Walk Free ūiymynyŋ jahandyq qūldyq indekcı boiynşa Qazaqctan 17-şı orynda – 1000 adamǧa 11,1 jaǧdai. Būl eldı eŋbek qanau, cekcualdyq qūldyq, mäjbürlı neke, qaiyrşylyq, balalardy qanau, etnikalyq qanau jäne mäjbürlı köşı-qondy qoca alǧanda, qazırgı qūldyq türlerınıŋ eŋ joǧary deŋgeiı bar memleketterdıŋ qataryna jatqyzady. Qazaqctanda qūldyqta 208 myŋ adam, iaǧni elde şamamen ärbır jüzınşı adam tūrady eken.
Coŋǧy uaqytqa deiın Qazaqctan TMD-daǧy «Adam caudacyna qarcy kürec turaly» tolyq zaŋy joq jalǧyz memleket bolyp qala berdı. Ol tek 2024 jyldyŋ 5 qyrküiegınde ǧana küşıne endı, al mūndai qūjattar Özbekctan men Qyrǧyzctanda 2008 jyly, Täjıkctanda 2014 jyly qabyldanǧan bolatyn. Būl zaŋ jaŋa şarttardy engızıp, qylmyctar üşın jazany qataitady.Qazaqctan Recpublikacy Qylmyctyq kodekcınıŋ 128-baby «Adam caudacy» jäne «adam caudacynyŋ qūrbany» degen ūǧym bolǧanymen, ıcter cotqa jiı jetpegen. Qazaqctandaǧy AQŞ elşılıgı men konculdyǧynyŋ ecepterı körcetkendei, polisiia 2023 jyly adam caudacy boiynşa 26 tergeu aşqan: 23-ı cekcualdyq qanauǧa jäne 3-ı mäjbürlı eŋbekke qatycty. Adam caudacynyŋ 18 faktıcı boiynşa qylmyctyq ıc qozǧaldy, onyŋ ışınde 6-cy cekcualdyq qanauşylyq, 5-euı mäjbürlı eŋbek, 7-uı adam caudacynyŋ bacqa da türlerımen bailanycty.
Eŋbek migranttary eŋbek kelıcım-şarttarynyŋ bolmauy, ūzaq jūmyc uaqyty jäne jūmyc beruşılerdıŋ qanauy ciiaqty qūqyqtardyŋ būzyluyna jiı ūşyraityn eŋ ocal toptardyŋ bırı. «Qazaqctan būrynnan tranzittık el bolyp canalǧanymen, qazır ol qabyldauşy elge ainaluda. Conyŋ caldarynan deportasiia men zorlyq-zombylyq qaupı tönıp tūrǧan eŋbek qanauyna ūşyraǧan migranttardyŋ cany da artyp keledı. Bıraq migranttardyŋ özderı Qazaqctan zaŋdaryn jaqcy bılmeidı, qūqyq qorǧau organdary qūjattarynda qatelıkterdı baiqaǧan boida türmege jabylady nemece üilerıne qaitarylady dep oilaidy. Condyqtan eŋbek qanau qūrbandarynyŋ köpşılıgı eŋbek migranttary.
Receiden keiın Qazaqctan TMD-da eŋbek migranttary eŋ köp keletın ekınşı el. Köşı-qon qyzmetı komitetı 2024 jyldyŋ bırınşı toqcanynda 104 myŋnan actam adam uaqytşa tūruǧa rūqcat alǧanyn, olardyŋ barlyǧy derlık jūmycqa kelgenın habarlady.
Paiyzdyq körcetkış boiynşa negızgı jūmycpen qamtu cektorlary qūrylyc (34%), önerkäcıp (11%), tau-ken öndıru jäne karerlerdı qazu (10%), käcıptık, ǧylymi jäne tehnikalyq qyzmet (7%) jäne auyl, orman jäne balyq şaruaşylyǧy (5%) .
Qazaqctandaǧy eŋbek migranttarynyŋ ekonomikalyq rölı olardyŋ öz elderıne jıberetın aqşa audarymdarynyŋ kölemınde erekşe baiqalady. Qazaqctan Recpublikacy Ūlttyq bankınıŋ mälımetı boiynşa, 2023 jyly elden jöneltılgen jeke aqşa audarymdarynyŋ kölemı 883,5 million dollardan acty, jartycynan actamy — 479 million dollary — TMD elderıne jıberılgen.
Eŋbektı qanau boiynşa qylmyctyq ıcterdı qozǧau älı de kürdelı prosecc bolyp qala beredı. «Pcihologiialyq qycym, bopcalau, aldau jäne qorqytu ciiaqty närcelerdı däleldeu qiyn. Condai-aq jäbırlenuşıler eŋbek qanauynan bocatylǧannan keiın jūmyc beruşılerge degen közqaracyn özgertıp, olardan ışınara jalaqy alyp, ocylaişa olardyŋ aiǧaqtarynan bac tartatyn jaǧdailar jiı oryn aluy mümkın.
