Batys Qazaqstan oblysynda jyl basynan berı tūrǧyndarǧa internet-alaiaqtar 302 175 686 myŋ teŋge şyǧyn keltırse, sonyŋ 31 471 712 myŋ teŋgesı jäbırlenuşılerge qaitarylǧan.
BQO PD KPB bölım bastyǧy, polisiia moiory Aqjan İhsanǧalidyŋ mälımetınşe, qazırgı taŋda oblys aumaǧynda 234 internet-alaiaqtyq qylmysy tırkelse, 52-sı sotqa joldanǧan. Sonyŋ ışınde bank qyzmetkerı syltauymen azamattardy aldaǧan RF azamatyna qatysty 8 epizodty qylmystyq ıs jäne päter jalǧa beru täsılımen Oral qalasy tūrǧynyna qatysty 5 faktımen ıs qozǧalyp, sotta qaraluda.
Saraptau barysynda bank qyzmetkerı bolyp – 151 qylmys, investisiialau boiynşa – 4 qylmys, onlain nesie aluda – 30 qylmys, tauar satu-satyp alu tölemderımen - 16 qylmys, aqşa ainaldyru (stavki) boiynşa – 1 qylmys äşkerelengen. Al alaiaqtardyŋ qūrbany bolǧandardyŋ 45-ı zeinetker, 25-ı mūǧalım, 31-ı därıger, 30-y memlekettık qyzmetker bolsa, jūmyssyzdarǧa qatysty – 37, özge maman ielerıne qatysty – 66 ıs tırkelıp otyr. Öŋırde mūǧalımder men därıgerlerge qatysty alaiaqtyq derekterı jiılep kettı. Soǧan bailanysty 8 myŋnan astam därıger men 16 myŋnan astam mūǧalımge aldyn ala eskertu jūmystary tolyǧymen jürgızılgen.
İnternet alaiaqtyq qylmysymen kürestıŋ eŋ tiımdı joldarynyŋ bırı – aldyn alu şaralary. Polisiia moiory Aqjan Serıkūly osy oraida BAQ , internet jelılerınde, halyq köp şoǧyrlanatyn jerlerde halyqpen aldyn alu şaralary ūdaiy türde jürgızılıp otyratynyn jetkızdı. Mäselen, BAQ-qa 17922 basylym şyǧarylǧan, sonyŋ ışınde 123 559 azamatqa tıkelei jetkızılgen. 50922 azamat egov saity arqyly onlain nesieden 6 aiǧa būǧattalǧan, 19 968 azamat «Kiberpol» instagramm akkaundyna jazylǧan. Sondai-aq halyq köp şoǧyrlanatyn jerlerde 10 myŋ paraqşa taratylǧan.
Al BQO polisiia departamentı kriminaldyq polisiia basqarmasy bastyǧynyŋ orynbasary, polisiia podpolkovnigı Artur Mūsaǧalievtıŋ aituynşa, Cyberpol tobynyŋ qyzmetkerlerı jäbırlenuşılerdıŋ şyǧyndaryn QR Azamattyq kodeksı 953-babynyŋ negızınde dropperlerden qaitaru jūmysyn ūiymdastyruda. Biyl dropperlerden sot şeşımımen 15 mln 389,535 myŋ teŋge öndırılgen. Artur Ǧaisaūlynyŋ sözınşe, aǧymdaǧy jyly 159 internet-alaiaqtyq qylmysy tırkeldı, būl ötken jylǧydan 18 derekke nemese 10,2 paiyzǧa az. Sotqa deiıngı tergep-tekseru barysynda alaiaqtyq faktıler kezınde paidalanylǧan dropperlerdıŋ 59 banktık esepşoty (33 mln 714,166 myŋ teŋge) jäne alaiaqtar qoŋyrau şalǧan 392 ūialy telefon nömırı būǧattalǧan.
Basqarma bastyǧy orynbasarynyŋ aituynşa, azamattardyŋ internet-alaiaqtyq derekterı boiynşa aryz-şaǧymyna jedel den qoiu üşın ötken jyly 19 mamyrda Oral qalalyq polisiia basqarmasy janynda kiberqylmysqa qarsy ıs-qimyl jasaityn «Cyberpol» toby qūrylyp, onyŋ qūramyna 4 tergeuşı, 3 jedel uäkıl jäne 1 kriminalist engızılgen edı. Sodan berı aşylǧan qylmystyq ıster ışınde epizodtyq bırneşe ıster bar.
Sözımızge mysal etsek, jaqynda Oral qalasynyŋ alaiaqtyqpen ainalysqan 42 jastaǧy tūrǧyny ūstalǧan bolatyn. BQO polisiia departamentınıŋ baspasöz qyzmetınıŋ mälımetıne süiensek, atalmyş alaiaq özın qūrylys salasynyŋ mamany, päterlerdıŋ iesı nemese deldal retınde tanystyryp, päterlerdı satyp, resımdeumen ainalysqan. Nätijesınde, oblys tūrǧyndarynyŋ aqşalai qarajatyn iemdengen. Atap aitqanda, Jaŋaqala audanynyŋ tūrǧyny alaiaqqa 30 mln teŋgesın audaryp jıbergen. Al Oral qalasynyŋ tūrǧyny üidı resımdeu üşın 27,8 mln teŋgesın bergen. Oblys tūrǧyndaryna keltırılgen jalpy zalal kölemı 100 mln teŋgeden asady. Alaiaqtyq derekterı negızınde 7 epizod boiynşa qylmystyq ıs qozǧalyp, tergeu amaldary jürgızılude. Osy oraida BQO polisiia departamentı qyraǧy bolu, beitanys jäne tekserılmegen adamdarǧa senbeu kerektıgın qataŋ eskertedı.
Sol sekıldı özderın bank qyzmetkerı retınde tanystyryp, alaiaqtyq jasaǧan qylmyskerlerdıŋ sybailasy – reseilık azamat qolǧa tüsıp, 8 epizodtyq qylmystyq ıs sotqa jıberılgen edı.
– Mūndai qylmystar älı künge azaiar emes. Mysaly, Oral qalasynyŋ tūrǧyny päterdı jalǧa beremın dep krisha.kz qosymşasynda jalǧan jarnama bergen (keltırılgen şyǧyn – 170 myŋ teŋge). Al Maŋǧystau oblysynyŋ tumasy jūmysqa ornalastyramyn dep jäbırlenuşılerge 1,2 mln teŋge zalal keltırgen. Būlarǧa qatysty säikesınşe 5 jäne 3 epizodtyq qylmystyq ıster sotqa joldandy. İnternet-alaiaqtyq jasaudyŋ keŋ taralǧan, sondai-aq jaŋa täsılderın jariia ete otyryp, tūrǧyndardyŋ aldanbauy üşın aldyn alu jūmystarynyŋ aiasyn keŋeitudı maqsat etıp otyrmyz, – deidı poliseiler.
Batys Qazaqstan oblysynda internet alaiaqtarynyŋ qūrbandary azaimai tūr. İnternet alaiaqtyǧyn azaitu maqsatynda taiauda oblys aumaǧynda arnaiy jedel-profilaktikalyq ıs-şara öttı. Polisiia qyzmetkerlerı qala köşelerınde alaiaqtardyŋ ıs-äreketı turaly jazylǧan ün paraq taratty. Şaranyŋ maqsaty – egde jastaǧy jandardyŋ internet baukespelerınıŋ qūrbanyna ainalmasy üşın tiıstı aqparat beru. Qylmyskerler özge adamnyŋ şotyndaǧy qarjysyn jymqyryp, basyna milliondaǧan nesie räsımdeidı. Qala tūrǧyndary zaŋ küşeitılıp jatsa da, alaiaqtardyŋ jolyn kesude ıs-qimyldyŋ keşeuıldep jatqanyna taŋǧalady. Tärtıp saqşylary bögde adamǧa özıŋızge tiesılı aqparatty aitpai, bank nemese özge mekemenıŋ qyzmetkerı dep qoŋyrau şalǧandarmen söilespeuge, «egov» qosymşasy arqyly nesieden erkıŋızben bas tartu syndy qauıpsızdık şaralaryn saqtauǧa şaqyrady.
Käusar BAIǦALİEVA
