Baqytjan ALDİIаR: Baiaǧydai... Sol baiaǧy, baiaǧy,  Bıldei aqyn boldym aqyr aiaǧy..

Orys tılı apai (ballada) Tumai jatyp bärın bılgen bälenıŋ, Bäteŋkesın terıs kigen bala edım. Özıme tän bar bolatyn düniem, Özıme tän bar bolatyn älemım. Tırşılıktıŋ tauyp jürgen esebın, Tırı jannyŋ bärımen de dos edım. Şaŋyn qaǧyp jüretınmın köşenıŋ, Körşımızdıŋ ūrlap mınıp esegın. Ūqsamasa ūqsamasyn jorǧaǧa, Ekeumızdı şaqyratyn jol ǧana. Eseninnıŋ jatqa oqityn öleŋın, Esegıne terıs mıngen sol bala. …Qara şaşy sekıldengen qara tün, Bylaiǧy jūrt bıle bermes köp atyn, Sol auylda ärı ädemı, ärı jas, "Orys tılı" apaiymyz bolatyn. Jüregıne qadalǧandai san ine, Mūŋly közben qaraityn ol fänige. Özıne sai bar edı ışkı esebı, Ösegı de tausylmaityn ärine. «Aŋǧal qyz-ai, aldanǧan ǧoi» dese auyl, Sol kezdegı aŋqau bala, asau ūl, «Kım aldaidy, nege aldaidy, nege dep Oiǧa batyp ketetınmın neşe auyr. Bala qyzdai kei mınezı külkılı, İıssudıŋ bar edı onda tür-türı. Köp oilanyp apaiyma sodan men «Ǧaşyqpyn» dep öleŋ jazdym bır künı. Alşysynan tüstı dep em asyǧym, Erteŋıne sabaqtan soŋ jasyryn, Işten jauyp mūǧalımder bölmesın, Menı oŋaşa alyp qaldy «ǧaşyǧym». Sosyn... Sosyn közben qarap säl mänsız, Bauyryna basyp menı qorǧansyz, «Balasyŋ ǧoi, ne bılesıŋ?-dedı de, Aǧyl-tegıl jylady-ai bır armansyz. Jylady-ai bır, jylady-ai bır janymen, Jüregınen jas bop aqqan qanymen. Sondaǧydai mūŋǧa toly qarasty Eşkımnen de körgenım joq älı men. Jan-jaǧymnan soqqandai-aq san dauyl, Bärınen de osy qaras boldy auyr. Sodan keiın eşkım körgen joq ony, «Orys tılı» apaiynsyz qaldy auyl. Men bılmeimın qaida ekenın, mekenın, Ony oilasam mūŋǧa batyp ketemın. Bır on jasqa eseidım men sol künı, Sonda ūqtym men ǧaşyqtyqtyŋ ne ekenın. Solai, dosym, kımge ūstatsyn qasqa-arman? Är taǧdyrda bır qūpiia astar, män. Osylaişa menıŋ alǧaş öleŋım Mahabbattan soqqy jeuden bastalǧan.  

MAS AQYNNYŊ MONOLOGY

«Men ışpegen u bar ma?!»  (Abai) Bala – belde, qatyn – elde, sor – basta. Täŋır – kökte... Bızge uaqyty bolmas ta. Kımdermenen jürmedık bız joldas bop, Qai jerlerge bastamady jol qasqa?!   Qara aspandy tūrsa-daǧy kım tırep, Jaǧasynan ala tüstık sılkılep. Körkemdıktıŋ köz jasyna kömıldık, Körıngennıŋ körpesıne bır tünep.   Ūlylyqqa bastadyq dep sapardy, Ūrda-jyqpen tolyqtyrdyq qatardy. Ūrttap alyp, düniiany ūmyttyq, Ūly Abai da ışe almaǧan zahardy.   Öttı bızdıŋ tabannan da talai syz, Atty bızge talai taŋdar araisyz. Dürmegıne qaldyq eldıŋ ılespei, Düniiaui dertke ūrynǧan abaisyz.   Iştık kelıp, ıştık kelıp talai kün, Işırtkısı tausyldy aqyr maŋaidyŋ. Keiın bıldık... Işqūsalyq zarpymen Işken uy basqa ekenın Abaidyŋ.   Işeiın dep ışpeisıŋ ǧoi nälettı, Sen jürgende Haqqa qūl bop ädeptı – Senen būryn egedı jūrt dänektı, Senen özge pendelerdıŋ bärı eptı.   Jasyn oinap, qaşqanda eldıŋ bärı yqqa, Qarsy qarap jüresıŋ sen jaryqqa. Qimaisyŋ ǧoi özıŋdı-özıŋ qamytqa, Syimaisyŋ ǧoi adam siiar qalypqa.   Qaiyǧyŋdy şaiqasa da qai teŋız, Qaiǧylyǧa bar sūiyqtyŋ jäitı egız. Möldırlıkte ūlylyq ta, u da bar, Sosyn endı... Işemız de qaitemız...   Qūiyŋdarşy!     AQYN INIMEN ÄŊGIME Ei, köŋılı köktem tūnǧan jas ınım! Bügın senıŋ alşy bop tūr asyǧyŋ. Myna ǧasyr – senıŋ ǧana ǧasyryŋ, Ana sūlu – senıŋ ǧana ǧaşyǧyŋ. Qazır senı ainalyp jür bır baqyt, Sol baqytty alma bıraq ūrlatyp, Taǧdyryŋ bar synap jatqan jasyryn.   Ei, qiiaǧy qairylmaǧan qyran ūl! Sen taŋdaǧan myna bır jol tym auyr. Būira basym şerlengen jer būl auyl, Jiyrma jasym jerlengen jer būl auyl. Sol auyldyŋ kezıp jürıp sortaŋyn, Sorqūdyqqa tap bolar dep qorqamyn – Sorqūdyqtyŋ suyn ışken künä-dür.   Ainalaiyn perıştem! Aiaimyn ǧoi, aiap tūrmyn senı ışten. Būl auylda jeŋılıs köp, jeŋıs kem, Bızder tatqan tatpaşy uly jemısten. Būl auylda künä batar kezeŋ köp, Būl auylda syra jatar özen bop, Sol künänı syra qosyp men ışkem.   Al, meilı, ıştım, käne, sonyŋ paidasy? Būl auyldyŋ köp sūmdyǧy, ailasy. Myna bır köl – Jūmekennıŋ köz jasy, Su perısı – Jūmataidyŋ Läiläsı.   Köl jaǧalai ösken myna jeken-mūŋ, Qalamynan tamǧan Toqaş kökemnıŋ. Aq şaǧala – Mūqaŋdardyŋ Muzasy, Ana bır būlt – saǧynyşy Tökemnıŋ.   Aqandardyŋ aǧyp ötken jasy bop, Qūlager jür tūiaǧynan şaşyp ot. Ano-o-ou tūrǧan – Esenǧali aǧamnyŋ Qūba jaldy qūnany ǧoi basy joq.   Būl auyldyŋ özgermeidı ıreŋı, Aqyndyq pen öner elı, jyr elı. Jäne de onyŋ tūrǧyndary ünemı Bırdeŋenı juady da jüredı.   Būl auyldyŋ joq eşkımge tarlyǧy, Jürmeidı onda han, qaranyŋ jarlyǧy. Jäne de onyŋ «Qalamgerdei» bary joq, Barymenen bazar qylar barlyǧy.   Öz jolyma ürke qarap tūram da, Özıŋ syndy jön sılteimın ūlanǧa. Attyŋ basyn būrdyŋ ba aqyr, ınım-ai, Ai, ınım-ai, qoimadyŋ ǧoi... Jür onda! 2005 jyl. Şymkent.   *** Tättı erındı täbärıgım sen edıŋ, Sätterımdı saǧan qidym ne kerım. Jaqsy bolǧan bızdıŋ üige enbegenıŋ, Jaqsy bolǧan saǧan üilenbegenım.   Sen turaly oilamaimyn endı är kün, Sezımımdı öltırgensıŋ eŋ balǧyn. Qol ūstasyp äldekımmen qyr astyŋ, Qonys basyp Şymqalada men qaldym.   Küidırgensıŋ, jandyrǧansyŋ, küigensıŋ, Süidırgensıŋ, qandyrǧansyŋ, süigensıŋ. Senıŋ janyŋ jyluly endı küige ensın, Menıŋ janym küludı endı üirensın.   Ömır menı köşırude, köşude, Ömır senı keşırude, keşude. Menıŋ qyzym senen tättı, ädemı, Senıŋ ūlyŋ maǧan tartyp ösude...   Ömır solai, solai ömır, aiaulym, Baiaǧydai älı ūiqyly-oiaumyn. Baiaǧydai qiialimyn, balamyn, Baiaǧydai jarymaǧan jaiaumyn.   Baiaǧydai... Sol baiaǧy, baiaǧy, Bıldei aqyn boldym aqyr aiaǧy. Jūlym-jūlym menıŋ ǧūmyr-küntızbem Jyrtylumen ortasyna taiady.   Zymyraidy, zymyraidy qalai kün, Zılmen tektes künäsı bar samaidyŋ. Qyzǧanyşpen qaraisyŋ sen jaryma, Men jaryŋa müsırkeumen qaraimyn.   Ötken künnıŋ tappaǧanmen deregın, Özımdı-özım sendırumen kelemın – Jaqsy bolǧan bızdıŋ üige enbegenıŋ, Jaqsy bolǧan saǧan üilenbegenım... Solai!  

Baqytjan ALDİIаR

"Adyrna" ūlttyq portaly