Äuezov şyǧarmalary qalyŋ jūrtşylyqqa taiǧa taŋba basqandai mälım bolǧanymen, onyŋ keibır üzık şyǧarmalary tasadan tys qalyp qoiǧandai sezıldı maǧan. Onyŋ sebebı, tomdyq şyǧarmalar jinaǧynan közım şalyp qalyp, köŋılım kete oqyǧan «Şyŋǧystau» äŋgımesı jönındegı derekterdı köŋıl könşırlıktei taba almaǧanyma qynjyla tüstım. Anyǧyraq boluy üşın, Äuezovtyŋ 20 tomdyq şyǧarmalar jinaǧynyŋ 2-tomyndaǧy äŋgımeler qatarynan oqyǧanym jönınde aqpar berıp öteiın. Berılgen tüsınıktemesıne jügıner bolsaq, 1943 jyly «Abai» romanyna material jinau üşın aqyn elıne barǧan saparynda jazylǧan dep joramaldauǧa bolatyny jönınde aitylǧan. Negızınde, äŋgımege at qoiylmaǧan, tek qoljazbanyŋ soŋǧy betınıŋ syrtynda «Şyŋǧystau» (jaŋa äŋgıme) degen jazu kezdesıptı.
Şyŋǧystau... Būl tau aty talai jazuşy şyǧarmalaryna arqau bolyp, körkem sözderımen sūlulyǧyn äspettei beinelegen, qūpiiasynyŋ syryna tolyq qanyq bolmasa da, tamsana jyryna qosar kielı mekenge ainalǧan. Şyŋǧystau jönınde jazuşy şyǧarmalarynyŋ arasynan közım men sanamda saqtalyp qalǧan kışıgırım beineleuler bolmasa, ol jönınde jazylǧan Äuezovtyŋ äŋgımesın juyq arada bılgenımdı jasyrmaimyn.
«Bazar hikaiaşyl, tıptı qiialşyl qart bolatyn. Qazır myna qasynda otyrǧan balasy Medettıŋ kışkene künınde Bazar aitpaǧan ertegı, hikaia qalǧan joq şyǧar. Ol äŋgımeler ışınde kezegen erge kezdesken at basyndai altyn qandai köp edı...»,-degen äŋgımenıŋ bastamasynan jasy jetpıske taiaǧan qarttyŋ da qiialǧa erık berıp,ıştei sonyŋ oryndaluyna tılekşı ekendıgın aŋǧaramyz. Adamnyŋ şynaiy jüregımen qalaǧan tılegınıŋ oryndaluy rasymen ǧanibet emes pe?! Bazar qarttyŋ qiialynyŋ oryndaluyna sebepker bolǧan osy Şyŋǧystau edı. Al injener-geolog bolyp ken ızdep jürgen balasy Medettıŋ osynşalyqty altyn bailyq ızdegış boluyna bala künındegı äkesınen estıgen qiialdyq aŋyz-äŋgımelerınıŋ septıgı de joq emes-tı.
Toǧyz jyldan soŋ körısken äke men balanyŋ Şyŋǧys bökterınde kele jatyp tau jönınde bır-bırımen oi bölısıp, tıptı keide özara pıkırlerı keraǧar kelıp jatqan tūstary da kezdestı. Degenmen, keşegı Abaidai asyldyŋ osy ölkede tuyp, alpys jasyna deiın osy öŋırde tırlık etkendıgın, Toǧjan atty Süiındık qyzymen ǧaşyqtyq dertın tartqandyǧyn tılge tiek etken qarttyŋ mysy basymyraq tüstı. «Özıŋ ǧana boldym demei, jerıŋdı de, aǧaiynyŋdy da körkeit, ümıtın aqta... Tuǧan ölkeŋe önerıŋdı äkel tügı!»,- degen äkenıŋ söz arasyndaǧy aq tılegınıŋ eleusız qalmaǧany äŋgıme soŋynda oqyrman janyna ümıt otyn syilaityny ras. Qoi qoranyŋ tau jaq būryşyna kele bergende oǧan qalanǧan aq tasty közı şalǧan Medettıŋ balǧasymen soqqylai bastaǧan ersı qylyǧy alǧaşqyda äkesıne oǧaş körıngenımen, aq tastyŋ qalyŋ ortasynan tartylǧan bır sarǧyş jalpaq qisyq syzyqtyŋ altyn ekendıgıne köz jetkızgen sätınde közıne tıptı monşyqtai jastyŋ oralǧanyn da aŋǧara almady.
Şyŋǧys... «Tuǧan ölkeŋe önerıŋdı äkel!»-degen äke sözı kerısınşe sekıldı körınedı maǧan. Keşegı zamanda köşpelı audan bolǧan, bügınde köbınese mal baqqan, oblys ortalyǧynan alys qalyp, qatynasy qiyn Tuǧan ölkenıŋ bır ǧana sätte jūrtynyŋ ataǧyn älemge jaiuy – Şyŋǧys bökterınıŋ halqynyŋ tūrmys-tırşılıgımen bırge tynystaitynyn däleldegendei.
Jansaia Sman
