QR Syrtqy ıster ministrı
Beibıt Bäkırūly Atamqūlovtyŋ nazaryna!
Ekı-üş künnen berı Jaŋaözen jūrty öz ökımetıne, öz bilıgıne, öz prezidentıne dat aityp, dabyl qaǧyp, Qytaidyŋ 55 zauytynyŋ Qazaqstanda salynuyna qarsylyq bıldırıp jatyr. Zauyttardyŋ salynbaitynyna basqa-basqa emes, Prezidenttıŋ özı kepıldık beruı kerek degen talap qoidy. Batystaǧy Jaŋaözen bastap bergen qarsylyq aksiiasyn Şymkent, Aqtöbe men Astana qoldap, bügın Almaty men Semei jalǧady.
Al Qytaidyŋ Qazaqstandaǧy ökılettı Elşısı Şyjan Siau deitın adam eldıŋ ışkı şaruasyna bet-albaty aralasqandai bolyp, Jaŋaözendegı miting turaly «Baq.kz» portalyna pıkır aitypty. «Öz bilıgıŋnıŋ käsıbilıgı men qūzyrettılıgıne senımsızdık bıldırıp otyrǧan senderdıŋ, esterıŋ dūrys pa?» deptı. Aitpaqşy, bız materialdy jazyp jatqanda, «Baq.kz» Elşınıŋ ersılı-qarsyly söilegen sūhbatyn saittan alyp tastapty.
Alaida, Elşı Şyjannyŋ şamyrqana söilegenı «kaz.caravan.kz» saitynda tūr eken. Sondyqtan sıltemenı sol jaqqa berdık.
Sözın būrmalap, synyqtan syltau ızdedı demeŋızder, mıne älgı Elşınıŋ öz sözı:
«Men mūndai oqiǧamen tanyspyn. Bıraq būl oqiǧaǧa qatysty pıkır bıldırmeimın. Sebebı mitingten keiın brifing öttı jäne onda menıŋ ärıptesterım pıkır bıldırdı, tolyq tüsınıkteme berdı. Olar 55 jobanyŋ qaidan şyqqanyn, qandai jobalar ekenın jäne olardyŋ memlekettık saraptamadan qalai ötıp jatqanyn, ükımetaralyq ortaq komissiia ärbır jobany qalai ırıkteitını turaly aityp berdı. Oǧan qosarym joq. Būl - bır jaǧynan. Ekınşı jaǧynan, osy mitingte aitylyp jatqan oilar - öte külkılı. Sebebı olar Qazaqstannyŋ ükımet organdarynyŋ qūzyretı men käsıbilıgıne senımsızdık tuǧyzyp otyr. Tek sūraq qoiǧym keledı: Esıŋız dūrys pa? Osy mümkındıktı paidalanyp, 55 jobanyŋ bırın mysalǧa aityp ketkım keledı. Ol - Şymkent mūnai öŋdeu zauyty. Oǧan men byltyr bardym. Zauyt öte eskı boldy. 1985 jyly Sovet kezınde salynǧan. Modernizasiialauǧa deiın ol zamanaui tehnologiialyq normalarǧa säikes kelmedı. Şyǧaratyn önımnıŋ sapasy jaǧynan, ekologiiaǧa tigızetın äserınıŋ ziiany jaǧynan da öte naşar boldy. Osy aimaqtaǧy auany lastaityn eŋ basty nysan edı. Bızdıŋ jūmyldyrylǧan ortaq küşımızdıŋ arqasynda zauyt jaŋadan ıske bastap, tolyq rejimde jūmys ıstei bastady. Onyŋ arqasynda Qazaqstan özın tek sapaly benzinmen qamtamasyz etıp qoimai, jaqyn körşı elderge eskporttai bastady. Resmi aqparatqa süiensek, Qazaqstan - TMD elderınıŋ ışınde benzin eŋ arzan memleket. Mitingke şyǧuşy oratorlar, būǧan ne aitar edıŋız?».
Elşınıŋ sözın estıdık. Endı söilem-söilemı, jol-jolymen jazyp, saraptaiyq... Kımnıŋ sözıne senemız? Bırınşıden, «Olar 55 jobanyŋ qaidan şyqqanyn, qandai jobalar ekenın jäne olardyŋ memlekettık saraptamadan qalai ötıp jatqanyn, ükımetaralyq ortaq komissiia ärbır jobany qalai ırıkteitını turaly aityp berdı», deptı. Elşınıŋ sözıne sensek, 55 joba degen bar. Ol jobalardy elaralyq ortaq komissiia ırıkteidı. Tıptı, ol jobalar memlekettık saraptamadan da ötıp jatyr-mys. Al 2 qyrküiekte QR Syrtqy ıster vise-mintistrı Ermek Köşerbaev investisiia tartu turaly brifing ötkızgen. Sol jiynda jaŋaǧy Köşerbaev deitın kışı ministr Qytaidyŋ Qazaqstanǧa 55 zauyt salatyny turaly äŋgımenıŋ mülde bolmaǧanyn aitqan. «Aikyn.kz» jazǧan. «Mūndai habardy blogerler whatsapp arqyly taratyp jür, alaida mūndai baǧdarlama atymen joq. Eskı zauyttardy eşkım köşırıp alyp kelmeidı. Arnaiy bırlesken komissiia bar, mūnda bar jobalar ırıkteu men saraptamadan ötedı. Ärı köbıne mūndai jobalardy jeke käsıpkerler jüzege asyrady. Sondyqtan eşkım mūnda eskı zauyttardy köşırıp alyp kelmeidı. Tıptı olar qalaǧan künnıŋ özınde bızdıŋ komissiia oǧan mümkındık bermeidı», - degen edı Köşerbaev. 2019 jyl. 29 säuır. Qazaqstannyŋ būrynǧy prezidentı Nūrsūltan Nazarbaev Qytaiǧa bardy. Älgı QHR töraǧasy Şy Jiŋ Piŋ «Dostyq» ordenımen marapattaityn kez ǧoi. Nūrsūltan Nazarbaev «Bıl beldeu, bır jol» forumyna qatysqan. Keiın qytai basylymyna sūhbat bergen. Sol sūhbatynda Qytaidyŋ Qazaqstandaǧy 55 ırı jobasynyŋ 15-ı öz jūmysyn bastaǧanyn, 11 nysan biyl paidalanuǧa berıletının aitqan. «Azattyq» jazdy. Al keşe Maŋǧystau oblysy äkımı Serıkbai Tūrymov «Zauyt saluǧa rūqsat berılgen joq» dep söiledı. «Jas Alaş» gäzetı jazdy. «55 qytai zauyty kıretın bızde memlekettık baǧdarlama joq. Zauyt saluǧa rūqsat berılgen joq. Bızge önım öŋdeu kerek. Bıraq Qytai emes. Resei, AQŞ, İran basqa da eldermen qarym-qatynasymyz bar. Qazaqstan özımen-özı dami almaidy. Basqa eldermen jan-jaqty qarym-qatysta damidy. 55 zauyt būl jerge salynbaidy», - degen edı Tūrymov. Sonymen kım ötırıkşı? Elşı me, el basqaruşylar ma? Elbasynyŋ sözıne sensek, zauyttar bar, tıptı keibırı jūmys jasap jatyr, äne. Elşı men kışı ministr Köşerbaevtyŋ sözıne sensek, jobalar bar, bıraq olardy memlekettık komissiia elekten ötkızıp jatyr. Demek, älı qoldanysqa berılmegen. Äkımnıŋ sözıne sensek, ondai zauyt atymen joq. Sonymen, naqtysy ne? Keşelı-bergı dabyldatyp jürgen jūrtqa däl jauapty kım beredı? Kışı ministr Köşerbaev öz sözınde «Mūndai habardy blogerler whatsapp arqyly taratyp jür», dep qaldy ǧoi. İä, äleumettık jelıde ärtürlı äŋgıme aitylyp jür. Halyq olardyŋ qaisysyna senuı kerek? Jūrttyŋ mitingke şyǧyp, mazalanuynyŋ da sebebı – osy naqty jauaptyŋ joqtyǧynan emes pe? Bızşe bolsa, solai... Elşı: Esıŋız dūrys pa? Ekınşıden, ärı qarai: «Ekınşı jaǧynan, osy mitingte aitylyp jatqan oilar - öte külkılı. Sebebı olar Qazaqstannyŋ ükımet organdarynyŋ qūzyretı men käsıbilıgıne senımsızdık tuǧyzyp otyr. Tek sūraq qoiǧym keledı: Esıŋız dūrys pa?», deptı anau külegeş Elşı Şyjan Siau. Būl Şyjan Siau deitın şetel azamaty. Säikesınşe, şeteldık dep esepteledı. Qytaidyŋ Qazaqstandaǧy ökılettı elşısı. Iаǧni, lauazymdy missiiadaǧy adam. Al kez kelgen şeteldık (meilı ol qandai mansaptaǧy adam bolsa da) äuelı QR Konstitusiiasyn, onan soŋ onyŋ adamdary men adamdarynyŋ ar-ūjdanyn kemsıtuge jol bermeuı kerek. Al böten eldıŋ bıldei Elşısı deitın lauazymdaǧy adamnyŋ «Olardyŋ mitingte aityp jatqan oilary - külkılı» dep söileuı – QR azamattarynyŋ ūstanym-pıkırın kemsıtu emei nemene?! Ol az deseŋız, Ata Zaŋ bar. Konstitusiia. Sol Konstitusiianyŋ 32 babynda «Qazaqstan Respublikasynyŋ azamattary beibıt ärı qarusyz jinaluǧa, jinalystar, mitingıler men demonstrasiialar, şeruler ötkızuge jäne tosqauyldarǧa tūruǧa haqyly» dep taiǧa taŋba basqandai jazylǧan. Tıptı bolmasa, «QR-da beibıt jinalystar, mitingıler, şeruler, piketter jäne demonstrasiialar ūiymdastyru men ötkızu tärtıbı turaly» 1995 jylǧy 17 nauryzdaǧy №2126 Zaŋy bar. Osy Zaŋda mitingter ötkızudıŋ tärtıbı men erejelerı egjei-tegjeilı jazylǧan. Ata Zaŋnyŋ 24 babynda, 3 tarmaǧynda: «Ereuıl jasau qūqyǧyn qosa alǧanda, zaŋmen belgılengen täsılderdı qoldana otyryp, jeke jäne ūjymdyq eŋbek daularyn şeşu qūqyǧy moiyndalady» dep jazylǧan. Nemese 33 bap bar. Onda: «Qazaqstan Respublikasy azamattarynyŋ tıkelei jäne öz ökılderı arqyly memleket ısın basqaruǧa qatysuǧa, memlekettık organdar men jergılıktı özın-özı basqaru organdaryna tıkelei özı jügınuge, sondai-aq jeke jäne ūjymdyq ötınışter joldauǧa qūqyǧy bar» dep jazylǧan. 2019 jyl. 17 mausym. Qazaqstan prezidentı Qasym-Jomart Toqaev «Euronews» arnasyna sūhbat berıp, «miting ötkızuge rūqsat beretın zaŋ qabyldaitynyn» aitty. 2019 jyl. 2 qyrküiek. Prezident Toqaev Qazaqstan halqyna Joldau joldady. Onda «Beibıt şeruler ötkızuge rūqsat berıletının» aitty. Al jūrt keşeden berı ne üşın mitingke şyqty? Qazaqstannyŋ ärbır azamaty Konstitusiiaǧa sai, öz talap-tılekterın beibıt şeru, miting, piket t.b. arqyly bıldıruge qūqyly. Prezident Konstitusiianyŋ kepılı (garanty). Sondyqtan, jūrt Prezidenttıŋ keluın, zauyttardyŋ salynbaitynyna kepıldık beruı talap ettı. Ol ärbır azamattyŋ zaŋdy qūqyǧy. Al Qazaqstan azamattarynyŋ Konstitusiialyq qūqyǧyn moiyndamau, kemsıtu, odan qalsa balaǧattau – Qazaqstan Konstitusiiasyn moiyndamaumen para-par! 55 jobanyŋ bıreuı - Şymkenttegı zauyt eken Üşınşıden, Şyjan Siau bylai deidı: «55 jobanyŋ bırın mysalǧa aityp ketkım keledı. Ol - Şymkent mūnai öŋdeu zauyty. Oǧan men byltyr bardym. Zauyt öte eskı boldy. 1985 jyly Sovet kezınde salynǧan. Modernizasiialauǧa deiın ol zamanaui tehnologiialyq normalarǧa säikes kelmedı. Şyǧaratyn önımnıŋ sapasy jaǧynan, ekologiiaǧa tigızetın äserınıŋ ziiany jaǧynan da öte naşar boldy. Osy aimaqtaǧy auany lastaityn eŋ basty nysan edı. Bızdıŋ jūmyldyrylǧan ortaq küşımızdıŋ arqasynda zauyt jaŋadan ıs bastap, tolyq rejimde jūmys ıstei bastady». 2018 jyl. «Abai.kz» aqparattyq portalynda «Qazaq mūnaiyna qazaqtan basqanyŋ bärı bastyq» atty maqala jariialandy. Onda däl osy Şyjan Siau auzynyŋ suy qūryp aityp otyrǧan Şymkent mūnai öŋdeu zauyty turaly da aitylǧan... Şymkent MÖZ – baqylauşy aksionerı «PetroKazahstan» «PetroQazaqstan İnk.» – būl aksionerlerı bolyp «CNPC E&D» (67%) jäne «QazMūnaiGaz» BÖ (33%) tabylatyn, mūnai jäne gazdy satyp alu, barlau, şyǧaru jäne öndıru, sondai-aq mūnai önımderın satu boiynşa qyzmettı jüzege asyratyn kompaniialar toby.
Basşylyq qūram:
Vei Iýisian, «PetroKazahstan İnk.» kompaniiasynyŋ Bas atqaruşy direktory,
İn Siansin, Logistika men marketing jönındegı Vise-prezidentı,
Chjan Pinchjan, Almaty filialynyŋ basşysy,
Iаn Miniui, Qarjy direktory,
U Lingan, «PetroKazahstan Qūmköl Resoriz» Basqarma töraǧasy,
Szian Şi, «PetroKazahstan Oil Prodakts» Prezidentı,
Szen Siuidun, «PetroKazahstan Oil Prodakts» strategiialyq josparlau jönındegı vise-prezidentı,
Rüstem Bektūrov, Strategiialyq kommunikasiia jönındegı Vise-prezidentı,
Bolat Köşerbaev, «PetroKazahstan Qūmköl Resoriz» Vise-prezident,
Asqar Tūrysbekov, «PetroKazahstan Oil Prodakts» Bırınşı vise-prezidentı,
Raqymjan Janǧabylov, «PetroKazahstan Oil Prodakts» modernizasiia jäne damu jönındegı vise-prezidentı.
(Eskertu! Būl 2018 jylǧy derek. Qazır basşylyq qūram özgeruı mümkın. Alaida aitarlyqtai aiyrmaşylyq bola qoiuy ekıtalai.).
Basşylyq qūramdaǧy ballans – 7/4. Şyjan Siau myrzanyŋ meŋzep otyrǧan «ortaǧy» men «ortaq jūmyldyrylǧyn küşı» osy bolar, bälkım?! Bız būl zauyttyŋ basşylyǧyndaǧy onşaqty adamnyŋ ǧana esım-soilaryn ekşelep jazdyq. Al mūndaǧy qarauylynan qazanşysyna deiıngı barlyq deŋgeidegı jūmys küşı qandai? Etnikalyq qūramy qandai? Jūmysşylar arasynda etnikalyq qūram tepe-teŋdegı saqtalǧan ba? Jūmys beruşı tarap nemese taraptar eŋbek aqysyn töleude qazaqstandyq jūmyskerler men qytailyq jūmyskerlerge teŋ qarai ma? Būl turaly aqparattardy Elşı Şyjan aşyq jariialai ala ma? Äi, qaidam!
Elşı Şyjan Siau - arandatuşy ma?
Törtınşıden, «Qazaqstan - TMD elderınıŋ ışınde benzin eŋ arzan memleket. Mitingke şyǧuşy oratorlar, būǧan ne aitar edıŋız?», deptı şamyrqana söilep.
Jaqsy-aq, joǧarydaǧy şala sauatty sala-qūlaş sözderdı Şyjan öz elınıŋ müddesı tūrǧysynan söileptı delık. Dese de, būl da aqtalmaityn argument.
Al endı, mitingşılerge qarap, «Qazaqstan benzinın arzanǧa satyp jatyr, sender soǧan ne aitasyŋdar, al?» degenın diplomatiianyŋ qai sanatyna jatqyzamyz? Bız Şyjannyŋ jaŋaǧy sözderın basqa-basqa emes, däl osylai tüsındık. El-halyqtyŋ köŋılı alaǧai da būlaǧai bop tūrǧan osy kezde Elşınıŋ būl aitqandary baryp tūrǧan – provokasiia!
QR «Äkımşılık qūqyq būzuşylyq turaly» 2014 jylǧy 5 şıldededegı №235-V QRZ Kodeksı bar. Atalǧan Kodekstıŋ 488 baby, 2 tarmaǧynda: «Ūiymdar basşylarynyŋ jäne basqa da lauazymdy adamdarynyŋ sanksiialanbaǧan jinalysqa, mitingıge, piket qoiuǧa, demonstrasiiaǧa nemese özge de köpşilik is-şaraǧa qatysuşylarǧa üi-jai ne özge de mülik (bailanys qūraldaryn, köbeitu tehnikasyn, jabdyq, kölik) berui nemese osyndai is-şaralardy ūiymdastyru men ötkizu üşin özge de jaǧdailar jasauy – jiyrma ailyq eseptik körsetkiş mölşerinde aiyppūl saluǧa äkep soǧady», dep anyq jazylǧan.
İä, keşelı-berı elımızdıŋ bırneşe qalalarynda narazylyq aksiialarynyŋ boluyna Elşı Şyjan sebepker emes. Mitingke – bırınşı kezekte atqaruşy jäne Joǧarǧy bilık sebepker. Halyq öz bilıgınıŋ, öz bilıgındegı basşylardyŋ şeşımıne narazy. Däl keşegı, bügıngı mäselede – būl Qazaqstan men Qytai arasyndaǧy investisiialyq joba kelısımı. Iаǧni, Qytaidyŋ 55 zauytynyŋ Qazaqstanda salynuy mäselesı. Jūrt osyǧan narazy. Sol üşın de, öz prezidentınen tüsınıkteme berudı talap etude. Būl ärbır Qazaqstan azamatynyŋ konstitusiialyq qūqy! Al endı oǧan Elşınıŋ aralasyp, azamattardyŋ taŋdau bostandyǧyn kemsıtuı – otqa mai qūiǧanmen bırdei boldy.
Tüiın. «Eldestırmek elşıden, jaulastyrmaq jauşydan» deuşı edı. Şyjyŋdanyp söileitın Şyjan deitın älgı äinekköz, ädırem ketkır - elşıden görı, jauşy ma dersıŋ... Äitpese, öz bilıgıne, öz prezidentıne dat aitqan elge «esterıŋ dūrys pa» degendı estı adam aitpasa kerek-tı.
QR Konstitusiiasynda körsetılgen Zaŋdar men Kodeksterdı öreskel būzǧan, QR Azamattarynyŋ ūstanym-pıkırlerı men taŋdaularyn kemsıtken Elşı Şyjan Siauǧa Qazaqstannyŋ Syrtqy ıster ministrlıgı şara qoldanuy kerek!
Diplomatiialyq akriditasiia men rangtı beretın däl osy Syrtqy ıster ministrlıgı! Demek, berılgen akridtı kerı qaitaryp aluǧa da qūqyly! Al ol üşın joǧarydaǧy zaŋ būzuşylyqtar jetkılıktı bolsa kerek-tı.
Elşınıŋ degenıne qarap, zaŋyŋ solqyldaq, memlekettık qyzmettegılerıŋ mınäiı bolsa, ärine, Şyjandar şyjyŋdanyp söileidı demeske şaraŋ joq.
Alaida, Elşı Şyjannyŋ şamyrqana söilegenı «kaz.caravan.kz» saitynda tūr eken. Sondyqtan sıltemenı sol jaqqa berdık.
Sözın būrmalap, synyqtan syltau ızdedı demeŋızder, mıne älgı Elşınıŋ öz sözı:
«Men mūndai oqiǧamen tanyspyn. Bıraq būl oqiǧaǧa qatysty pıkır bıldırmeimın. Sebebı mitingten keiın brifing öttı jäne onda menıŋ ärıptesterım pıkır bıldırdı, tolyq tüsınıkteme berdı. Olar 55 jobanyŋ qaidan şyqqanyn, qandai jobalar ekenın jäne olardyŋ memlekettık saraptamadan qalai ötıp jatqanyn, ükımetaralyq ortaq komissiia ärbır jobany qalai ırıkteitını turaly aityp berdı. Oǧan qosarym joq. Būl - bır jaǧynan. Ekınşı jaǧynan, osy mitingte aitylyp jatqan oilar - öte külkılı. Sebebı olar Qazaqstannyŋ ükımet organdarynyŋ qūzyretı men käsıbilıgıne senımsızdık tuǧyzyp otyr. Tek sūraq qoiǧym keledı: Esıŋız dūrys pa? Osy mümkındıktı paidalanyp, 55 jobanyŋ bırın mysalǧa aityp ketkım keledı. Ol - Şymkent mūnai öŋdeu zauyty. Oǧan men byltyr bardym. Zauyt öte eskı boldy. 1985 jyly Sovet kezınde salynǧan. Modernizasiialauǧa deiın ol zamanaui tehnologiialyq normalarǧa säikes kelmedı. Şyǧaratyn önımnıŋ sapasy jaǧynan, ekologiiaǧa tigızetın äserınıŋ ziiany jaǧynan da öte naşar boldy. Osy aimaqtaǧy auany lastaityn eŋ basty nysan edı. Bızdıŋ jūmyldyrylǧan ortaq küşımızdıŋ arqasynda zauyt jaŋadan ıske bastap, tolyq rejimde jūmys ıstei bastady. Onyŋ arqasynda Qazaqstan özın tek sapaly benzinmen qamtamasyz etıp qoimai, jaqyn körşı elderge eskporttai bastady. Resmi aqparatqa süiensek, Qazaqstan - TMD elderınıŋ ışınde benzin eŋ arzan memleket. Mitingke şyǧuşy oratorlar, būǧan ne aitar edıŋız?».
Elşınıŋ sözın estıdık. Endı söilem-söilemı, jol-jolymen jazyp, saraptaiyq... Kımnıŋ sözıne senemız? Bırınşıden, «Olar 55 jobanyŋ qaidan şyqqanyn, qandai jobalar ekenın jäne olardyŋ memlekettık saraptamadan qalai ötıp jatqanyn, ükımetaralyq ortaq komissiia ärbır jobany qalai ırıkteitını turaly aityp berdı», deptı. Elşınıŋ sözıne sensek, 55 joba degen bar. Ol jobalardy elaralyq ortaq komissiia ırıkteidı. Tıptı, ol jobalar memlekettık saraptamadan da ötıp jatyr-mys. Al 2 qyrküiekte QR Syrtqy ıster vise-mintistrı Ermek Köşerbaev investisiia tartu turaly brifing ötkızgen. Sol jiynda jaŋaǧy Köşerbaev deitın kışı ministr Qytaidyŋ Qazaqstanǧa 55 zauyt salatyny turaly äŋgımenıŋ mülde bolmaǧanyn aitqan. «Aikyn.kz» jazǧan. «Mūndai habardy blogerler whatsapp arqyly taratyp jür, alaida mūndai baǧdarlama atymen joq. Eskı zauyttardy eşkım köşırıp alyp kelmeidı. Arnaiy bırlesken komissiia bar, mūnda bar jobalar ırıkteu men saraptamadan ötedı. Ärı köbıne mūndai jobalardy jeke käsıpkerler jüzege asyrady. Sondyqtan eşkım mūnda eskı zauyttardy köşırıp alyp kelmeidı. Tıptı olar qalaǧan künnıŋ özınde bızdıŋ komissiia oǧan mümkındık bermeidı», - degen edı Köşerbaev. 2019 jyl. 29 säuır. Qazaqstannyŋ būrynǧy prezidentı Nūrsūltan Nazarbaev Qytaiǧa bardy. Älgı QHR töraǧasy Şy Jiŋ Piŋ «Dostyq» ordenımen marapattaityn kez ǧoi. Nūrsūltan Nazarbaev «Bıl beldeu, bır jol» forumyna qatysqan. Keiın qytai basylymyna sūhbat bergen. Sol sūhbatynda Qytaidyŋ Qazaqstandaǧy 55 ırı jobasynyŋ 15-ı öz jūmysyn bastaǧanyn, 11 nysan biyl paidalanuǧa berıletının aitqan. «Azattyq» jazdy. Al keşe Maŋǧystau oblysy äkımı Serıkbai Tūrymov «Zauyt saluǧa rūqsat berılgen joq» dep söiledı. «Jas Alaş» gäzetı jazdy. «55 qytai zauyty kıretın bızde memlekettık baǧdarlama joq. Zauyt saluǧa rūqsat berılgen joq. Bızge önım öŋdeu kerek. Bıraq Qytai emes. Resei, AQŞ, İran basqa da eldermen qarym-qatynasymyz bar. Qazaqstan özımen-özı dami almaidy. Basqa eldermen jan-jaqty qarym-qatysta damidy. 55 zauyt būl jerge salynbaidy», - degen edı Tūrymov. Sonymen kım ötırıkşı? Elşı me, el basqaruşylar ma? Elbasynyŋ sözıne sensek, zauyttar bar, tıptı keibırı jūmys jasap jatyr, äne. Elşı men kışı ministr Köşerbaevtyŋ sözıne sensek, jobalar bar, bıraq olardy memlekettık komissiia elekten ötkızıp jatyr. Demek, älı qoldanysqa berılmegen. Äkımnıŋ sözıne sensek, ondai zauyt atymen joq. Sonymen, naqtysy ne? Keşelı-bergı dabyldatyp jürgen jūrtqa däl jauapty kım beredı? Kışı ministr Köşerbaev öz sözınde «Mūndai habardy blogerler whatsapp arqyly taratyp jür», dep qaldy ǧoi. İä, äleumettık jelıde ärtürlı äŋgıme aitylyp jür. Halyq olardyŋ qaisysyna senuı kerek? Jūrttyŋ mitingke şyǧyp, mazalanuynyŋ da sebebı – osy naqty jauaptyŋ joqtyǧynan emes pe? Bızşe bolsa, solai... Elşı: Esıŋız dūrys pa? Ekınşıden, ärı qarai: «Ekınşı jaǧynan, osy mitingte aitylyp jatqan oilar - öte külkılı. Sebebı olar Qazaqstannyŋ ükımet organdarynyŋ qūzyretı men käsıbilıgıne senımsızdık tuǧyzyp otyr. Tek sūraq qoiǧym keledı: Esıŋız dūrys pa?», deptı anau külegeş Elşı Şyjan Siau. Būl Şyjan Siau deitın şetel azamaty. Säikesınşe, şeteldık dep esepteledı. Qytaidyŋ Qazaqstandaǧy ökılettı elşısı. Iаǧni, lauazymdy missiiadaǧy adam. Al kez kelgen şeteldık (meilı ol qandai mansaptaǧy adam bolsa da) äuelı QR Konstitusiiasyn, onan soŋ onyŋ adamdary men adamdarynyŋ ar-ūjdanyn kemsıtuge jol bermeuı kerek. Al böten eldıŋ bıldei Elşısı deitın lauazymdaǧy adamnyŋ «Olardyŋ mitingte aityp jatqan oilary - külkılı» dep söileuı – QR azamattarynyŋ ūstanym-pıkırın kemsıtu emei nemene?! Ol az deseŋız, Ata Zaŋ bar. Konstitusiia. Sol Konstitusiianyŋ 32 babynda «Qazaqstan Respublikasynyŋ azamattary beibıt ärı qarusyz jinaluǧa, jinalystar, mitingıler men demonstrasiialar, şeruler ötkızuge jäne tosqauyldarǧa tūruǧa haqyly» dep taiǧa taŋba basqandai jazylǧan. Tıptı bolmasa, «QR-da beibıt jinalystar, mitingıler, şeruler, piketter jäne demonstrasiialar ūiymdastyru men ötkızu tärtıbı turaly» 1995 jylǧy 17 nauryzdaǧy №2126 Zaŋy bar. Osy Zaŋda mitingter ötkızudıŋ tärtıbı men erejelerı egjei-tegjeilı jazylǧan. Ata Zaŋnyŋ 24 babynda, 3 tarmaǧynda: «Ereuıl jasau qūqyǧyn qosa alǧanda, zaŋmen belgılengen täsılderdı qoldana otyryp, jeke jäne ūjymdyq eŋbek daularyn şeşu qūqyǧy moiyndalady» dep jazylǧan. Nemese 33 bap bar. Onda: «Qazaqstan Respublikasy azamattarynyŋ tıkelei jäne öz ökılderı arqyly memleket ısın basqaruǧa qatysuǧa, memlekettık organdar men jergılıktı özın-özı basqaru organdaryna tıkelei özı jügınuge, sondai-aq jeke jäne ūjymdyq ötınışter joldauǧa qūqyǧy bar» dep jazylǧan. 2019 jyl. 17 mausym. Qazaqstan prezidentı Qasym-Jomart Toqaev «Euronews» arnasyna sūhbat berıp, «miting ötkızuge rūqsat beretın zaŋ qabyldaitynyn» aitty. 2019 jyl. 2 qyrküiek. Prezident Toqaev Qazaqstan halqyna Joldau joldady. Onda «Beibıt şeruler ötkızuge rūqsat berıletının» aitty. Al jūrt keşeden berı ne üşın mitingke şyqty? Qazaqstannyŋ ärbır azamaty Konstitusiiaǧa sai, öz talap-tılekterın beibıt şeru, miting, piket t.b. arqyly bıldıruge qūqyly. Prezident Konstitusiianyŋ kepılı (garanty). Sondyqtan, jūrt Prezidenttıŋ keluın, zauyttardyŋ salynbaitynyna kepıldık beruı talap ettı. Ol ärbır azamattyŋ zaŋdy qūqyǧy. Al Qazaqstan azamattarynyŋ Konstitusiialyq qūqyǧyn moiyndamau, kemsıtu, odan qalsa balaǧattau – Qazaqstan Konstitusiiasyn moiyndamaumen para-par! 55 jobanyŋ bıreuı - Şymkenttegı zauyt eken Üşınşıden, Şyjan Siau bylai deidı: «55 jobanyŋ bırın mysalǧa aityp ketkım keledı. Ol - Şymkent mūnai öŋdeu zauyty. Oǧan men byltyr bardym. Zauyt öte eskı boldy. 1985 jyly Sovet kezınde salynǧan. Modernizasiialauǧa deiın ol zamanaui tehnologiialyq normalarǧa säikes kelmedı. Şyǧaratyn önımnıŋ sapasy jaǧynan, ekologiiaǧa tigızetın äserınıŋ ziiany jaǧynan da öte naşar boldy. Osy aimaqtaǧy auany lastaityn eŋ basty nysan edı. Bızdıŋ jūmyldyrylǧan ortaq küşımızdıŋ arqasynda zauyt jaŋadan ıs bastap, tolyq rejimde jūmys ıstei bastady». 2018 jyl. «Abai.kz» aqparattyq portalynda «Qazaq mūnaiyna qazaqtan basqanyŋ bärı bastyq» atty maqala jariialandy. Onda däl osy Şyjan Siau auzynyŋ suy qūryp aityp otyrǧan Şymkent mūnai öŋdeu zauyty turaly da aitylǧan... Şymkent MÖZ – baqylauşy aksionerı «PetroKazahstan» «PetroQazaqstan İnk.» – būl aksionerlerı bolyp «CNPC E&D» (67%) jäne «QazMūnaiGaz» BÖ (33%) tabylatyn, mūnai jäne gazdy satyp alu, barlau, şyǧaru jäne öndıru, sondai-aq mūnai önımderın satu boiynşa qyzmettı jüzege asyratyn kompaniialar toby.
Basşylyq qūram:
Vei Iýisian, «PetroKazahstan İnk.» kompaniiasynyŋ Bas atqaruşy direktory,
İn Siansin, Logistika men marketing jönındegı Vise-prezidentı,
Chjan Pinchjan, Almaty filialynyŋ basşysy,
Iаn Miniui, Qarjy direktory,
U Lingan, «PetroKazahstan Qūmköl Resoriz» Basqarma töraǧasy,
Szian Şi, «PetroKazahstan Oil Prodakts» Prezidentı,
Szen Siuidun, «PetroKazahstan Oil Prodakts» strategiialyq josparlau jönındegı vise-prezidentı,
Rüstem Bektūrov, Strategiialyq kommunikasiia jönındegı Vise-prezidentı,
Bolat Köşerbaev, «PetroKazahstan Qūmköl Resoriz» Vise-prezident,
Asqar Tūrysbekov, «PetroKazahstan Oil Prodakts» Bırınşı vise-prezidentı,
Raqymjan Janǧabylov, «PetroKazahstan Oil Prodakts» modernizasiia jäne damu jönındegı vise-prezidentı.
(Eskertu! Būl 2018 jylǧy derek. Qazır basşylyq qūram özgeruı mümkın. Alaida aitarlyqtai aiyrmaşylyq bola qoiuy ekıtalai.).
Basşylyq qūramdaǧy ballans – 7/4. Şyjan Siau myrzanyŋ meŋzep otyrǧan «ortaǧy» men «ortaq jūmyldyrylǧyn küşı» osy bolar, bälkım?! Bız būl zauyttyŋ basşylyǧyndaǧy onşaqty adamnyŋ ǧana esım-soilaryn ekşelep jazdyq. Al mūndaǧy qarauylynan qazanşysyna deiıngı barlyq deŋgeidegı jūmys küşı qandai? Etnikalyq qūramy qandai? Jūmysşylar arasynda etnikalyq qūram tepe-teŋdegı saqtalǧan ba? Jūmys beruşı tarap nemese taraptar eŋbek aqysyn töleude qazaqstandyq jūmyskerler men qytailyq jūmyskerlerge teŋ qarai ma? Būl turaly aqparattardy Elşı Şyjan aşyq jariialai ala ma? Äi, qaidam!
Elşı Şyjan Siau - arandatuşy ma?
Törtınşıden, «Qazaqstan - TMD elderınıŋ ışınde benzin eŋ arzan memleket. Mitingke şyǧuşy oratorlar, būǧan ne aitar edıŋız?», deptı şamyrqana söilep.
Jaqsy-aq, joǧarydaǧy şala sauatty sala-qūlaş sözderdı Şyjan öz elınıŋ müddesı tūrǧysynan söileptı delık. Dese de, būl da aqtalmaityn argument.
Al endı, mitingşılerge qarap, «Qazaqstan benzinın arzanǧa satyp jatyr, sender soǧan ne aitasyŋdar, al?» degenın diplomatiianyŋ qai sanatyna jatqyzamyz? Bız Şyjannyŋ jaŋaǧy sözderın basqa-basqa emes, däl osylai tüsındık. El-halyqtyŋ köŋılı alaǧai da būlaǧai bop tūrǧan osy kezde Elşınıŋ būl aitqandary baryp tūrǧan – provokasiia!
QR «Äkımşılık qūqyq būzuşylyq turaly» 2014 jylǧy 5 şıldededegı №235-V QRZ Kodeksı bar. Atalǧan Kodekstıŋ 488 baby, 2 tarmaǧynda: «Ūiymdar basşylarynyŋ jäne basqa da lauazymdy adamdarynyŋ sanksiialanbaǧan jinalysqa, mitingıge, piket qoiuǧa, demonstrasiiaǧa nemese özge de köpşilik is-şaraǧa qatysuşylarǧa üi-jai ne özge de mülik (bailanys qūraldaryn, köbeitu tehnikasyn, jabdyq, kölik) berui nemese osyndai is-şaralardy ūiymdastyru men ötkizu üşin özge de jaǧdailar jasauy – jiyrma ailyq eseptik körsetkiş mölşerinde aiyppūl saluǧa äkep soǧady», dep anyq jazylǧan.
İä, keşelı-berı elımızdıŋ bırneşe qalalarynda narazylyq aksiialarynyŋ boluyna Elşı Şyjan sebepker emes. Mitingke – bırınşı kezekte atqaruşy jäne Joǧarǧy bilık sebepker. Halyq öz bilıgınıŋ, öz bilıgındegı basşylardyŋ şeşımıne narazy. Däl keşegı, bügıngı mäselede – būl Qazaqstan men Qytai arasyndaǧy investisiialyq joba kelısımı. Iаǧni, Qytaidyŋ 55 zauytynyŋ Qazaqstanda salynuy mäselesı. Jūrt osyǧan narazy. Sol üşın de, öz prezidentınen tüsınıkteme berudı talap etude. Būl ärbır Qazaqstan azamatynyŋ konstitusiialyq qūqy! Al endı oǧan Elşınıŋ aralasyp, azamattardyŋ taŋdau bostandyǧyn kemsıtuı – otqa mai qūiǧanmen bırdei boldy.
Tüiın. «Eldestırmek elşıden, jaulastyrmaq jauşydan» deuşı edı. Şyjyŋdanyp söileitın Şyjan deitın älgı äinekköz, ädırem ketkır - elşıden görı, jauşy ma dersıŋ... Äitpese, öz bilıgıne, öz prezidentıne dat aitqan elge «esterıŋ dūrys pa» degendı estı adam aitpasa kerek-tı.
QR Konstitusiiasynda körsetılgen Zaŋdar men Kodeksterdı öreskel būzǧan, QR Azamattarynyŋ ūstanym-pıkırlerı men taŋdaularyn kemsıtken Elşı Şyjan Siauǧa Qazaqstannyŋ Syrtqy ıster ministrlıgı şara qoldanuy kerek!
Diplomatiialyq akriditasiia men rangtı beretın däl osy Syrtqy ıster ministrlıgı! Demek, berılgen akridtı kerı qaitaryp aluǧa da qūqyly! Al ol üşın joǧarydaǧy zaŋ būzuşylyqtar jetkılıktı bolsa kerek-tı.
Elşınıŋ degenıne qarap, zaŋyŋ solqyldaq, memlekettık qyzmettegılerıŋ mınäiı bolsa, ärine, Şyjandar şyjyŋdanyp söileidı demeske şaraŋ joq.
Nūrgeldı Äbdıǧaniūly
Abai.kz
