Qazır «qaryz beremın» degenderden aiaq alyp jüre almaisyz. İnternet betı qaptaǧan jarnama. Bärınen op-oŋai qaryzǧa aqşa berem dep jamyrai jarnamalaǧandy köresız. Bylai qarasaŋyz, qiyn eşteŋesı joq. Bar bolǧany kuälıgıŋız ben aqşa tüsetın karta nömırı bolsa, jetkılıktı. Alaida...
İä, alaida osy oŋai aqşanyŋ iırımı kez kelgen adamdy op-oŋai batyryp ketedı. Aldymen, «onlain zaim» degenge toqtalaiyq. Onlain zaim beruşılerdıŋ basty ūrany – «nesie tarihyna qaramaimyz». Qazır ekınıŋ bırınıŋ nesie tarihy bülıngen. Al nesie tarihy bülıngen adamǧa ekınşı deŋgeilı bankter nesie bermeidı. Mıne, osyny özderıne tiımdı paidalanǧan qarjylyq ūiymdar qazaqstandyqtardy qaryzǧa aiausyz batyruda. Onlain qaryz beruşılerdıŋ türı öte köp. «Zaimer», «Altengo», «Do poluchki», «Kredit 7» dep kete beredı. Onlain qaryz sızge 50 myŋ teŋge berdı delık. Äitse de, ol aqşany sız bır aptadan keiın (!), bır ai emes, bır aptadan keiın kem degende, 55000 etıp qaitaruyŋyz mümkın. Bır aptadaǧy üstındegı ösımı az bolmaidy. Bır aiǧa qanşa bolatynyn esepteudıŋ özı qorqynyşty. Öitkenı, onlain qaryz beruşıler künıne 0,27 paiyz üsteme ūstanymyn būzbaidy. Mejelı uaqytta qaitara almasaŋyz, kündık ösımı eselenıp, köbeie beredı, köbeie beredı. Mıne, osylaişa halyqtyŋ basym bölıgı qaryzǧa belşeden batuda.
Üide otyryp, qaryzǧa aqşa alu mümkındıgı dep atalatyn būl qarjylyq ūiymdardyŋ basym bölıgı zaŋdy jūmys ıstep otyrǧany da kümändı. Öitkenı keibırınıŋ internette saity bolǧanymen, tıkelei telefon şalyp habarlasatyn nömırı joq. Soǧan qaramastan, osyndai kümändı qaryz bergış ūiymnyŋ jarnamasy jer jarady. Mäselen, 5 mln teŋgege deiın nesienı kez kelgen adamǧa beremız dep jarnamalaǧan tenge-kredit.kz saityna özıŋız turaly barlyq derekterdı engızesız. Qalaǧan somany sūraisyz, bıttı. Köp ötpei, sızdıŋ sūranysyŋyz qabyldandy, sız sūraǧan somany nesiege beremız degen jauap hat keledı. Osy tūsta börkıŋızdı aspanǧa atyp, quanuǧa älı erte ekenın eskertemız. Öitkenı, nesie beru şeşımı rastalǧanymen, sız aldymen ūiymnyŋ kartasyn räsımdeuıŋız kerek. Kartany räsımdeu qūny 5500 teŋge. Bylai qarasaŋ, asa qaltaǧa salmaq salatyn aqşa emes. Körsetılgen nömırge 5500 teŋgenı audarasyz, bıttı. Būl joly rasymen bıttı. Aqşaŋyzdy joǧalttyŋyz. Būl aqşany eşkım qaitarmaidy. Qaitartu üşın kımnen sūraitynyŋyz da belgısız. Osy tenge-kredit.kz qarjy ūiymyna aldanyp 5500 teŋge audarǧan adamdarda esep joq. Ökınışke qarai, qūzyrly mekeme tarapynan jūrttyŋ aqşasyn aldau jolymen osylai jymqyryp otyrǧan ūiymdy zaŋdy jauapqa tartuǧa ne qūlyqsyz, ne qauqarsyz.
Däl osyǧan ūqsas kartadan aqşa alu äreketterın «Smartzaim», «Credillo.kz» syndy ūiymdar da jasaidy. Jarnamasyna senıp, ūiymǧa derekterıŋız ben nesie alu ötınışıŋızdı tastasaŋyz, kartaŋyzdan 1960 teŋgenı jūlyp alady. Eŋ soraqysy, sızge nesie berılmeidı. Soǧan qaramastan, kartaŋyzdan ai saiyn aidaladaǧy belgısız ūiym üşın 1960 teŋge «ötıp» tūrady. Mūndaida kartaŋyzdyŋ «internet tölemder jasau» äreketın jappasaŋyz, 1960 teŋge aluyn toqtatpaidy. Är adamnan 1960 teŋge, jüz adamnan 196000 teŋge...
Soŋǧy aptada halyqty aldap, aqşasyn aludyŋ taǧy bır türı paida boldy. «Eger sız «Zaimerdıŋ», «Dengi dlia naselenii», «Dengi klik» klientı bolsaŋyz, sızge 2 millionǧa deiın nesie şyǧaryp beremız» degen jarnama äsırese İnstagramda qaptap jür. «Srochno dengi» dep atalatyn būl ūiymnyŋ telefon nömırı bar. Körsetılgen nömırge habarlasasyz. WhatsApp arqyly ǧana jauap beredı. Qajettı derekterdı jıberesız. «Zaimer» sızge 20 myŋ ǧana beretın boldy. Qazır osy somany 22000 teŋgemen japsaŋyz, artynşa ülken somaǧa sūrau salamyz» deidı osy kezde älı «tez nesie bergış». Kartaŋyzǧa tüsken aqşaǧa 2000 teŋge qosyp, kartaŋyzdyŋ internet tölemder jasau qyzmetın aşasyz. Bıttı! Kartadan aqşa alynady, bıraq ärı qarai «tez nesie bergış» joq bolady. Joǧalǧanymen qoimai, sızdı «onlain zaimǧa» 22000 teŋge qaryz etıp ketedı. Öitkenı älgı aqşany kartadan şyǧaryp, özderınde qaldyrady. Iаǧni, sızdıŋ atyŋyzdan onlain qaryz alady. Qaryzdy sız töleisız, aqşasyn älgı alaiaqtar alady. Osyǧan deiın mysaly, «Zaimerden» qaryzǧa aqşa alǧan bolsaŋyz, bar derekterıŋız saqtauly ol jaqta. Alaiaq sony paidalanady. Nömırıŋızge kelgen kodty sūraidy. Sosyn kartaŋyzdyŋ artyndaǧy üş taŋbaly sandy sūraidy. Osydan keiın sızdıŋ atyŋyzdan emın-erkın qaryzǧa aqşa alady. Sol sebeptı ǧana olar osyǧan deiın onlain qaryz alǧandarmen ǧana jūmys ısteidı.
Sol sebeptı, qandai jaǧdai bolsa da, eşkımge kartaŋyzdyŋ artyndaǧy üş taŋbaly sandy aitpaŋyz. Mümkın bolsa, jeke derekterıŋızdı bermeŋız. «Batpan qūiryqtyŋ» eşqaşan aidalada jatpaitynyn esten şyǧarmaŋyz.
Meruert KEŊESBEKQYZY
"Adyrna" ūlttyq portaly
