Avtory: Danagül Bereket
Bailanys telefony: 8 747 255 10 96
Men būl jaiynda köpten aitqym keletın. Ol – tüster şeruınen öz ǧūmyrynda boiyn aulaq ūstauǧa tyrysqan jalǧyz töbe edı. Söite tūra, qoŋyr aty qalmaǧan osy bır bäkene tau symaqtyŋ bügıngı tırşılıgı typ-tyŋ-tūǧyn. Bauyrynda bır auyldyŋ qazany būrq-sarq qainap jatyr. Ony baiaǧy künde keŋes qūratyn bi-babalardyŋ Kültöbesındei köretın Küngei şal da osynda jür. Būl kım deisız ǧoi, ol sızdıŋ bırınşı keiıpkerıŋız. Ä, bısımıllä deŋız. – Būl menıŋ kındık kesken topyraǧym, - deitın. Äredık özdı-özı bop kübırlep keter sätınde. – Ägäräki, – deitın sosyn: – Haiuan bop ketpesek, basqa böten kün tuyp, qai qiuada jürsek te tüptıŋ-tübı osy ūiyqqa tartamyz-au? - dep qalyŋ oiǧa şomatyn. Söitetın de jylqy turaly oilai bastaityn. Onyŋ da haiuan tektı jaratylys ekenın, alaida osy bır januardyŋ ezuı tılıngen topyraqqa da ekı aiaqty bolmystan bölek ezılıp, emeksıp tartatynyn esıne alatyn. Bügınde qarttyqtyŋ auylyna qoŋsy qonǧan soŋ ba, onyŋ oiy baisal tartqan. Eŋ bır sūlu sügıret sol – būrynǧy ädetımen eŋbekke elpek niet tanytqysy kelse, totyqqan jüzı tobylǧy tüstene qalatyn. Maŋdaiynan şyp-şyp şyqqan, samaiynan aqqan ter, söitıp, älpetın eptep ärleitın. Özı de ony ıştei maqtan körıp: «Osy jasqa būdan artyq jarastyq joq», – dep täubesı men şükırın şyndap qaitalaityn. Tälpış tanau nemeresı Tasyǧannyŋ da atasynyŋ etegıne oranyp erjetıp kele jatqany ras. Osydan az-aq kün būryn aşamailap atqa qondyrdy. Onda da «Nemerem at jalyn tartyp mındı, azamat boldy. Aqsarbas» dep alqa-tılek aitu üşın. Osylaişa, şaǧyn auyldy şaŋyraǧyna toltyryp, sätı kelgende auyldastyŋ aq nietıne taǧy bır kömılıp qaludy da oilap edı. Taǧy bır degennen şyǧady ǧoi. Osydan bır jyl būryn qūs qaitqan küreŋtöbel künderdıŋ bırınde ülken toi bolǧan. Küngei qarttyŋ änşeiınde momaqan ǧana tynystap tūratyn qoŋyrqai qojyrasynda. Eldıŋ elpek köŋılı oiǧa da, qyrǧa da şapqan sol tūsta. Bırı otynyn qamdap, bırı ydysyn suǧa meldektete jügırdı. Äiteuır, üidıŋ maŋy alaman şaptyrar auyldai alaböten äbıgerge tüsıp alǧan. Toidyŋ bolǧanynan boladysy qyzyq degendei, endı oilasa, nemere sündet toiynyŋ sartap sügırettei süiınter sätı köp bolypty. Törıŋe töse dep syrmaǧyn ala ūşqan qūdaiy körşı – jesır Saqpyş ta, alystan kelgen qonaǧyŋa tüstık qyl dep büiregı bıteu jalǧyz toqtysyn süirep kelgen Jūmaqan da, tegınde basqa öŋırden aua kelıp, qariiany tamyr atap, būl künde jaqynyna ainalǧan Jomarttyŋ da jetektep kelgen tory taiy köz aldynda. Künı keşegıdei. Būl tızımdı tıze berse, aitty-aitpady, bır auyldyŋ bütın tūrǧyny atymtai, jarly-jaqpaiy da aşyq alaqan bolyp ketkendei sezıledı bügın. *** Tory qūnan biyl jyra toiynǧan. Qariia üstıne şybyn qondyrmai sylap-sipap ūstady. Oidyŋ öleŋı tügıl, arpa-bidaiynan da jarty tüiır dän tıstetpedı. Jemdı bylai qoiǧanda, qany tazarsyn dep taudyŋ kögın tasyp berdı. Keşkısın suat barǧanda januar sudan basyn kötergesın qaita eŋkeise, «täit, ary» dep taǧy jaqtyrmaityn. Arbanyŋ atyndai bolyp tezegı quǧa ainalyp, şaşyrap tüskende baryp quanatyn. Ol kezde tory qūnan şaldyŋ älgı «täit, arysyn» estuden bır jola qūtylatyn. Auyl būlaǧynyŋ būldyryqsyz taza suynan susap kep bır sımıretın de, tanauyn suǧa qaita tigızbeitın. Eŋ qyzyǧy – Tasyǧannyŋ atasy atbegı de bolǧan joq. Arǧy atalarynyŋ qaisysynda ondai bekzat önerdıŋ bolǧanyn da bılmeuşı edı. Mübädä, bıreu syrtynan osy jasynda «atbegı ata» dep atar bolsa, qūnanǧa aitatyn älgı bır «täittıŋ» kökesın sol adam estımek. Älde bıreu orai-oraty kelgen bır tūsta qabaǧyn tanyp, onyŋ jaiyn sūrar bolsa, aitary da bıreu-aq. «Atbegılık – ärkımnıŋ qolyn sürter sülgısı emes» dep kesıp tastaityn. Būl da öz sözı emes. Mūny da qai atasy aitqany belgısız. Babasy qazaq bolǧan soŋ, sol abyz jürekterdıŋ bırı aitqanyna ol şübäsız senetın. Küngei şaldyŋ Merkı jaqta tūratyn Oŋǧar esımdı bauyry bar-tyn. Töbesı būl auyldyŋ töbesındei ystyq sol tuysynyŋ mūnda kelmegenıne de jylystap älde neşe jyl ötken. Kelgen-ketken aǧaiynnan estitını de «baiyp ketıptı» deitın bır sözden aspapty älı. Qazaqtyŋ qai zamanda da «Körşıŋ baiysa, quan» deitın ädetı qalsyn ba, qariia qalbalaqtap ony da atausyz qaldyrmady. Körşı-qolaŋǧa köŋılın köldei baiytyp bır dastarhan jaidy. Bır esepten el de: «Bauyry qarailasyp tūrady eken» dep oilasyn dedı. Jiylǧan jūrt ta tegın kelgen be, oŋaşa qalǧan tūsta dastarhan iesıne arnap ösetın eldıŋ ädebın saqtap ışterınen: «Qairymdy bolǧanǧa ne jetsın?» dep qariiany bır, onyŋ alysta jatqan tuysyn ekı maqtap äure bolysty. Oŋǧar – atqūmar azamat-ty. Merkı topyraǧynyŋ jylqyǧa degen yqylasy da alaböten edı. Jüirık dese, ışken asyn jerge qoiyp, «at qaidalap» jügıretın at ūstar aǧaiyn köp onda. Sosyn ba, Küngei qariianyŋ auylyna kelgelı Oŋǧardyŋ körıp-baqqany tory qūnan bolyp, aitqany sol januardyŋ jürıs-tūrys, bıtım-bolmysyna tırele berıp edı. Taza qan da, aralas qan da emes, qazaqy jylqy tūqymy bolǧan tory şırkınnıŋ, syrt közge qoras körıngenmen, synşyŋa süiegı sūlu qūnan edı. Tūiaǧy töŋkergen kesedei döŋgelengen, bota tırsek, serke sannyŋ naǧyz özı-tın. Qaqpanbel torynyŋ qaşanǧy bır ädetı sol – ön-boiyna şyr qonydyrmasqa sert etkendei mamaǧaşty şyr ainalatyn da tūratyn. Qos tanauy körıktei tynysty, ekı qoltyǧynyŋ arasynan bala jügırıp ötkendei alşaiyp tūrǧan ony körgende merkılık qonaqtyŋ köz qūrty jybyrlap-aq jöneletın. Özıne salsa, bügın-aq sūrap äketıp, erteŋ-aq babyn tauyp, baǧyn şaptyruǧa qamdanar ma edı, kım bılıptı. Äiteuır, alqymyna ötınıştı älde neşe ret keptei jürıp, attanar aldy aityp qalyp edı. Aǧaiynnyŋ köŋılı qalasa, hannyŋ astyndaǧy külıkten basqasyn «bır tulaq terı emes pe?» dep qimastyqty jyǧa jetektetıp qala beretın qazaq emes pe Küngei şal da. Tasyǧan tulap «bülıngen» tünnıŋ ertesı aǧasynyŋ auylynan Oŋǧar solai razy bolyp attanǧan. *** Arada bır-ai ötken. Taŋ atpastan eldıŋ bärınıŋ äŋgımesı tory qūnannyŋ jerşıldıgıne süiınıp üirılumen bastalǧan. «Bölek-aq januar ǧoi sabazyŋ» desken. Şal özı dabyr-dūbyrdan oianyp, syrtqa ūmtylǧanda sūlbasyn tanyǧan tory da oqyrana kep jerdı tarpyp-tarpyp iıskei bergen. Közınen jasy yrşyp ketken şal da onyŋ aiaǧyn qūşyp jylauǧa şaq qalǧan edı osy tūsta. Bır uaqytta baryp jinalǧan elge qarap: «Aiaǧy ǧoi äkelgen» dep bosai berıp edı. Sosyn tuǧan dalasynan jattyŋ qolymen auǧan baryp, tūiaǧyna qatqan topyraqtyŋ jūǧynyn auyq-auyq iıskep otyryp elge oralǧan tūlpar jaily ūzaqtan-ūzaq äŋgıme aitqan-dy. *** Biyl Küngei şal taǧy quandy. Kezektı bır toiǧa «syltau» da tapty-au, şırkın! «Bolaşaq» baǧdarlamasymen Amerigon aşty deitın älgı bır qūrlyqqa arman arqalap attanǧan Tasyǧan tabaqtai diplommen auylyna oraldy. Endı qariianyŋ nemeresı de auylyna qyzmet etpek...
