Qazaq tılındegı şyǧarmalardyŋ türkı tılderıne, türkı tılderındegı kıtaptardyŋ qazaq tılıne audarylyp, jaryqqa şyǧuyna ūiytqy bolyp jürgen ädebi agent öz jūmysynyŋ keibır qyr-syrymen bölısedı.
Qazaq ädebietınıŋ özge tılderge audaryluy, nemese basqa elder ädebietınıŋ qazaq tılıne tärjımalanuy – nazarǧa köp şalyna bermeitın salanyŋ bırı. Būl üşın avtorlar ne ıstei alady, nenı eskeru kerek, mäpelegen şyǧarmasy basqa tılde de oidaǧydai söilep kete me, oqyrman jüregıne jetudıŋ syry nede? Būl turaly aqyn, ädebi agent Saiat Qamşyger öz sūhbatynda tarqatyp aityp berdı.
- Ädebi agent qandai qyzmet körsetedı?
- Avtor, baspa jäne oqyrmannyŋ arasynda bailanys ornatu. Avtormen söilesıp, kelısıp avtordyŋ şyǧarmasyn baspaǧa aparyp şyǧaryp, ony oqyrmandarǧa ūsynu. Bızdıŋ qazaq oqyrmandaryna ǧana emes, özge tıldegı oqyrmandarǧa ūsyna bılu de osy halyqaralyq agenttıŋ jūmysy. Avtordy taŋdauda, baspany taŋdauda jäne oqyrmandarǧa şyǧu da oŋai emes. Sony aqyryndap qolǧa alyp jatqan jaiymyz bar. Menıŋ negızgı maqsatym – türkı tıldes halyqtardyŋ oqyrmandaryna bızdıŋ qazaqtyŋ myqty qalamgerlerın tanytu, kıtaptaryn şyǧaru, oqyrmandaryna oqytu. Al sol türkı tıldes halyqtardyŋ eŋ üzdık kıtaptaryn qazaq halqyna tanytu.
- Qyzmetıŋız üşın qandai komissiia alasyz?
- Qazırşe menıŋ ädebi agenttık qyzmetım – avtordyŋ özınen komissiia alu. Äzırge osymen jūmys ıstep otyrmyn. Bolaşaqta jūmysty basqaşa üilestırudı qarastyryp jatyrmyn. Demeuşıler arqyly nemese baspamen kelısu arqyly.
Bıraq qazırşe avtordyŋ kelısuımen jūmys jürgızıp jatyrmyn. Mysaly qazaqtyŋ qalamgerımen söilesem. Oǧan aitamyn: «Osyndai tılge audarǧyŋyz kelse, osynşama kölemde maǧan berıŋız. Ärı qarai men özım jolyn tabamyn» dep. Būndai aqşany avtordan almasam, basqa eldıŋ baspalary maǧan aqşa tölemeidı. Öitkenı kıtaptyŋ ötuı, ötpeuı de bar.
Jūmys endı bastalǧandyqtan qazaq jazuşylary men aqyndarynyŋ kıtaptarynyŋ myqty ekenın älı körsete almai kelemız. Eger de kıtap jaqsy ötıp, oqyrman sany köbeise, onda baspamen kelısıp sodan aqşa alyp otyramyn. Būl tūsta avtordan tiyn da almaimyn.
Ökınışke qarai özge eldıŋ baspasyna bızdıŋ kıtaptardyŋ ötıp ketetının däleldei almaǧandyqtan, jaqsy jazatyn avtorlarmen kelısuge tyrysyp jatyrmyn. Taǧy bır mäsele – jaqsy jazatyn jazuşynyŋ maǧan töleitın aqşasy bolmauy mümkın. Aqşasy bar jazuşy – talantty emes, jai ortanqol dünieler jazuy mümkın. Osyndai da problemalar bar. Men ärı jaqsy jazatyn, ärı komissiiany qinalmai tölei alatyn jazuşylardy ızdeimın.
- Sız qandai avtorlarmen jūmys ısteisız jäne olardyŋ nätijelerı qandai?
- Osy uaqytqa deiın men qazaqtyŋ 20 aqynynyŋ 10 öleŋın qyrǧyz tılıne audartyp, ony «Qazırgı qazaq poeziiasy» degen antologiia şyǧartqan jaiym bar. Olardyŋ da 20 aqynyn qazaq tılıne audaryp, ärı oǧan özım de at salystym, ärı ūiymdastyruşysy boldym, ärı qūrastyruşysy boldym. «Qazırgı qyrǧyz poeziiasy» degen atpen Qazaqstannan şyǧardyq. Ol kıtaptardyŋ tūsaukeserlerın Bışkekte, Astanada, Almatyda, Taldyqorǧanda ötkızdık. Qyrǧyz aqyndaryn özımızge şaqyryp, keiın qazaq aqyndary da Qyrǧyzstanǧa bardy.
Sodan keiın «Qazırgı tatar äŋgımelerı» degen jinaq şyǧardyq. Tatardyŋ 36 jazuşysynyŋ bır-bır äŋgımesın qazaq tılıne audardym. Tatarlar da bızdıŋ 33 aqynymyzdyŋ öleŋderın audaryp şyqty. Ony «Qazırgı qazaq poeziiasynyŋ antologiiasy» degen atpen jaryqqa şyǧardy. Ötken aida Qazanǧa bardym. Sol jaqta Tatarstan jazuşylar odaǧynda osy kıtaptardyŋ tūsaukeserı boldy.
Bızdıŋ qalamgerlerden Nūrlan Orazalin, Tynyştyqbek Äbdıkäkımūly, Ǧalym Jailybai, Ūlyqbek Esdaulet, Temırhan Medetbek, Gūlnar Salyqbaeva bastaǧan memlekettık syilyq ielerınıŋ şyǧarmalary audaryldy. Osy şoǧyrdyŋ ışınde orta buyndaǧy aqyndar da bar, jastar da boldy. Qazaqstannyŋ barlyq öŋırınen şyqqan aqyndar qamtyldy. Jıgıtter ǧana emes, aqyn qyzdarymyz tuyndylary da tasada qalǧan joq.
2020 jyly pandemiia kezınde Säule Dosjannyŋ «Auyldan şyqqan millioner» degen kıtabyn oqyp şyqtym. Söitıp ol maǧan qatty ūnady. «Möldırbūlaq» deitın balalar jurnalynda jūmys ıstep jürgen kezım. Söitıp jas tılşılermen onlain talqyladyq. Ol kıtapty men basqa tılderge audaruǧa oi kettı. Avtormen söilesıp, jarnasyn alyp ony qyrǧyz tılıne audarttym jäne qyrǧyz tılınde audarylǧan sol kıtaptyŋ tūsaukeserın jasap Säule Dosjanovamen bırge Bışkekke baryp oqyrymandarmen kezdesıp qaittyq.
Keiın būl kıtapty iakut tılıne audartyp, memlekettık baspasynan şyǧartyp jäne Iаkutiiada da kıtaptyŋ tūsaukeserı boldy, alaida oǧan bara almadyq. Keiın Almatyda ötken «mädeniet künderınıŋ» Ūlttyq kıtaphanada ötken ülken jiynynda – sol kıtaptyŋ tūsauyn kestık. Odan keiın būl kıtapty başqūrt tılıne audarttym. Ol ekı ret «Şonkar» (Sūŋqar) degen jastar jurnalynda jariialandy. Osy jyldyŋ aiaǧyna deiın kıtap bolyp jaryq köredı.
Qazır «Auyldan şyqqan millioner» kıtabyn äzerbaijan tılıne audartyp jatyrmyn. Qazaq qalamgerın türkı tıldes halyqtar tanysa, oqysa degen nietpen osy jūmystardy ıstep jatyrmyn.
- Jariialau prosesı şamamen qanşa uaqyt alady?
- Jariialau prosesı gazet-jurnaldarda 2-3 ai jüredı. Al kıtap şyǧaru üşın şamamen bır jyl kerek. Odan da köp uaqyt aluy mümkın. Öitkenı kıtap sapaly audaryluy kerek. Redaksiialauǧa da edäuır uaqyt qajet.
- Qandai baspalarmen jūmys ısteisız?
- Qazaqstanda jūmys ısteitın baspalarym – «Samǧa» baspasy, «Mazmūnadama» baspasy, «Atamūra» baspasy. Odan keiın «KitapAll» kıtap dükenı men «Qazyna» kıtap dükenımen jūmys ısteimın. Qazırşe osylardan kıtap şyǧaryp jatyrmyn. Özge elden baspalar öte köp. Tatarstan, Başqūrtstan, Iаkutiia, Qyrǧyzstan elderındegı baspalarmen tyǧyz jūmys ısteimın.
- Sızdıŋ marketingtık strategiiaŋyzdyŋ artyqşylyqtary qandai?
- Menıŋ jūmysymnyŋ bır erekşelıgı – köp oqylǧan kıtaptarmen, sūranysqa sai kıtaptarmen jūmys ısteuımde jäne ol bızdıŋ qazaqtyŋ qalamgerlerınıŋ eşqandai basyn auyrtpai maǧan kıtabyn tapsyrsa, kıtabynyŋ dūrys audaryluyna jauap berem, kıtaptyŋ sapaly şyǧuyna jauap beremın. Sondai-aq kıtaptyŋ tūsaukeserın ötkızudı de öz moinyma alamyn. Naqty kıtapty oqityn oqyrmanǧa kıtaptyŋ jetuın qadaǧalaimyn.
- Sūhbatyŋyzǧa raqmet.
İslam Aden
