Qūmar oiyn – adam psihologiiasyna qatty äser etetın täueldılıktıŋ bır türı. Būl mäsele tek oiynqūmar adamnyŋ ömırıne ǧana emes, onyŋ otbasyna, jaqyndaryna, tıptı bükıl qoǧamǧa ziianyn tigızedı. Qazaqstanda soŋǧy jyldary ludomaniianyŋ keŋ taraluy alaŋdauşylyq tudyryp otyr. Oǧan qarsy küresu üşın memleket türlı şaralar qabyldap jatsa da, älı de şeşımın tappaǧan mäseleler köp. Qūmar oiyndardyŋ ziiany qandai? Ludomaniia – adamdy ünemı bäs tıguge itermeleitın psihologiialyq täueldılık. Onyŋ eŋ negızgı ziiandy saldary mynalar: Qarjylyq mäseleler. Oiynqūmar adamdar aqşasyn qūrtyp, ülken qaryzǧa batady, keide mülkınen de aiyrylyp jatady. Otbasylyq qiyndyqtar. Qūmar oiynǧa berılgender otbasyna köŋıl bölmeidı, senımnen aiyrylady, nätijesınde ajyrasu jaǧdailary jiıleidı. Qylmys pen zaŋsyz äreketter. Aqşa tabu üşın alaiaqtyq, ūrlyq nemese basqa da zaŋsyz äreketterge baru jaǧdailary kezdesedı. Psihologiialyq jäne densaulyq mäselelerı. Ludomandar jiı küizelıske tüsedı, depressiiaǧa ūşyraidy, keibırı tıptı suisidke deiın barady. Elımızde 2007 jyly qabyldanǧan “Oiyn biznesı turaly” zaŋǧa säikes, kazinolar men oiyn avtomattary tek Qapşaǧai men Burabaida ǧana jūmys ıstei alady. Bıraq būl mäselenı tübegeilı şeşe almady. Sebebı onlain kazinolar men bukmekerlık keŋseler ludomaniianyŋ jaŋa türın qalyptastyrdy. Qazırgı zaŋ boiynşa: onlain kazino qyzmetıne tyiym salynǧan, bıraq qazaqstandyqtar şeteldık platformalarǧa älı de kıre alady. Bukmekerlık keŋselerge lisenziia berıledı, bıraq olardyŋ sanyn şekteu mäselesı qarastyrylyp jatyr. Ludomaniiaǧa qarsy zaŋdar küşeitılıp, qūmar oiyndardy baqylau şaralary artyp keledı. Qūmar oiyn mäselesın şeşu üşın tek zaŋnamalyq şekteuler jetkılıksız. Būl täueldılıkke qarsy keşendı şaralar qabyldau qajet: 1. Qūmar oiyndarǧa şekteu qoiu: onlain qūmar oiyn saittaryna tolyq būǧattau engızu, oiyn mekemelerınıŋ sanyn azaitu, ludomandarǧa özderın “qara tızımge” engızu mümkındıgın keŋeitu. 2. Qoǧamdyq sanany özgertu: qūmar oiyndardyŋ ziiany turaly aqparattyq nauqandar ötkızu, mektepter men universitetterde qarjylyq sauattylyq sabaqtaryn engızu, qūmar oiyndardyŋ jarnamasyna qataŋ şekteu qoiu. 3. Psihologiialyq jäne äleumettık kömek körsetu: ludomandarǧa arnalǧan arnaiy oŋaltu ortalyqtaryn aşu, täueldı adamdarǧa tegın psihologiialyq qoldau ūiymdastyru, oiynqūmarlardyŋ otbasylaryna kömek körsetu. 4. Ekonomikalyq şaralar: qūmar oiyn biznesıne salynatyn salyqty köteru, kazinolar men bukmekerlık keŋselerdıŋ jūmysyn baqylaudy küşeitu, ludomandardy jūmyspen qamtu jäne käsıpkerlıkke baǧyttau. Ludomaniia – tek bır adamnyŋ ǧana emes, bükıl qoǧamnyŋ mäselesı. Qazaqstanda būl täueldılıkke qarsy küres zaŋnamalyq tūrǧydan jürgızılıp jatqany ras, bıraq mäselenı tübegeilı şeşu üşın halyqtyŋ qarjylyq jäne psihologiialyq sauatyn arttyru qajet. Qūmar oiynnyŋ aldyn alu – ūlttyq qauıpsızdık pen äleumettık tūraqtylyqtyŋ kepılı. Būl küreste memleket, qoǧam jäne ärbır azamat bırıgıp äreket etse ǧana, oŋ nätijege jetuge bolady.
Berdıbek Rauan Erlanūly
