Oqyǧan jurnalist, ne bolmasa myqty jazuşy, Alla bergen talatty aqyn da emespın. Būl oqiǧany, jiyrma alty jylǧa taqaǧanda, qaǧaz betıne tüsırıp köruge bel budym. Ärine, “nege ūzaq uaqyt ötkesın, nelıkten jazdy, būrynyraq nege jazbaǧan?” degen de ışterıŋızde bır sūraq tūrǧan şyǧar... Eseigen saiyn ötkenıŋe qarailai beredı ekensıŋ. Sol ömırden eşnärsenı körıp te ülgermei erte ketken bes bauyrymdy, ardaqty äjemızdı eske aludy jön sanadym. Mümkın būny oqyǧanda ertegıdei körınetın şyǧar. Al men üşın, būl, tragediia bolyp jadymda mäŋgıge saqtaldy. Myŋ toǧyz jüz toqsanynşy jyldyŋ köktemı – bızdıŋ janūiany köktei üzgen edı. Atyrau oblysy (būrynǧy Gurev), İnder audany, Eltai selosy, Amangeldı qoi sovhozy bolatyn. Sovhoz malşylary qystaityn Gogolsk degen jerden malşylar jailauǧa köşkende, bızdıŋ äke-şeşemız qystaǧyn qarauyldap, qysqa daiyndaityn, özderınıŋ azyn-aulaq maldarymen qarauyldap qalatyn. Tūrǧan jerlerı üş-tört şaqyrym jerde körşı sovhozdyŋ qarauyldary da janūialarymen qalatyn. Äke-şeşemız olarmen körşı bolyp aralasyp tūratyn. Tūrǧan jerlerı teŋızge öte jaqyn edı. Al, men auyl ortalyǧynda tūratyn naǧaşy ata-äjemnıŋ qolynda M.Siranov (būrynǧy V.İ.Lenin) mektebınde oqitynmyn. Jazǧy demalysta baryp ketkenım bolmasa, köp uaqyt ata-äjemnıŋ qolynda boldym. Köktem kezınde su tasudan barlyq eldı meken saqtanatyny belgılı, sol saqtyqtan bızdıŋ janūia qūr qalsa kerek. Sovhoz basşylary da beiqam qalǧan ǧoi... Körşı sovhozdyŋ janūialary der kezınde köşırılıp, aman qaldy. Al, sol – laǧnet atqan mamyrdyŋ 4-künı bolǧan tasqyn su, bızdıŋ üidıŋ bes bırdei balasy men 80-ge jetken anasyn jūtty. Sodan ekı kün būryn äkemız jaǧalaudy baryp qarap kelıp, özınşe jobalap - myna su tasyǧanşa bızdı de köşırıp äketetın şyǧar,- dep köŋılderın könşıtıp qoiǧan eken. Sol kezdegı basşylardyŋ ūqypsyzdyǧynan ba dep qynjylasyŋ, bır Allanyŋ salǧany dep te özıŋdı jūbatasyŋ keide... Bızdıŋ janūianyŋ habary bükıl auyl, eldıŋ töbe şaşyn şymyrlatyp, qabyrǧalaryn qaiystyryp, “Oipyrmai” degızgen-dı. Sol kezde men eş närse tüsınbegen, on jastaǧy oiyn balasy edım, bıraq, bärınen airylǧanymdy ışım sezse de bala qylyqpen bıldırmegendei bop jüre berdım. Jūrttyŋ maǧan aianyşpen qaraǧandaryn körıp, sanamdy sansyz oilar mazalady: nege olai qaraidy, nege bärı menı qūşaqtap jylaidy.... Ekı kün boiy naǧaşy ata-äjemnıŋ üiınıŋ ışı-syrty jylaǧan adamǧa toldy. Bärı suǧa ketıptı, endı ızdep jatyr,- degen äŋgımenı qūlaǧyma älsın-älsın şalyp qaldy. Jüregım jalǧyzdyqty sezdı. Tyǧylyp jylaityndy şyǧardym. Älı esımde, üşınşı kün degende üige tabyt kötergen bır top adamdar kırdı, üidıŋ ışı aiqai zarly jylaular – denemnen bır mūzdai närse ötkendei boldy. Bıraq, kımdı alyp kırgenderın bılmegen edım. Äiteuır, bosaǧada otyra ketkenım esımde. Anam tırı bolsa eken, dep tıledım ışımnen. Tabyt kötergen adamdardyŋ qaita şyǧyp bara jatqan soŋǧy er kısıden “aǧa menıŋ mamam tırı me?” dep sūradym. Ol kısı de menen būl sūraqty qoiady dep kütpese kerek, - iä, iä tırı, mamaŋ da papaŋ da. Olar qalada auruhanada, esterın jiǧasyn keledı üige, - dep basymnan sipap şyǧyp kettı. Ata-anamnyŋ tırı qalǧanyn estıp “uh” dep qaita sol jerge otyra kettım. Tılsız jau bes bauyrym men seksendı alqymdaǧan zaǧiyp äjemızdı mäŋgılıkke akettı. Auyl jūrty, bar aǧaiyn-tuma bolyp ızdep, bır-bırlep tabylǧan mürdenı qara jer qoiyna jerlep jatty. Bır ökınıştısı kenje bauyrymyz tört ailyq bolatyn, ol sol küiı tabylmady. Bıraq su öz arnasyna qaitqannan keiın sol jerge bauyrymyzǧa arnap eskertkış belgı qoiyldy. Keiın esımızdı jinap, äkemızdıŋ közı tırısınde, ara-arasynda äŋgıme qozǧap qalǧan kezde qūlaǧym şalyp qalatyn. Sol su tasqyny bolatyn künı taŋda anam kışkentai bauyrymdy äjethanaǧa aparuǧa dalaǧa şyqqan kezde, qoradaǧy maldardyŋ osqyrynǧan dauystary şyǧyp, esık aldyndaǧy ittıŋ özı anamnyŋ aiaǧyna oralyp qyŋsylap jatypty. Anam lezde bärın oiatyp, tezdetıp üidıŋ janyndaǧy biıkteu mal köbırınıŋ üiındısıne şyǧyp aluǧa tyrysqan. Ätteŋ, bıraq ol oilary ıske aspady. Tasqyn sudyŋ qattylyǧy sonşa, bır-bırın tas qyp ūstaǧanyna qaramastan jūlyp äkete bergen. Sol kezde äkemnıŋ anasy "Şyraǧym, aq sütımdı keştım, sen bärımızdı aman alyp qaluǧa şamaŋ kelmes, äielıŋdı qūtqar..." -deptı... Qairan ana sol sätte janynyŋ qiylyp mäŋgılık mekenge büldırşındei nemerelerımen attanyp ketetının sezgendei ūlyna qimastyqpen aitqany şyǧar. Äkem anam ekeuı zorǧa degende älgı biık qabaqqa şyǧypty. Bärınen aiyrylyp jıgerlerı sal bolyp, älderı ketıp, eseŋgırep jatqan jerlerınen, Allanyŋ olda syiy, vahtalyq kezekşı tıkūşaq körıp, su ortasynda japyraqtai qūrǧaq jerde jatqan jerlerınen, qona almasa da joǧarydan baspaldaqpen köterıp, qalalyq auruhanaǧa jetkızıptı. Äiteuır, äke -şeşem sol su apatynan aman qaldy. Bır jyldan keiın Kūral degen ınım ömırge keldı. Şaŋyraǧymyz qaita qūralsyn dep atyn äkem özı Qūral dep qoidy. Äkem sodan keiın üş jyl ötkesın bes balasy men anasynyn artynan kettı. Mıne, bızdıŋ üidıŋ tragediiasy osyndai. Būl äkemnıŋ tırı kezınde aityp, qūlaǧymda qalǧan äŋgımesı. Qazır, şükır, densaulyǧy bolmasa da anam tırı, bıraq osy bolǧan oqiǧany qanşa sūraǧym kelse de bata almadym. Jüregın auyrtyp alam ba dep qorqam... Menıŋ anam “Qaisar ana” degen atqa laiyq. Öitkenı, ol bar qaiǧyny jeŋıp, ortamyzda jür. Allaǧa sansyz şükırlık aitamyz. Qaita qūralǧan otbasymyz dın-aman. Mūndai qaiǧyny dūşpannyŋ da basyna bermesın dep tıleimız...
Janat ONGAR
