2024 jylǧy 28 qaraşa künı Astanada Qazaqstan-Resei sarapşylar keŋesınıŋ (QRSK) otyrysy öttı. Kezdesu taqyryby: «Qazaqstan jäne Resei: ekıjaqty yntymaqtastyqty nyǧaitu». Is-şara Resei Federasiiasy Prezidentınıŋ Qazaqstanǧa memlekettık saparyna orailastyrylǧan. Qatysuşylar elder arasyndaǧy sauda-ekonomikalyq qatynastardyŋ negızgı aspektılerın, energetika salasyndaǧy ärıptestıktı keŋeitu joldaryn, su resurstary salasyndaǧy bırlesken bastamalardy, klimattyq kün tärtıbın jäne gumanitarlyq yntymaqtastyq perspektivalaryn talqylady.
Is-şarany Qazaqstan Respublikasynyŋ Prezidentı janyndaǧy Qazaqstannyŋ strategiialyq zertteuler instituty (QSZİ) jäne Resei Ǧylym akademiiasynyŋ E.M.Primakov atyndaǧy Älemdık ekonomika jäne halyqaralyq qatynastar instituty bırlesıp, Resei SIM MMHQİ atsalysuymen ūiymdastyrdy.
QRSK otyrysyna QR Prezidentı janyndaǧy QSZİ direktory Erkın Tūqymov, RǦA E.M. Primakov atyndaǧy ÄEHQİ direktory Fedor Voitolovskii, Resei SIM MMHQİ prorektory Artem Malgin, sondai-aq Qazaqstan-Resei yntymaqtastyǧyn zertteude mamandanǧan jetekşı qazaqstandyq jäne reseilık sarapşylar qatysty.
Öz alǧysözınde E.Tūqymov Qazaqstan men Reseidıŋ ekonomikalyq, sauda jäne investisiialyq salalardaǧy ekıjaqty qarym-qatynastardaǧy eleulı jetıstıkterın atap öttı.
«2023 jyly Qazaqstan men Resei arasyndaǧy tauar ainalymy rekordtyq 27 mlrd dollarǧa jettı. 2024 jyldyŋ toǧyz aiynda būl körsetkış şamamen 19,5 milliard dollardy qūrady. Reseimen bırlese otyryp, jalpy qūny 5,9 trln teŋgenı qūraityn, mūnai-himiia, tau-ken önerkäsıbı jäne auyl şaruaşylyǧy salalaryna baǧyttalǧan 31 bırlesken investisiialyq joba jüzege asyryluda», — dedı QSZİ direktory.
Ol Qazaqstan-Resei sarapşylar keŋesınıŋ maŋyzdylyǧyna erekşe toqttaldy.
«Būl alaŋ ärtürlı taraptardyŋ, sonyŋ ışınde Qazaqstan men Resei aimaqtarynyŋ pıkırlerı men müddelerı ekıjaqty kün tärtıbınde körınıs tabuy üşın sarapşylar dialogynyŋ negızgı qūraly bolyp tabylady», — dep atap öttı QSZİ basşysy.
RǦA ÄEHQİ direktory Fedor Voitolovskii öz kezegınde RǦA ÄEHQİ men Qazaqstannyŋ strategiialyq zertteuler institutyn 30 jylǧa juyq yntymaqtastyq bailanystyratynyna toqtaldy.
«Būl ūzaq jäne auqymdy merzım. Bızdıŋ dialogymyz ekı eldıŋ qarym-qatynasynda sözsız tuyndaityn qiyndyqtardy, ebedeisızdıkterdı jäne kürdelı mäselelerdı jasyrmai, Resei-Qazaqstan qarym-qatynastarynyŋ keŋ kün tärtıbın jäne jäne olar damyp kele jaqan halyqaralyq ekonomikalyq jäne saiasi konteksttı talqylauǧa daiyn boluǧa negızdelgen», — dedı ÄEHQİ direktory.
Sondai-aq, F.Voitolovskii Qazaqstan men Reseidıŋ ekıjaqty kün tärtıbınıŋ negızınde pragmatizm tūrǧanyn atap öttı.
«Bızdıŋ ekı prezidentımız de öte pragmatikalyq kategoriialarda – ekonomikalyq oryndylyq, özara tiımdı serıktestık jäne yntymaqtastyq sanattar turaly aitady, oilaidy jäne äreket etedı. Būl pragmatizm ruhy, naqty närselerge, yntymaqtastyq mümkındıkterıne, bızde bar jäne bız jiyntyqta nyǧaita otyryp, bızdıŋ özara ıs-qimylymyzdy damytuǧa baǧyttalǧan ruh», — dedı ÄEHQİ direktory.
Qazaqstan men Reseidıŋ ekonomikalyq yntymaqtastyǧynyŋ negızgı baǧyttaryna arnalǧan sessiia barysynda RǦA ÄEHQİ direktorynyŋ orynbasary Sergei Afonsev jahandyq ekonomikalyq geografiianyŋ odan ärı evoliusiiasynyŋ yqtimal ssenariilerınıŋ bırlesken paiymdauyn jäne būl üderısterge belsendı qosylu mümkındıkterın äzırleu maqsatynda analitikalyq küş-jıgerdı bırıktırudı ūsyndy.
«Mäsele Euraziialyq kontinenttıŋ kölıktık bailanysy, jaŋa sauda baǧyttaryn qalyptastyru jäne olardyŋ äleuetın tranzittık mümkındıkterdı keŋeitu üşın ǧana emes, sonymen qatar qūn tızbegın qūru üşın paidalanu turaly bolyp otyr», — dedı S.Afonsev.
RF SIM MMHQİ Euraziialyq zertteulerı ortalyǧynyŋ direktory İvan Safranchuk öz kezegınde «orta» jäne «ūly» derjavalardyŋ halyqaralyq kün tärtıbınıŋ negızgı mäselelerıne qatysty ūstanymdaryndaǧy aiyrmaşylyqtar men ūqsastyqtarǧa toqtalyp, Qazaqstan men Reseidı mysalǧa keltırdı.
«Bügınde Qazaqstannyŋ syrtqy saiasi ūstanymy «orta derjava» kategoriiasynyŋ rölımen aiqyndalady. Menıŋ közqarasym boiynşa, «ūly derjava» men «orta derjava» elderınıŋ tübegeilı aiyrmaşylyǧy nede? Būl olar qabyldauǧa daiyn täuekel deŋgeiı. Ūly derjavalar syrtqy saiasi ūstanymynda ortaşalarmen salystyrǧanda äldeqaida joǧary täuekelge baruǧa daiyn. Sonymen bırge, orta jäne ūly derjavalardyŋ syrtqy saiasi ūstanymdarynda körınetın aiyrmaşylyqqa qaramastan, negızgı halyqaralyq mäseleler boiynşa bızdıŋ ūstanymdarymyzda öte maŋyzdy säikestık bar ekenın atap ötkım keledı. BŪŪ Bas Assambleiasynda dauys berudıŋ qarapaiym indeksı bar. Bızde 2009-2014 jyldar aralyǧynda būl indeks 100% ūqsastyqqa jetken kezder boldy.
Iаǧni, negızgı halyqaralyq mäseleler boiynşa bız bırdei ūstanymda boldyq. Bügınde būl körsetkış 85–90%-ǧa deiın tömendedı, bıraq älı de öte joǧary. Älem qandai bolu kerek, halyqaralyq qatynastar jüiesın qalai reformalau kerek degen oiymyz bır, bıraq oǧan jetu qūraldary turaly oiymyz mülde bölek der edım», — dedı İ.Safranchuk.
«Ekonomikalyq zertteuler instituty» AQ basqarma töraǧasynyŋ orynbasary Qaisar Nyǧmetov öz sözınde Qazaqstan men Reseidıŋ özara ıs-qimyly sauda-investisiialyq salalarda joǧary serpındı bolyp otyrǧanyn atap öttı.
«Zertteu nätijelerı boiynşa Qazaqstan Euraziia aimaǧyndaǧy Reseidıŋ tıkelei şeteldık investisiiasyn eŋ köp aluşy el. 2022 jyldan bastap 2024 jyldyŋ bırınşı jartyjyldyǧyna deiıngı kezeŋde Qazaqstandaǧy reseilık TŞİ jinaqtalǧan kölemı 10,1 mlrd dollarǧa jetıp, 16%-ǧa östı», — dedı Q.Nyǧmetov.
Energetika, su resurstary jäne klimattyq kün tärtıbı salasyndaǧy ozyq täjıribege arnalǧan sessiiada KAZENERGY qauymdastyǧynyŋ atqaruşy direktory Damir Narynbaev qazırgı uaqytta Qazaqstannyŋ energetikalyq jüiesı auqymdy transformasiia kezeŋınen ötıp jatqanyn jäne aldaǧy onjyldyqta ol aitarlyqtai sifrlanǧan jäne tömen kömırtektı bolady degen oi aitty.
«Bız klimattyq kün tärtıbındegı belsendı yntymaqtastyqty, sondai-aq kömırdı tereŋ öŋdeu, önerkäsıp qaldyqtaryn qaita öŋdeu, taza energiia öndırısın oqşaulau tūrǧysynan jaŋartylatyn energiia közderın damytudyŋ reseilık täjıribesın, önerkäsıpte, ortalyqtandyrylǧan jylumen jabdyqtau jüielerınde energiia tiımdı tehnologiialardy engızu, onyŋ ışınde qazandyqtar men jylu elektr stansiialaryn jaŋǧyrtu, energiia jüielerın, onyŋ ışınde sūranysty anyqtau jäne basqaru jüielerın basqarudyŋ AT şeşımderın äzırleu jäne engızudı qūptaimyz», — dedı D.Narynbaev.
«TALAP» qoldanbaly zertteuler ortalyǧynyŋ direktory Asqar Qysyqov öz kezegınde integrasiialyq bırlestıktı odan ärı damytudyŋ negızı retınde EAEO mūnai, gaz jäne elektr energiiasynyŋ ortaq naryǧynyŋ jūmys ısteuıne qatysty mäselelerge toqtaldy.
Taǧy bır sessiia gumanitarlyq yntymaqtastyqty damytuǧa arnaldy. «Euraziialyq monitoring» analitikalyq zertteuler ortalyǧynyŋ ǧylymi direktory, Astana halyqaralyq universitetınıŋ dosentı Taisiia Marmontova öz sözın ǧylymi diplomatiiaǧa arnady.
«Bırlesken aǧartu jäne ǧylymi-zertteu bastamalary ǧylymi damu deŋgeiın arttyryp qana qoimaidy, sonymen qatar klimattyŋ özgeruı, energetikalyq qauıpsızdık jäne sifrlandyru siiaqty transşekaralyq problemalardy şeşuge kömektesedı», — dedı Taisiia Marmontova.
Qazaqstan-Resei sarapşylar keŋesı 2022 jyldyŋ qazan aiynda Resei men Qazaqstannyŋ jetekşı saraptamalyq jäne taldau ortalyqtarynyŋ özara ärekettestıgınıŋ alaŋy retınde qūryldy. QRSK-nyŋ negızgı maqsaty – ekıjaqty jäne öŋırlık kün tärtıbındegı özektı mäselelerdı talqylau, ǧylymi zertteulerdı üilestıru jäne ekı eldıŋ ǧylymi-saraptamalyq qoǧamdastyqtarynyŋ jüielı yntymaqtastyǧyna järdemdesu.qoldau körsetu.
Ūqsas jaŋalyqtar
