Kökpardyŋ qasietın ketırıp alǧan joqpyz ba?

Būl mäselege bız qazır tek «auyzben oraq oru» arqyly ǧana  den qoiyp jürgen siiaqtymyz. Öitkenı künı bügınge deiın kök­pardy halyqaralyq deŋgeide tanytyp,  qazaqtyŋ ūlttyq oiyny ekenın däleldeitın tiımdı joba joq.

Ras, bır qaraǧanda kökpar elımızde qaitadan däuırlep, örkendei bastaǧan siiaqty  körınedı.  Är oblysta at sportyna köŋıl bölıp,  kökpardan öz komandalaryn şyǧaryp, tūraqty türde Qazaqstannyŋ bırınşılıgı ötkızılıp jatyr. Taqymy berık saily jıgıtterge «Sport şeberı» degen däreje de berıletın bolǧan. Bärı dūrys.

Alaida at sportynyŋ, jalpy sporttyŋ basy-qasynda jürgen şeneunıkter osy sporttyq oiynnyŋ älemdık deŋgeide tany­luyna, ony düniejüzılık arenaǧa şy­ǧaruǧa bailanysty belgılı bır ıs-şara ūiymdastyra qoiǧan joq siiaqty. Olai deitınımız, kökpardy däl qazırgıdei qarabaiyr qalpynda eş el qabyldai almaidy.

Basqa jūrtty bylai qoiyŋyz, «Qazaq­stan» ūlttyq telearnasynan  kökpar turaly berılıp jatatyn reportajdardy körıp otyryp qarnyŋ aşady. Būl jerde ūlttyq arna basşylyǧynyŋ at sportyn damytu üşın arnaiy joba jasap, efir uaqytyn tūraqty bölıp otyrǧan janaşyrlyǧyna, ärine, rahmetten basqa aitarymyz joq. Mäsele basqada.

Bız bıletın kökpar saiyn dalada, samaly soqqan, jusany aŋqyǧan, bedesı men seleuın jel oinatqan en dalada ötuşı edı.

 Qiqulaǧan kökparşylar serkenı ana auyldan myna auylǧa äkelıp, kempır-şal, bala-şaǧa märe-säre, u-şu bolyp jatatyn. Halyq üşın būl bır ülken mereke edı.  Kökpar kelgen auyl jıgıtterdı  qonaq etıp, basqa serke soiyp berıp, jolǧa salatyn. Kökparşylar odan ärı tartysyp kete barady. El de dem alady,  kökparşylar da boi jazady,  qyr tösınde jal-qūiryǧyn jel tarap attar da tyqyrşyp, jarap tūrady. «PaH, şırkın!» dep süisınetın oiyn-aq.

Al teledidardaǧy kökpar qalai? Qūddy bırın-bırı aiamai aiqasyp jatatyn amerikalyq futboldyŋ at üstındegı nūsqasy siiaqty. Topyraǧy şyqqan alaŋ, şaŋ qapqan beişara attar, qalai bolsa solai kiıngen kökparşy jıgıtter… Kökpardyŋ qan tulatatyn sän-saltanaty mülde joq. Aiadai jerde arpalysqan top kögıldır ekrannan tym qarabaiyr körınedı. Al telearnanyŋ milliondaǧan körermenderge taraityn quatty qūral ekenın eskersek, elımızge kelıp-ketıp ja­tatyn myŋdaǧan şeteldık turist pen biznesmennıŋ mūny körıp qandai tüsı­nıkte bolaryn aŋdau qiyn emes. Al bız kökpardy halyqaralyq deŋgeige köte­rudı armandaimyz. Tym bolmasa, kök­parşylar kietın arnauly sporttyq kiım de oilastyrylmaǧan. Bıreuınıŋ basynda tankistıŋ şlemı, aiaqtarynda kerzı etık, jıgıtter özderıne ne qolaily, sony kigen, ala-qūla. Eşqandai estetikalyq talǧam joq. Respublikalyq jarys ötıp jatatyn alaŋnyŋ özı auyl balalary qoldan jasap alatyn futbol alaŋy siiaqty. Belgılı bır  tärtıpke negızdelmegen.  Laq salatyn qazandyq mäşinenıŋ rezıŋke doŋǧalaqtarymen qorşala salǧan, közge qoraş.

Bız elımızde 1949 jyly kökpar jary­synyŋ jaŋa erejesı bekıtılgenın bılemız.  1958 jyldan berı jarys ippodromdarda ötkızılıp keledı. Alpys üş jyldan berı  osylai. Osy uaqyt ışınde kökpar alaŋdary da, kökparşylardyŋ sporttyq kiımderı de qarastyrylmaǧan. 

Nege? Kökpardy keŋ

daladan quyp, sport alaŋdaryna  äkelgen­nen keiın  ony uaqyt  talabyna sai  jetıl­dıru nege eskerılmeidı?

 Qazırgı zamanaui  tırlıkke sai jaŋalyqtar engızuge ne keder­gı? Būl at sportynyŋ tızgının ūstaǧan azamattar ǧana emes, jalpy memlekettık deŋ­geide nazar audaratyn mäsele  bolsa kerek.

Bır kezderı Qazaqstanǧa kelgen AQŞ-tyŋ būrynǧy Memlekettık hatşysy Kondaliza Rais Almaty oblysynda qūsbegıler önerın tamaşalaǧany,  bürkıttıŋ tülkı men qoianǧa tüsken sätın körıp, «būlaryŋyz qorlau ǧoi» dep baǧa bergenı esımızde. Keiın mūny özınıŋ kıtabynda jabaiylyq dep atapty.

Şyŋyltyr aiazda, saf auada  seruen salatyn bekzat önerdı osylai baǧalaǧan amerikalyq hanym «Qazaqstan» telearnasynan denesı älı sui qoimaǧan serkenı jan-jaqqa dar-dar etıp tartyp jatqan kökparşylardy körse, qandai küide bolary bır Qūdaiǧa ǧana aian.

Jaraidy, Rais özımen ketsın deiık. Bıraq namysymyz bolsa, osy jaǧdai sabaq boluy kerek. Ūlttyq kökpar önerın  qazaqqa enşılep, älemge tanytqymyz kelse, osyndai qarabaiyrlyqtan, äiteuır, ötkızu mındet degen siiaqty salǧyrttyqtan qūtylǧan jön bolar, sırä!