Densaulyq saqtau ministrlıgınıŋ mälımetterıne süiensek, Qazaqstanda 2023 jyly 40 myŋǧa juyq adam esırtkı qoldanǧany üşın tırkelgen. Būl resmi körsetkışter ǧana, al şynaiy ömırde esırtkı qoldanuşylardyŋ sany äldeqaida joǧary boluy mümkın. Jasöspırımder men jastar esırtkıge qyzyǧuşylyq tanytyp, ony «qyzyq köru» üşın nemese qysymǧa boi aldyrudyŋ saldarynan qoldana bastaidy. Bıraq alǧaşqy qoldanudan keiın täueldılık bırtındep qalyptasyp, adamnyŋ ömırın tolyǧymen basqara bastaidy.
Esırtkıge täueldılık tek densaulyqqa ziian keltırıp qana qoimai, adamnyŋ ömırın qiratuy mümkın. *Naşaqorlyqtyŋ* saldarynan jüike jüiesı būzylyp, adamnyŋ oilau qabıletı, psihologiialyq tūraqtylyǧy, tıptı fizikalyq densaulyǧy da naşarlaidy. Esırtkıler adamdy ömırdıŋ barlyq salalarynan aiyrady: jūmysynan, otbasynan, dostarynan jäne öz bolaşaǧynan.
Psihologtardyŋ aituynşa, esırtkıge täueldılık adamnyŋ tek fizikalyq emes, psihologiialyq küiın de älsıretedı. Esırtkıge täueldı adam şynaiy ömırden alystap, esırtkısız qalypty ömır süre almaidy. Jüielı qoldanu adamnyŋ mınez-qūlqyn özgertedı, al esırtkıge täueldı adam özın jäne ainalasyndaǧylardy tolyqtai baqylaudan şyǧarady. Mūnyŋ arty psihikalyq auytqularǧa, depressiiaǧa jäne özın-özı joiu äreketterıne äkeluı mümkın.
Qazaqstanda esırtkıge qarsy küres jüielı türde jürgızılıp keledı. Işkı ıster ministrlıgı men arnaiy qyzmetter esırtkı saudasyn toqtatu üşın türlı operasiialar ūiymdastyryp, zaŋsyz esırtkı ainalymyna qarsy küres şaralaryn küşeitude. Polisiianyŋ derekterı boiynşa, soŋǧy jyldary elde esırtkı zerthanalaryn anyqtau men joiu ıs-şaralary jiılep, köptegen zaŋsyz öndırıster äşkerelendı. Būl qadamdar esırtkıge qarsy kürestıŋ tiımdılıgın arttyrady.
Alaida, esırtkımen küreste tek qūqyq qorǧau organdarynyŋ jūmysy jetkılıksız. Jastar arasynda esırtkıge qarsy aqparattyq tüsındıru jūmystaryn küşeitu qajet. Mektepterde, universitetterde jäne qoǧamda naşaqorlyqtyŋ ziiany men saldary turaly aşyq äŋgımeler ötkızu maŋyzdy. Esırtkıge qarsy qoǧamdyq kampaniialar men aqparattyq rolikter arqyly jastardy esırtkıge jolamauǧa şaqyru qajet.
Esırtkıge täueldılıkten arylu – ūzaq ärı kürdelı prosess. Qazaqstanda arnaiy reabilitasiialyq ortalyqtar jūmys ıstep, esırtkıge täueldı adamdarǧa psihologiialyq jäne medisinalyq kömek körsetude. Būl ortalyqtarda adamdarǧa käsıbi kömek körsetılıp, olardyŋ qoǧamǧa qaita oraluyna mümkındık berıledı. Bıraq esırtkımen kürestıŋ negızgı joly – ony mülde qoldanbau.
Esırtkıge qarsy tūru – denı sau qoǧam qalyptastyrudyŋ basty şarty. Ärbır adam öz densaulyǧyna, öz ömırıne jauapty. Jastar arasynda esırtkıden aulaq bolu üşın dūrys tärbie, bılım jäne aqparattandyru jūmystary bırınşı orynda boluy tiıs. Tek osylai ǧana bız qoǧamdy esırtkıden qorǧap, jastarymyzdyŋ jarqyn bolaşaǧyn qamtamasyz ete alamyz.
