Täueldılık — būl adamnyŋ psihologiialyq jäne fiziologiialyq tūrǧydan belgılı bır zattarǧa nemese äreketterge täueldı boluy. Būl problema qoǧamda keŋ taralǧan jäne ärtürlı salalarda öz körınısın tapqan: esırtkı, alkogol, temekı, oiyn täueldılıgı, internetke nemese äleumettık jelılerge täueldılık jäne taǧy basqa. Täueldılık tek jeke tūlǧanyŋ ǧana emes, qoǧamnyŋ da damuyna terıs äser etuı mümkın. Adamnyŋ täueldılıkten aryluy — būl ūzaq ärı kürdelı prosess, alaida dūrys strategiialar men qoldau arqyly mūny jüzege asyruǧa bolady.
Täueldılık türlerı men statistikasy
Älem boiynşa täueldılıkpen küresu älemdık densaulyq saqtau ūiymdary men psihologiialyq mamandardyŋ negızgı mäselelerınıŋ bırı bolyp otyr. Mysaly,
Düniejüzılık densaulyq saqtau ūiymynyŋ (DDSŪ) mälımetınşe, älemde 35 million adam alkogolge täueldı bolsa, 17 millionǧa juyǧy esırtkıge täueldı ekenı anyqtalǧan. Al, statistika boiynşa, Qazaqstanda täueldılık mäselesı özektı bolyp qala beredı. 2020 jyly Qazaqstanda 700 myŋǧa juyq adam alkogolge, 200 myŋǧa juyǧy esırtkıge täueldı bolǧan.
Täueldılıkten aryludyŋ negızgı qadamdary
- Psihologiialyq kömek alu Täueldılıkten aryludyŋ bırınşı qadamy — būl kömek sūrau jäne psihoterapevtke nemese psihiatrǧa baru. Köp jaǧdaida täueldılıkpen küresu üşın därıgerlık kömek, terapiia jäne toptyq qoldau qajet. Mysaly, kognitivtı-mınez-qūlyq terapiiasy (KMT) nemese dialektikalyq mınez-qūlyq terapiiasy (DMT) siiaqty ädıster täueldılıkten aryluǧa kömektesedı. Būl terapiialar adamǧa öz oilaryn, sezımderın jäne mınez-qūlqyn basqaryp, täueldılıktı jeŋu jolynda tiımdı qūraldar beredı.
- Emdeu jäne reabilitasiia Äsırese, auyr täueldılıkter (mysaly, esırtkı nemese alkogol) kezınde arnaiy medisinalyq jäne psihoterapevtık emdeu kerek. Reabilitasiia ortalyqtary men klinikalary täueldılıkten aryluǧa kömektesetın ūzaq merzımdı baǧdarlamalar ūsynady. Mūndai ortalyqtarda nauqastar tek fizikalyq tūrǧydan ǧana emes, psihologiialyq tūrǧydan da kömek alady.
- Qoldau jüiesın qūru Täueldılıkten arylu prosesı kezınde adamǧa öz otbasynan, dostarynan jäne jaqyndarynan qoldau öte maŋyzdy. Qoldau jüiesı adamnyŋ özıne degen senımdılıgın arttyrady, ärı täueldılıkten aryluǧa degen motivasiiany küşeitedı. Toptyq terapiialar men anonimdı alkogol nemese esırtkı qoldanuşylardyŋ toptary (mysaly, «Anonimdı alkogolikter» nemese «Anonimdı esırtkı paidalanuşylar») öte paidaly boluy mümkın.
- Özın-özı baqylau jäne ömır saltyn özgertu Täueldılıkten aryludyŋ ekınşı qadamy — adamnyŋ ömır saltyn tübegeilı özgertuı. Būl jattyǧu jasau, dūrys tamaqtanu, jetkılıktı ūiyqtau jäne stresstı basqaru arqyly jüzege asyrylady. Būl jaǧdaida adam psihoemosionaldyq tūraqtylyǧyn saqtai alady jäne täueldılıkke qaita oralmauy üşın özın baqylauǧa alady.
- Ūzaq merzımdı qoldau jäne qaitalanudy boldyrmau Täueldılıkten arylu tek bır rettık prosess emes, ol tūraqty jäne jüielı qadamdar arqyly jüzege asady. Adamǧa tūraqty türde käsıbi kömek pen äleumettık qoldau qajet. Alǧaşqy qadamdardy jasaǧan soŋ, täueldılıkke qaita oralu yqtimaldyǧyn boldyrmau üşın profilaktikalyq şaralar öte maŋyzdy. Ömırde jaŋa qyzyǧuşylyqtar men hobbiler tabu, mansapta jetıstıkke jetu, sondai-aq äleumettık qarym-qatynastardy damytu — osynyŋ bärı adamnyŋ psihologiialyq jäne emosionaldyq jaǧdaiyn tūraqtandyrady.
Täueldılıkten arylu — būl kürdelı jäne ūzaq prosess, bıraq ol mümkın. Täueldılıktı jeŋudıŋ eŋ maŋyzdy qadamdary — psihologiialyq kömek alu, emdeu men reabilitasiia, dūrys ömır saltyn qalyptastyru jäne tūraqty qoldau. Är adam öz täueldılıgın jeŋuge küş saluy kerek, al qoǧam öz kezegınde osy adamdarǧa qoldau körsetıp, arnaiy baǧdarlamalar men qyzmetter ūsynuy qajet. Tek osyndai keşendı şaralar arqyly ǧana täueldılıkpen küresude naqty nätijelerge qol jetkızuge bolady.
Basqalarmen bölıse
otyryŋyz
