Ahmet Baitūrsynūly: Dümşeler halyq önerın künä dep tyiǧysy kelgen

4342
Adyrna.kz Telegram
https://adyrna.kz/content/uploads/2019/07/full.jpg
Babalardyŋ ruhy Qasterlı qazaq üşın kielı jer, Mäŋgılık basyn iıp, süie bıler. Könergen zamandardyŋ syryn qozǧap, Äspettep, jyr tögıler, küi eŋırer. Täu etse, el mereiı öse berer, Ūlttyŋ märtebesı eselener. Eldıkke, erlıkke de jol nūsqap tūr, Kümbezder, mazarlar men keseneler. Kei dındar u şaşyp jür jan-jaǧyna, «Atanyŋ syiynba – dep – aruaǧyna!». İesı Ūly Otannyŋ bız emes pe, Jalǧasqan babalardyŋ armanyna?! Üzılmes ülgı menen önege de, Jetkızer nebır bılık märege de. Alysqan aruaqtarmen dındarlardy Qospaimyz tırıge de, ölıge de! Dästürdıŋ syry da aŋyz, nūry da aŋyz, Syilaimyz saltymyzdy, ūǧynamyz. Danyşpan danalardyŋ aruaǧyna, Bügıngı ūrpaqtardyŋ bärı qaryz!   Dümşeler dombyra tartu, än salu, öleŋ aitu siiaqty halyqtyŋ üirenşıktı zauyqtaryna deiın künä dep tyiǧysy kelgen. Bıraq ūzyn arqan, keŋ tūsauǧa qalyptanǧan qazaq şariǧattyŋ tar tūsauyna üirene almaǧan.

Ahmet Baitūrsynūly

  Qobyz ben dombyra Bır dındar uaǧyz aitty endı jaŋa – Būl qazaq batqan eken mol künäǧa. Jinaityn jyn-perını qobyz eken, Saitannyŋ syrlasy eken dombyra da! Mūnau kım osynşa tym asqaqtar – Qazaqtyŋ qasıretınen būrau tastar?! Qobyz ben dombyramyz mäŋgı bızben, Ilulı törımızde būl aspaptar. Būl sözden jūrttyŋ qatty şoşyǧany- ai, «Otyr - dep - uaǧyz aityp osy qalai?». Saqalyn saua tüsıp, söiler dındar, Qūrannan osy sözdı oqyǧandai. Bır jıgıt atyp tūrdy orynynan, «Aldymen atsyn – dedı – senı Qūran! Sen, dındar, sadaǧa ket dombyradan, Qazaqtyŋ sadaǧa ket qobyzynan! Jürsek te jamandyqpen maidandasyp, Qoiamyz bıreulerdı tairaŋdatyp. Qobyz ben dombyraǧa tıl tigızgen, Būl uaqyt, aityŋdarşy, qandai uaqyt?!».   Ne sūmdyq?!   Qazaq qyzǧa qyryq üiden tyiym sap, İnabatqa, ǧibratqa üirengen. Tuǧan kezde el basyna qiyn şaq Qaisar qyzdar erkekterşe kiıngen. Qyzdyŋ joly tym jıŋışke dep bılıp, Arulardyŋ adaspauyn oilapty. Qyzdaryna «Altybaqan» teptırıp, «Aqsüiek» pen «Qyz quudy» oinatty. Ai maŋdaiyn aşyq etıp, öbektep, Qazaq qyzǧa oryn bergen törınen. Eldıŋ körkı qyz dep bılıp, erekşe, «Qyz – qonaq» dep artyq körgen bärınen. «Äiel – qyryq şyraqty» dep, o bastan, Ardaq tūtqan analardyŋ esımın. Äiel zaty eş şyqpaǧan sanattan, Qūrmettegen aldyndaǧy besıgın. Bügın, mıne, qara kiım jamylyp, Dınpazdanǧan äielderge ökındık. Qaiǧy joqta qara kiıp, qamyǧyp, Betın bürkep jüru degen ne sūmdyq?!  

Bız öz jūrtymyzdyŋ tıl saltyna, zaŋyna tüssek, elge jyldam jaqyndasamyz, elge janasqan saiyn el aǧartqan ıs güldeidı.

Mırjaqyp Dulatūly

  Otqa mai qūiu turaly Ot pen oşaq – adamdy adam etken – Ottyŋ nūry, jyluy sanaly etken – Tym ertede türkınıŋ oşaǧyna Ūmai ana Kün nūryn ala jetken. Ot – şaŋyraq, otaudyŋ tynys, jany, Ot – ūrpaqtyŋ jalǧasar yrys, baǧy. Tüzu ūşsa tütını oşaqtardyŋ, Sol bolady ömırdıŋ gülstany! Bereke men molşylyq – «mai» degen zat. Maimen qatar tūrady örlegen baq. Otqa maidy qūiǧyzsa jas kelınge, Baǧy aşylyp, ısı de oŋǧarylmaq. «Mai» degen zat – maŋyzdy astyŋ närı, Ot pen asty syilasyn jastyŋ bärı. Oŋbaidy otty attaǧan, asty attaǧan, Mūndailarǧa tez tier haqtyŋ kärı. Dınge jat dep eŋ jaqsy ūly yrymdy, Būl keselge keibıreu tez ūryndy. Salt-dästürdı ūstanǧan adamdardyŋ Ūly jyndy bolmaidy, qyzy mūŋdy.  

"Adyrna" ūlttyq portaly

Pıkırler