Qazir «qaryz beremin» degenderden aıaq alyp júre almaısyz. Internet beti qaptaǵan jarnama. Bárinen op-ońaı qaryzǵa aqsha berem dep jamyraı jarnamalaǵandy kóresiz. Bylaı qarasańyz, qıyn eshteńesi joq. Bar bolǵany kýáligińiz ben aqsha túsetin karta nómiri bolsa, jetkilikti. Alaıda...
Iá, alaıda osy ońaı aqshanyń ıirimi kez kelgen adamdy op-ońaı batyryp ketedi. Aldymen, «onlaın zaım» degenge toqtalaıyq. Onlaın zaım berýshilerdiń basty urany – «nesıe tarıhyna qaramaımyz». Qazir ekiniń biriniń nesıe tarıhy búlingen. Al nesıe tarıhy búlingen adamǵa ekinshi deńgeıli bankter nesıe bermeıdi. Mine, osyny ózderine tıimdi paıdalanǵan qarjylyq uıymdar qazaqstandyqtardy qaryzǵa aıaýsyz batyrýda. Onlaın qaryz berýshilerdiń túri óte kóp. «Zaımer», «Altengo», «Do polýchkı», «Kredıt 7» dep kete beredi. Onlaın qaryz sizge 50 myń teńge berdi delik. Áıtse de, ol aqshany siz bir aptadan keıin (!), bir aı emes, bir aptadan keıin kem degende, 55000 etip qaıtarýyńyz múmkin. Bir aptadaǵy ústindegi ósimi az bolmaıdy. Bir aıǵa qansha bolatynyn esepteýdiń ózi qorqynyshty. Óıtkeni, onlaın qaryz berýshiler kúnine 0,27 paıyz ústeme ustanymyn buzbaıdy. Mejeli ýaqytta qaıtara almasańyz, kúndik ósimi eselenip, kóbeıe beredi, kóbeıe beredi. Mine, osylaısha halyqtyń basym bóligi qaryzǵa belsheden batýda.
Úıde otyryp, qaryzǵa aqsha alý múmkindigi dep atalatyn bul qarjylyq uıymdardyń basym bóligi zańdy jumys istep otyrǵany da kúmándi. Óıtkeni keıbiriniń ınternette saıty bolǵanymen, tikeleı telefon shalyp habarlasatyn nómiri joq. Soǵan qaramastan, osyndaı kúmándi qaryz bergish uıymnyń jarnamasy jer jarady. Máselen, 5 mln teńgege deıin nesıeni kez kelgen adamǵa beremiz dep jarnamalaǵan tenge-kredit.kz saıtyna ózińiz týraly barlyq derekterdi engizesiz. Qalaǵan somany suraısyz, bitti. Kóp ótpeı, sizdiń suranysyńyz qabyldandy, siz suraǵan somany nesıege beremiz degen jaýap hat keledi. Osy tusta bórkińizdi aspanǵa atyp, qýanýǵa áli erte ekenin eskertemiz. Óıtkeni, nesıe berý sheshimi rastalǵanymen, siz aldymen uıymnyń kartasyn rásimdeýińiz kerek. Kartany rásimdeý quny 5500 teńge. Bylaı qarasań, asa qaltaǵa salmaq salatyn aqsha emes. Kórsetilgen nómirge 5500 teńgeni aýdarasyz, bitti. Bul joly rasymen bitti. Aqshańyzdy joǵalttyńyz. Bul aqshany eshkim qaıtarmaıdy. Qaıtartý úshin kimnen suraıtynyńyz da belgisiz. Osy tenge-kredit.kz qarjy uıymyna aldanyp 5500 teńge aýdarǵan adamdarda esep joq. Ókinishke qaraı, quzyrly mekeme tarapynan jurttyń aqshasyn aldaý jolymen osylaı jymqyryp otyrǵan uıymdy zańdy jaýapqa tartýǵa ne qulyqsyz, ne qaýqarsyz.
Dál osyǵan uqsas kartadan aqsha alý áreketterin «Smartzaım», «Credillo.kz» syndy uıymdar da jasaıdy. Jarnamasyna senip, uıymǵa derekterińiz ben nesıe alý ótinishińizdi tastasańyz, kartańyzdan 1960 teńgeni julyp alady. Eń soraqysy, sizge nesıe berilmeıdi. Soǵan qaramastan, kartańyzdan aı saıyn aıdaladaǵy belgisiz uıym úshin 1960 teńge «ótip» turady. Mundaıda kartańyzdyń «ınternet tólemder jasaý» áreketin jappasańyz, 1960 teńge alýyn toqtatpaıdy. Ár adamnan 1960 teńge, júz adamnan 196000 teńge...
Sońǵy aptada halyqty aldap, aqshasyn alýdyń taǵy bir túri paıda boldy. «Eger siz «Zaımerdiń», «Dengı dlıa naselenıı», «Dengı klık» klıenti bolsańyz, sizge 2 mıllıonǵa deıin nesıe shyǵaryp beremiz» degen jarnama ásirese Instagramda qaptap júr. «Srochno dengı» dep atalatyn bul uıymnyń telefon nómiri bar. Kórsetilgen nómirge habarlasasyz. WhatsApp arqyly ǵana jaýap beredi. Qajetti derekterdi jiberesiz. «Zaımer» sizge 20 myń ǵana beretin boldy. Qazir osy somany 22000 teńgemen japsańyz, artynsha úlken somaǵa suraý salamyz» deıdi osy kezde áli «tez nesıe bergish». Kartańyzǵa túsken aqshaǵa 2000 teńge qosyp, kartańyzdyń ınternet tólemder jasaý qyzmetin ashasyz. Bitti! Kartadan aqsha alynady, biraq ári qaraı «tez nesıe bergish» joq bolady. Joǵalǵanymen qoımaı, sizdi «onlaın zaımǵa» 22000 teńge qaryz etip ketedi. Óıtkeni álgi aqshany kartadan shyǵaryp, ózderinde qaldyrady. Iaǵnı, sizdiń atyńyzdan onlaın qaryz alady. Qaryzdy siz tóleısiz, aqshasyn álgi alaıaqtar alady. Osyǵan deıin mysaly, «Zaımerden» qaryzǵa aqsha alǵan bolsańyz, bar derekterińiz saqtaýly ol jaqta. Alaıaq sony paıdalanady. Nómirińizge kelgen kodty suraıdy. Sosyn kartańyzdyń artyndaǵy úsh tańbaly sandy suraıdy. Osydan keıin sizdiń atyńyzdan emin-erkin qaryzǵa aqsha alady. Sol sebepti ǵana olar osyǵan deıin onlaın qaryz alǵandarmen ǵana jumys isteıdi.
Sol sebepti, qandaı jaǵdaı bolsa da, eshkimge kartańyzdyń artyndaǵy úsh tańbaly sandy aıtpańyz. Múmkin bolsa, jeke derekterińizdi bermeńiz. «Batpan quıryqtyń» eshqashan aıdalada jatpaıtynyn esten shyǵarmańyz.
Merýert KEŃESBEKQYZY
"Adyrna" ulttyq portaly
