Europa odaq elderınde mausymdyq saǧat jyljytudy toqtatu qiyndyq tudyryp otyr. Negızgı sebepterdıŋ bırı – uaqyt beldeulerınıŋ künnıŋ tabiǧi uaqytymen säikes kelmeuı.
Biyl Europada kezektı uaqyt auystyru 31 nauryzǧa säikes kelıp, saǧat tılı 60 minutqa alǧa jyljytyldy. Būl täjıribe köptegen azamattardyŋ narazylyǧyn tudyryp otyr. 2018 jyly jürgızılgen saualnamaǧa säikes, Europa odaǧy (EO) tūrǧyndarynyŋ 84 paiyzy jyl saiynǧy uaqyt özgerısıne qarsy ekenın bıldırgen.
ORTAQ ŞEŞIMI JOQ ODAQ
Ǧylymi zertteuler saǧat tılın jyljytudyŋ adam aǧzasyna kerı äserın tigızetının körsetedı. Saǧattyŋ özgeruı ūiqy rejimın būzyp, sozylmaly aurulardyŋ asqynuyna äkeluı mümkın.
Time Use Initiative ūiymy bas direktorynyŋ orynbasary Ariadna Guel Sans Euronews-ke bergen sūhbatynda saǧat auystyrudyŋ özektılıgı azaiǧanyn aitady.
«Saǧat auystyru bızge energiia ünemdeuge kömektespeidı, öitkenı būl täjıribe internet bolmaǧan, energiia tūtynu mölşerı mülde basqa bolǧan däuırde oilap tabyldy», - deidı ol.
Mausymdyq uaqyt auystyrudy toqtatu maqsatynda Europalyq komissiia 2018 jyldyŋ qyrküiegınde arnaiy direktiva ūsynǧan. Būl qūjat Europarlamentte keŋ saiasi qoldauǧa ie bolyp, 410 deputat qoldasa, 192-sı qarsy dauys berdı. Al 51 deputat qalys qaldy.
Alaida būl ūsynys älı künge deiın jüzege aspady. EO-ǧa müşe memleketter ortaq şeşımge kele almai otyr. Odaq erejelerı boiynşa är eldıŋ būl mäselenı öz betınşe şeşuıne rūqsat berılmeidı. Sebebı uaqytty özgertu prosesı bıryŋǧai naryqtyŋ qalypty jūmysyn qamtamasyz etu maqsatynda bır mezgılde jüzege asyryluy tiıs.
Litva prezidentı keŋesşısı İrena Segalovichienenıŋ aituynşa, Vilnius 2027 jyly Euroodaq Keŋesıne töraǧalyq etken kezde mausymdyq uaqyt auystyru mäselesın qaita köteruı mümkın.
Europalyq komissiia ökılı būl mäselenı üilestırılgen türde şeşuge mümkındık bar ekenın alǧa tartty. Sondai-aq, ol müşe memleketterdı pıkırtalastardy qaita bastauǧa şaqyra otyryp, şeşımdı är eldıŋ özara kelısımmen qabyldaǧany dūrys bolatynyn atap öttı.
TÄJIRİBE JÄNE ŪSYNYS
Mausymdyq uaqyt auystyrudan bas tartu tūraqty negızde qysqy nemese jazǧy uaqytty taŋdauqajettıgın tuyndatady. Būl tek tehnikalyq mäsele emes, sonymen qatar saiasi şeşımderge bailanysty mäsele.
Tarihta uaqyt beldeulerın belgıleu saiasi yqpalǧa kırıptar kezder ötken. Mäselen, Ekınşı düniejüzılık soǧys kezınde Germaniia basyp alǧan Fransiia men Beniliuks elderıne öz uaqyt beldeuın engızgen. Al İspaniia diktatory Fransisko Franko eldı Adolf Gitler basqarǧan Germaniiamen bır uaqytqa auystyru turaly şeşım qabyldaǧan.
Jaqynda Ukrainanyŋ parlamentı jazǧy uaqytqa köşudı toqtatu turaly zaŋdy maqūldady. Būl şeşım eldıŋ jarty jyl boiy Mäskeu uaqytymen (UTC+3) säikes kelmeuı üşın qabyldandy. Resei būl uaqyt beldeuın okkupasiialanǧan ukrain jerlerıne mäjbürlı türde engızgen bolatyn.
Qoldanystaǧy uaqyt beldeulerı ärdaiym tabiǧi kün uaqytymen säikes kele bermeidı.
«Bız özımızdıŋ tabiǧi uaqyt beldeuımızge barynşa jaqyn boluymyz kerek. Qarapaiym tılmen aitqanda, menıŋ saǧatym 12-nı körsetkende, kün aspanda eŋ biık nüktede tūruy tiıs», – dep tüsındıredı Time Use Initiative ūiymynyŋ bas direktorynyŋ orynbasary Ariadna Guel Sans.
Alaida būl qaǧida Batys Europa elderıne säikes kele bermeidı. Būl aimaqtarda uaqyt künnıŋ tabiǧi qozǧalysynan ozyp ketken. Äsırese, jaz mezgılınde künnıŋ şyǧuy men batu uaqyty keşıgedı, būl İspaniia siiaqty elderdegı täulıktıŋ almasutärtıbıne äser etedı.
Osyǧan bailanysty Time Use Initiative ūiymy uaqyt beldeulerın tübegeilı özgertıp, meridiandarǧa negızdelgen tört jaŋa uaqyt beldeuın engızudı ūsynuda.
Ūsynylǧan jüiege säikes, Ūlybritaniia, Fransiia, İspaniia jäne Beniliuks elderı bırtūtas Batys Europa uaqyt beldeuınde bolady, ol qazırgı Grinvich ortaşa uaqytyna (GMT) säikes keledı.
İrlandiia men Portugaliia uaqyt beldeuı boiynşa İslandiiamen bırıktırılıp, Azor araldarynyŋ uaqytyna köşedı, būl Grinvichten bır saǧatqa artta qalady. Al Ortalyq Europa elderı men Gresiia Grinvichten bır saǧat alda, al Şyǧys Europa, sonyŋ ışınde Baltyq elderı, ekı saǧat alda jüredı.
Alaida mūndai jaŋa konfigurasiia belgılı bır qiyndyqtar tuyndatady. Mysaly, İrlandiia men Soltüstık İrlandiia ärtürlı uaqyt beldeulerınde qalyp, būl jaŋa saiasi mäselelerge alyp keluı yqtimal.
