Qazaqstanda atom elektr stansasyn salu mäselesı şynymen de bızdıŋ qoǧamda köptegen pıkırtalas tudyruda.
Talqylau energetikalyq täuelsızdık, AES-tyŋ jūmys qauıpsızdıgı, ekologiialyq qauıpsızdık, ekonomikalyq tiımdılık, saiasi negızdılık jäne t.b. faktorlardyŋ töŋıregınde örbıp jatyr. Semei poligonyndaǧy iadrolyq synaqtardyŋ qasırettı mūrasyn jäne Chernobyl AES-daǧy apat saldaryn joiudyŋ qaiǧyly täjıribesın eskersek, Qazaqstan tūrǧyndarynyŋ alaŋdauşylyǧyn tüsınuge bolady. Atom energetikasyna qatysty pessimizm Japoniiadaǧy «Fukusima-1» AES-ta bolǧan auqymdy tabiǧi jäne tehnogendık apattan keiın küşeie tüstı. Degenmen, sol apattyŋ nätijesınde halyqaralyq qauymdastyq iadrolyq qauıpsızdıktı barlyq aspektılerde qamtamasyz etudıŋ jaŋa täsılderın qabyldady. Bıraq AES jobasynyŋ töŋıregınde azamattardyŋ atom energiiasyn beibıt maqsatta paidalanu turaly habardarlyǧynyŋ tömendıgınen tuyndaityn negızsız ürei men fobiia älı de köp ekenın atap ötu kerek.
Beibıt atom energetikasynyŋ äleuetın paidalanu bızdıŋ elımızde ūlttyq ekonomikanyŋ jaŋa joǧary tehnologiialyq sektoryn qūruǧa mümkındık beredı.
Bügıngı referendumda el azamattarynyŋ basym bölıgı AES qūrylysyn qoldap dauys berse, Qazaqstanda qauıpsızdık jüiesı küşeitılgen 3+ buynyna jatatyn zamanaui iadrolyq reaktorlar ornatylǧan AES salynady. Ony salu kezınde anaǧūrlym ozyq jäne qauıpsız tehnologiialar men materialdar, jaŋartylǧan jäne senımdı qorǧanys qūraldary men energiia közderı paidalanylady. Būl «adam faktorynyŋ» äserın jäne apat yqtimaldyǧyn barynşa azaitady.
Būl mäselede memlekettıŋ bırınşı kezektegı mındetı AES salu emes, Qazaqstannyŋ energetikalyq täuelsızdıgın qamtamasyz etu ekenın tüsınu maŋyzdy.
Osy mındettıŋ özektılıgı körşıles elderden elektr energiiasyn qymbat baǧaǧa satyp alu esebınen jabylatyn el ekonomikasy men halqynyŋ energiiaǧa sūranysynyŋ artuynan paida bolǧan elektr quatynyŋ jetıspeuımen, sondai-aq jūmys ıstep tūrǧan generasiia nysandary men elektr jelılerınıŋ äbden tozuymen bailanysty. Energetika salasy mamandarynyŋ pıkırınşe, atom energetikasy bırqatar obektivtı faktorlardyŋ, sonyŋ ışınde aua raiyna täueldı bolmauy arqasynda, bügıngı künı dästürlı sarqylatyn energiia közderıne jalǧyz ūzaq merzımdı jäne tūraqty balama bolyp qala beredı. Sondyqtan otandyq energiia öndıru quatyn keŋeitu jäne eldıŋ energetikalyq qauıpsızdıgın qamtamasyz etu maqsatynda ükımet AES saludy taŋdap otyr.
Däuren Äben,
QR Prezidentı janyndaǧy Qazaqstannyŋ strategiialyq zertteuler instituty Halyqaralyq qauıpsızdık bölımınıŋ basşysy
