Qazaqtyŋ jazba poeziiasynda ūlttyq muzyka önerıne alǧaş bolyp jaŋaşa forma äkelıp, tyŋnan türen türgender degende, aldymen oiymyzǧa Abai oralady. Odan keiın auzymyzǧa Säken men Maǧjandy alamyz. Dauylpaz aqyn Qasym esımı de joǧaryda atap ötken igı dästürdı jaŋa biıkke köteruşı, jalǧastyruşy retınde osy sanattan tabylady. «Özım turaly», «Dariǧa sol qyz», «Tuǧan jerdei» qūnary mol änderı sözımızge dälel. Osy oraida «Qasymnyŋ änderı-ai!» degen ülken jobany qolǧa alyp, Qasym mūrasyn qaita tırıltıp jürgen dästürlı änşı Gülbarşyn Tergeubekovamen sūhbattasudyŋ sätı tüsken edı.
- Qazaqtyŋ dauylpaz aqyny Qasym Amanjolovtyŋ «Özım turaly», «Dariǧa sol qyz» syndy bırdı-ekılı änın bılmese, jalpy bır keşke arqau bolarlyq muzykalyq mūrasy bar ekenın köpşılık qauym bıle bermeitın. Bıraq, sızdıŋ bastamaŋyzben köktemde ötken «Qasymnyŋ änderı-ai!» atty konsert, şyny kerek, tyŋdarman üşın jaŋalyq boldy…
Gülbarşyn TERGEUBEKOVA: Onyŋyz ras. Qasym atamyzdyŋ änderınıŋ halyq qūlaǧyna jetkenınen jetpegenı köbırek. Ol aqyn sazynyŋ köpşılık köŋılınen şyqpaǧany emes, nasihattaluynyŋ, qūnttaluynyŋ joqtyǧynda. Mäselen, belgılı kompozitor Äbılahat Espaev ekeuınıŋ şyǧarmaşylyq tandemınen tuǧan «Aq säulem» deitın keremet änı änşılerdıŋ repertuarynan älı künge deiın tüspei keledı. Bıraq, soǧan qaramastan, tyŋdarman tūrmaq, oryndauşylardyŋ keibırı sözın Qasym Amanjolovtyŋ jazǧandyǧynan beihabar ekendıgın estıp, köŋılım qūlazydy. Än avtory retınde sazger esımı atalady da, aqyn aty syrt qalyp qoiady. Qasym atamyzdyŋ el auzynda aitylmai kele jatqan mūndai änderı öte köp. Osynyŋ barlyǧyn jinastyryp, halyq nazaryna ūsynyp, Qasym Amanjolov esımın qaita jaŋǧyrtqymyz keldı. Jalpy aqynnyŋ ruhy örşıl, mınezı ötkır kelgenımen, änderındegı iırım näzık lirizm men tereŋ tolǧanysqa qūrylǧan. Qasym änderı keide maǧan aqynnyŋ jürek tükpırıne tūnǧan jan dertın, qaiǧy-qasıretı men aryz-armanyn ǧalamat bır otty, quatty, bıraq sonşalyqty syrşyl da näzık sezımmen än notalaryna äkelıp janartaudai jaryp jıbergendei körınedı. Keide öleŋ özegıne syimaǧan keudesındegı teŋız-tolqynysty, «dauyl syrdy» poeziia qūdıretı jetpegendıkten de, än arqyly jetkızdı me eken dep oilaimyn. Qasym änderın estıgende öz basym osyndai bır ǧajaiyp sezım tolqynysyna tüsemın.
- Jalpy basqa-basqa, Qasymnyŋ jyr emes, än keşın ūiymdastyru ideiasy qalai tudy? Taudai dünienıŋ soŋyn qyldai qylyp alamyn degen qorqynyş sızde bolmady ma?
Gülbarşyn TERGEUBEKOVA: Älbette, ülken jauapkerşılıktı moinyma alyp otyrǧanymdy äu bastan-aq sezındım. Öitkenı, Qasym Amanjolovty tanymaityn, onyŋ öleŋderın bılmeitın qazaq joq. Konsertke kelgen qonaqtyŋ köpşılıgınıŋ būl bastamama synai qaraitynyn da qaperımde ūstadym. Sondyqtan qalaida bolsyn keştı halyqtyŋ esınen ketpestei etıp ötkızuge bar küş-jıgerımdı saldym. Jalpy konsert ūiymdastyru ideiasy bır-aq sätte tua salǧan joq. Qasym atamyzdyŋ keşın ötkızudı būrynnan oilap jürgenmın. Aqynnyŋ esımı mereitoilarynda ǧana atalyp ötıledı de, odan keiın kelesı atauly künge deiın aradaǧy on jyldyŋ ötuın kütıp, qaraŋǧyda qalyp qoiady, nasihattalmaidy. Būl bır türtkı bolsa, ekınşı Qasymnyŋ änderı qūlaǧyma bala künımnen sıŋıp östı. Eŋ alǧaş bırınşı synyp oqyp jürgenımde älıppemen qoştasu keşınde aqynnyŋ «Özım turaly» änın dombyranyŋ süiemeldeuınde oryndadym. Sonda bar bolǧany jetı-aq jastamyn. Mıne, dauylpaz aqynǧa degen menıŋ alǧaşqy qūrmetım osylai bastalǧan. Jalpy būl jobany Qasym änderıne arnalǧan respublikalyq deŋgeidegı alǧaşqy keş dep senımdı türde aita alamyz. Bolaşaqta Şämşı, Mūqaǧaliǧa arnalǧan konsertter sekıldı, jylyna, ne bolmasa ekı jylda bır Qasym atanyŋ şyǧarmaşylyq än keşın ötkızıp tūrsaq degen ülken maqsatymyz da bar.
- Ädette, şyǧarmaşylyq adamynyŋ ūiymdastyruşylyqqa kelgende qyry bolmaidy dep jatady. Būl jaǧy Sızde qalai boldy?
Gülbarşyn TERGEUBEKOVA: Qiyndyq bolmady dep aitpaimyn, ärine, boldy. Alǧaşynda qoldauşylar tabylmai, äkımşılık tarapynan da qamqorlyq sezıle qoimady. Sonyŋ saldarynyn oiǧa alǧan köp düniem ıske aspai qaldy. Alaida dostarym, janaşyr jaqyndarymnyŋ qoldap, demeuınıŋ arqasynda barlyǧyn da jeŋdık. Zalda ine şanşar oryn bolmady. Konsertten keiın de halyq riza bolyp, alǧystaryn bıldırıp jatty. Soǧan qaraǧanda, alǧaşqy qadamymyz jaman bolmaǧan siiaqty. Alla qalasa, endı būl keştıŋ zaŋdy jalǧasyn qaraşa aiynyŋ 28-ı künı Qasymnyŋ özınıŋ elı, tuǧan topyraǧy Qaraǧandy qalasynda ötkızsek pe dep oiǧa alyp otyrmyz.
- Baiqaimyz, qazır qoǧamda halyqqa ortaq ūldardy tek jerlesterı ızdep, nasihattaityn bır jaman ürdıs dendep tūr. Şynyŋyzdy aityŋyzşy, būl jobany qolǧa aluyŋyzǧa Qasym Amanjolovpen jerlestıgıŋız basty sebep bolǧan joq pa?
Gülbarşyn TERGEUBEKOVA: Belgılı bır därejede sebep te bolǧan şyǧar. Bıraq, ol sebep tıkelei jerlestıkke emes, joǧaryda atap ötkenımdei, balausa şaǧymda önerge jolymdy aşqan aqyn şyǧarmaşylyǧyna degen şeksız qūrmetpen astasady. Jalǧyz Qasym emes, bızde elenıp, eskerılmei jatqan tūlǧalar jeterlık. Mäselen, Ahmet Baitūrsynov, Säken Seifullin, keiıngılerden Bäkır Täjıbaev, Seidolla Bäiterekovtei daryndar nege tūrady? Bır ǧana Säken men Ahmet syndy arystarymyzdy alyp qaraiyq. Sonau quǧyn-sürgın jyldarynyŋ qūrbany bolyp, bügınde esımderı aqtaldy. Bıraq sol asyldarymyzdy laiyqty deŋgeide eske alyp, qadırıne jete alyp jatsaq, qaneki?! Sūlu sözben suret salǧan syrşyl Säkennıŋ qanşama änın şaŋ basyp jatyr mūraǧattarda. Sonyŋ barlyǧyn arşyp alyp, halqymen qaita qauyştyrsam, änsüier qauymnyŋ jüregıne jetkızsem degen ülken maqsattarym bar. Ol endı, ärine, bolaşaqtyŋ enşısınde.
Nazerke JŪMABAI.
