkil baspasózi osy QazTAG taratqan aqparat negizinde jumys isteıtin. Búgingi tilmen aıtqanda, resmı aqparattyń bári osy mekemeden elge jetetin. K.Qazybaev basqarǵan jyldary qazaq jýrnalıstıkasyna qan júgirip, oǵan deıin bedeli TASS-tyń kóleńkesinde qalyp kelgen mekemeniń bedeli artty. 1974-1982 jyldar aralyǵy – qazaq jýrnalıstıkasynyń ketigi bútindelip, kemigi tolǵan ýaqyt edi. QazTAG-ta birge qyzmet atqarǵan áriptesteri Kákimjan Qazybaevtyń ulttyq jýrnalıstıkadaǵy ornyn erekshe qurmetpen atap, qadir tutatyny sondyqtan. Joǵary bılik QazTAG-pen sanasyp, Qazybaev ujymynyń sózine mán berip, mekemeniń tehnıkalyq bazasyn tolyqtaı jańartqan.
«TAMAShA», «TERME», «AITYS»…
1982 jyly Kákimjan Qazybaev Qazaqstan Kompartııasy Ortalyq komıtetiniń ıdeologııa hatshysy qyzmetine taǵaıyndaldy. Ol laýazymdy qyzmetke kele salysymen qazaq televızııasyn ulttyq baǵytta qurylymdaýǵa basa mán beredi. Qazaqtyń aıaýly perzenti Kamal Smaıylovty shaqyryp, Memlekettik teledıdar jáne radıohabar komıtetine basshy etip taǵaıyndap, súbeli baǵdarlamalar daıarlaýdy júkteıdi. Bul jyldar týraly K.Smaıylov: «Biraz ister atqaryldy. «Tamashany» saraı sahnasyna shyǵardyq. «Aıtysty», «Termeni» taýyp, «Qazaqstan Uly Otan soǵysynda» degen 40 serııaly dıdarfılmdi qoıdyq. Keıbireýler qarsy bolǵanda, Kákeń qoldap shyqqan», – deıdi.
ShOQAN ÝÁLIHANOV TOIYN IýNESKO KÓLEMINDE ÓTKIZGEN
Qazaqstan kompartııasy ıdeologııa hatshysy Kákimjan Qazybaev belgili kompozıtor Muqan Tólebaevtyń 70 jyldyq mereıtoıyn Máskeýde ótkizip, oǵan Geıdar Alıev bastaǵan KSRO joǵary bıliginiń ókilderi qatysqan. Bul da qazaq mádenıetiniń ózge jerde moıyndalýyna zor yqpal etken aıtýly is-sharanyń biri edi. 1985 jyly Shoqan Ýálıhanovtyń 150 jyldyǵyn IýNESKO kóleminde atap ótýge barlyq qujattaryn daıyndap, Máskeýdiń esigin tozdyryp, Almatyda Respýblıka saraıynda búkil odaq kóleminde mártebeli meımandar men ǵalymdardyń basyn qosyp, aıtýly toı ótkizedi. D.Qonaev Kákimjannyń bul eńbegin joǵary baǵalap, qatty rıza bolady. Biraq Kreml aıtys, termeni jandandyryp, Shoqandy ulyqtaǵan qazaq bıligin unatpaı: «Qazaqstan basshylary ultshyldyqty dáripteýge beıim bolyp barady» dep qyryna alǵan…
NEMIS AVTONOMIIaSYN QURǴYZBAǴAN…
Shoqannyń toıynan keıin kóp ótpeı Kákimjan Qazybaev Máskeýge shuǵyl jınalysqa attanady. Talqylanatyn taqyryp bireý: Aqmola oblysyn nemis avtonomııasy etip qurý máselesi. Buǵan Qazaqstan atynan barǵan Kákimjan Qazybaev halyqtyń kelisiminsiz avtonomııa qurýǵa qarsy shyǵady. «Eger nemis avtonomııasy kerek deseńizder, onda búkil halyqtyq referendým ótkizeıik. Halyq qoldasa, biz de kelisemiz», – degen shart qoıady. Máskeýden kelgen boıda «Qazybaev ıdeologııalyq jumysta kemshilik jiberdi» degen jeleýmen qyzmetinen alynady.
AShTYQ TAQYRYBYNDA ALǴAShQY ROMANDY JAZǴAN
«Surapyl» romany – qoldan jasalǵan ashtyq pen zulmat jaıyndaǵy kólemdi shyǵarma. Roman 1995 jyly jaryq kórgen. Sovet odaǵy ydyramaı turyp jazylǵan kólemdi eńbek haqynda ádebıettanýshylar endi aıta bastady.
