Jaz bastalsa jan-jaqtan aǧylyp keletın turister Alaköl audanyna bas sūǧyp, şipaly kölıne tüspei ketpei qoimaidy. Turisterge bar jaǧdaidy jasauǧa tyrysatyn Alaköldıŋ qazırgı äl-auqaty qalai? Jaqynda bır top jurnalist Alaköl audanyna baryp, eldıŋ tūrmys-tırşılıgın körıp qaitty. Atqarylyp jatqan şarua, quantatyn jaŋalyq köp.
PREZİDENT ŞET MEMLEKET BASŞYLARYNA SYILAǦAN BAL
Alaköl audanynyŋ äkımşılıgınıŋ ūiymdastyruymen ötıp jatqan press-turda tılşıler qauymy bırneşe nysandarmen tanysty. BAQ ökılderı bas būrǧan eŋ alǧaşqy nysan — Lepsı auylyndaǧy bal öndıretın «Lepsıönımderı» JŞS. Ekologiialyq taza bal öndıretın käsıporyn qazırgı uaqytta jylyna 300 tonnaǧa deiın bal önımın şyǧarady. Sapasy joǧary önım respublika boiynşa bırneşe märte «Altyn sapa» tauar belgısın alǧan bırden bır käsıporyn.
Jyldar boiy qol jetkızgen jetıstıkterınıŋ sany az emes, alaida bal öŋdeitın zauyttyŋ basty maqtanyşy – Memleket basşysy Qasym Jomart Kemelūlynyŋ şet memleket basşylaryna beretın syi qorapşasyna däl osy Lepsı balyn salyp, syilyqqa tartqany deidı ūjym qyzmetkerlerı.
«Lepsı önımderı» bal zauytynyŋ mamany Farida Abuziarovanyŋ aituynşa, bal zauytynyŋ basty jaŋalyǧy - jaŋa önım kremdı bal türın öndıru. Erekşelıgı – taza baldy ekı täulık boiy miksermen aralastaryp, auamen qanyqtyruynda. Krem baldyŋ dämı erekşe balǧyn. Qazırgı uaqytta bal zauytynyŋ önımderı Japoniia, Bırıkken Arab Ämırlıgı, QHR, Resei memleketterıne eksporttaidy.
«Lepsı tabiǧi baly – ekologiialyq taza önım adam densaulyǧyna paida äkeletın jäne immunitettı nyǧaituǧa kömektesetın tauly şöptı bal. Būdan bölek bızde tabiǧi taza «Lepsı Biuti» baǧytynda kosmetikalyq önım sabyn jasalady. Onyŋ sapasy da joǧary. Bet kütımıne öte jaqsy taza önım qūramynda bal, saumal, auylymyzda ösetın şöp qosylǧan. Jäne odan bölek öndırısımızde fitoşailar da şyǧarylady», - deidı Farida Abuziarova.
«AUDAN BOIYNŞA BASPANA KEZEGINDE 1633 ADAM TŪR»
Alaköl audany Ekpındı auylynyŋ tūrǧyndary aǧymdaǧy jyly taza auyz suǧa qol jetkızbek. Qazırdıŋ özınde auylda auyz su tartu jüielerınıŋ qūrylysy jürgızılude. Audandyq türǧyn üi şaruaşylyǧy, jolauşylar bölımı, avtomobil joldary jäne tūrǧyn üi inspeksiiasynyŋ basşysy Almas Jūmaǧūlovtyŋ mälımdeuınşe, audanda bügıngı künı auyz sumen qamtu körsetkışı 85 paiyzdy qūraidy. Odan bölek josparda Toqjailau, Lepsı auyldyq okrugınıŋ auyldaryn auyz sumen qamtu jūmystary bar. Biylǧy jyly Sapaq auyldyq okrugıne qarasty Bibaqan auylyna auyz su jüiesı tartylyp, el igılıgıne berılgen. Būl jüielı jūmystar jyl soŋyna deiın jalǧasyn tauyp, audan boiynşa sumen qamtu körsetkışı 90 paiyzǧa jetkızılmek.

Sonymen qatar, Qabanbai auylynda jalǧa berıletın 10 üidıŋ qūrylysy jürıp jatyr. Tūrǧyn üi audannyŋ äleumettık az qamtylǧan sanattyndaǧy azamattaryna kezekpen berıledı dep josparlanǧan. Baspana kezegınde audan boiynşa 1633 adam tūr. Merdıger kompaniia «Elif Stroi» baspanalar aǧymdaǧy jyldyŋ qazan aiynda qoldanysqa berıledı deidı.
«Jalǧa berıletın üilerdıŋ jalpy aumaǧy 70 şarşy metrdı qūraidy, 2 jatyn bölme, bır qonaq bölme, ashana, juynatyn bölmelerı bolady. «Alaköl asyl qūrylys» JŞS injenerlık kommunikasiialyq jelılerıne jauapty, iaǧni baspanalardyŋ abbattandyryluy, qorşauy, qatty otyn saqtaityn qoimalaryn jasau syndy jūmystaryn jürgızude. Är baspanaǧa 10 sotka jer telımı tiesılı. Jalpy audan boiynşa osyndai 50 baspana salynuda. Olar kezekte azamattary köp tūrǧan auyldar sanyna qarai bölınedı, mysaly 10 baspana Besköl auylyna berılse, 5-uı Qazaqstan auylynda salynbaq», - deidı audandyq qūrylys bölımınıŋ basşysy Maqsat Jūlqainarov.

Baspanalardyŋ boi köterıp, halyqtyŋ tūrmystyq jaǧdaiynyŋ jaqsaruy tūrǧyndarǧa quanyş syilauda.
«Mūnda köşıp kelgenımızge 20 jylǧa juyqtap qaldy. Baspanaǧa zar bolyp jürgen auyldastaryma arnap bırınşı jyl osyndai üiler salynyp jatyr. Osyndai baspanaǧa qol jetkıze almai jürgen jerlesterımızge ülken kömek bolǧaly tūr», – deidı Qabanbai auylynyŋ tūrǧyny Mūratbek Nūrǧaliūly.
72 JASTAǦY ZEINETKER JAIYLYMDYQ JERGE QYZYLŞA EGIP JAIQALTYP OTYR
Kezektı nysan – Janama auylyndaǧy «BOLAT GROUP LTD» şarua qojalyǧynyŋ qant qyzylşa alqaby. Bügınde qyzylşa alqabyn suaruda innovasiialyq ädıs tamşylatyp suaru tehnologiiasy qoldanyluda. Qazırgı uaqytta egıs alqabynda 40 adam jūmys ısteidı. Biylǧy jyly aumaǧy 275 gektarǧa tättı tübır egıp, önımın kütıp otyrǧan şarua qojalyǧy kelesı jylǧa qant qyzylşasynyŋ alqabyn 1000 ga deiın ūlǧaituda josparlaǧan. Är gektardan 100 tonna önım aludy közdeidı.

«Bız biyl qyzylşany uaqytymen sebe almai qaldyq. Eger uaqytymen sepkende, bız önımdı är gektardan 100 tonna alar edık. Bıraq bız bır ai 10 kündei keşıkkennıŋ saldarynan är gektardan 60-70 tonnadai önım
Byltyr tamyzdan bastap qūjatyn rettep, sodan kırısıp, kelısım-şart jasadyq. Köp kedergıler boldy. Qaǧaz jüzınde de, kedende de kedergıler köp boldy. Bız ükımet tarapynan bügınge deiın bır tiyn da alamadyq. Subsidiiaǧa qūjattar ötkızıp qoidy, endı beretın bolar»,- dedı qojalyq basşysy Bolat Siyrbaev.

Alqaptyŋ basy-qasynda jürıp, jaiylymdyq jerge qyzylşa egudı qolǧa alǧan qojalyq basşysy - 72 jastaǧy zeinetker Bolat Siyrbaev. Ol 44 jyl auyl şaruaşylyǧynda jūmys ıstep, qyzylşa ösırudı äbden zerttegen. Sonymen qatar, şaruaşylyqqa 150 milliondai aqşa jūmsaǧan.
«Men 44 jyl auyl şaruaşylyǧy ainalystym. Qazır zeinetke şyqtym, jasym 72-de. Qytaidyŋ tehnologiiasyn körıp, körşımızden üirenıp, elımızge kırgızuımız kerek dedım. Alǧaşynda mındettı türde şyǧynǧa ketesıŋ, biyl mıne şyǧyndamyz. Degenmen, aldaǧy uaqytta öz nätijesın körsetedı. 340 gektar jerge suarmaly tehnikamyzdy ornattyq. 34 şaqyrym jerge bır jarym metr tereŋdık qazyp, qūbyr salyndy. Onyŋ betın jyrtyp, daqyl seuıp, şlangasyn saldyq. Astyndaǧy truba 25-30 jyldai şırımeidı. Sonymen qatar, jūmys küşı ünem. 275 gektar jerdı qazır tört adam qarap jür. Sudy kezegımen jıberıp otyrady. Qytaidan kelgen mamandar.
Men būl turaly būrynnan bılemın. Bıraq mümkınşılık bolmady. Biyldyŋ özınde mümkınşılık bolmas edı. Men Qytaidyŋ azamattaryna tüsındırıp, sendırıp, jerdı körsetıp, topyraǧyn tekserıp, analizın aldyryp, qoryqpai kırısıŋder dedım. Būl mal jaiylatyn jer bolatyn. Qazır jaiylatyn mal da joq.
Endı öngen önımdı Aqsu qant zauytyna aparmaqpyz. Degenmen, aldaǧy jyly audanǧa bır qant zauyty kerek. Bız būl jerdı älı de damyta tüsemız. Aldaǧy apta internet ornatyp, barlyǧyn kompiutermen basqaryp otyramyz »,- deidı Bolat Siyrbaev.
DOSTYQ AUYLY - LOGİSTİKANYŊ OTANY
Press turdyŋ ekınşı künı Dostyq beketındegı jük tieu, saqtau terminaldarynyŋ jūmysymen tanysudan bastaldy. «DostyqTransTerminal» JŞS köpfunksionaldy jük tieu terminaly täulıgıne 250 konteiner qabyldaidy. Mūnda 100 adam qyzmet atqarady.
«DostykTransTerminal» öz jūmysyn 2021 jyldan berı bastaǧan. Jūmystyŋ ekı kezeŋı jasaldy. 25 gektar aumaqta konteinerlerdı qabyldau, tieu, qaita jükteu alaŋy jasalǧan», - deidı terminaldyŋ bas injenerı Ashat Suleev.

Terminal basşylyǧynyŋ aituynşa, mūndai arnaiy auyr jük köteretın alaŋ jalpy Euraziia aumaǧynda kemde kem. Irı tonnajdy konteinerlerdı Richstaker arnaiy jük tiegış kölıgı arqyly konteinerlerdı temır jol vagondaryna tiep, az uaqyt aralyǧynda eksporttauǧa mol mümkındık berıp otyr. Aldaǧy uaqytta «Dostyq-Moiynty» temırjol jelısı salynsa, terminal jūmysynyŋ auqymy ekı ese artpaq.
Al «ETT Dostyk» JŞS köpfunksionaldy temırjol kölık-logistikalyq terminaly – 18 gektar, qyzmet aiasy keŋ. Qazırgı uaqytta būl aumaqtyŋ 10 gektarǧa juyǧy jük tiep alatyn alaŋ men saqtau oryndaryna berılgen. Terminala 155 adam qyzmet etedı.
«Terminal jūmysynyŋ ötken jyldaǧy auqymyn salystyra otyryp, bızge qoima syiymdylyǧyn arttyru maŋyzdy ekenın tüsındık. Qazırgı uaqytta 7,7 gektar aumaqta ǧana qoima orny qarastyrylǧan. 6 temırjoldan tūratyn 75 vagonǧa arnalǧan terminal stansiialyq joldarǧa şyqpai-aq ūzyn bazalyq poiyzdardy qabyldauǧa jäne qalyptastyruǧa mümkındık beredı.Sonymen qatar terminalda uaqytşa saqtau orny da bar», - deidı terminal basşysy Sergei Gordienko.
Terminal basşylyǧy aldaǧy uaqytta 3500 konteiner qabyldaudy josparlauda. Būl jospar jüzege assa stansa qyzmetınıŋ öndırıstık örısı keŋeimek. Konteinerlerdı tiep alatyn arnaiy tehnika alynyp, jaŋa jūmys oryndary aşylmaq.

Tamyljyǧan tabiǧatymen tamsandyrǧan Alaköldıŋ kemşıl tūstary da joq emes. Jaǧasyna jan toltyrǧan Alaköl kölınıŋ jaǧalauynda jaryq joq. Degenmen, būl olqylyqtyŋ oŋalar kezı alys emes. Būl turaly Alaköl audany äkımınıŋ orynbasary Mäulen Töleujanov aityp berdı.
«Energiia jetıspeu mäselesı bar. Osydan 5 jyl būryn 120 pansionat bolsa, qazır 310 pansionat bar. Barlyǧynda kondisioner ornatylǧan. Mūnyŋ barlyǧy energiia alady. Sondyqtan ülken joba daiyn tūr. Ol 12 milliard teŋgenı qūraidy. Energiiany Aqtoǧaidan alyp kelu közdelıp otyr. Aldaǧy uaqytta būl şeşıledı dep ümıttenemız. Būny oblys äkımı şeşedı», deidı Mäulen Töleujanov.
Sondai-aq, ol köl jaǧasyndaǧy qoqys mäselesıne de toqtalyp öttı. Äkım orynbasarynyŋ aituynşa, būl jaǧaǧa kelgen turisterdıŋ mädenietsızdıgı. Öz qoqystaryn arnaiy oryndarǧa tastauǧa erınıp, jaǧaǧa şaşyp ketedı eken.
«Köl jaǧasynda mädeniet jetıspeidı. Bız tekserıs jasaimyz, baqylaimyz. Tıptı, aiyppūl da salamyz. Bıraq arnaiy oryndarǧa qoqystaryn tastauǧa erınetınder köp»,- deidı Mäulen Töleujanov.
Dana Nūrmūhanbet
“Adyrna” ūlttyq portaly