2025 jyldyŋ säuırınde jahandyq qarjy naryqtaryndaǧy tūraqsyzdyq jaŋa deŋgeige köterıldı. AQŞ prezidentı Äkımşılıgınıŋ bırqatar saiasi şeşımderı, sauda soǧysy men proteksionistık ritorikanyŋ üdeuı älemdık ekonomikada resessiia qaupın küşeitıp, naryq qatysuşylary arasynda alaŋdauşylyq tudyryp otyr, dep habarlaidy "Adyrna" ūlttyq portaly.
Täuekeldı aktivterge degen sūranys kürt tömendep, investorlar qauıpsız aimaqtarǧa bet būrdy. AQŞ-tyŋ negızgı qor indeksterı terıs aimaqqa tüstı, al şikızat naryǧyndaǧy ahual odan beter uşyǧyp tūr.
7 säuırdegı derek boiynşa, mūnai baǧasy bır apta ışınde 14,1%-ǧa qūldyrap, barrelıne $65 deŋgeiınen tömen tüstı. Būl – 2022 jyldyŋ qazanynan berı eŋ tömengı körsetkış. Mūnai baǧasynyŋ qūlauyna OPEK+ ūiymynyŋ öndırıs şekteulerın joiu turaly şeşımı men Saud Arabiiasynyŋ Aziia naryǧyna mūnai jetkızu baǧasyn arzandatuy sebep boldy.
Mūnai baǧasynyŋ kürt tömendeuı men geosaiasi tūraqsyzdyq damuşy naryqtardyŋ valiutalaryna qysym tüsırdı. 31 nauryz ben 7 säuır aralyǧynda EM (emerging markets) elderınıŋ valiuta indeksı 1,8%-ǧa tömendedı. Mysaly, Oŋtüstık Afrika randy – 7,3%, Resei rublı – 3,8%, Braziliia realy – 3,5%, İndoneziia rupiiasy – 1,5%, al Meksika pesosy – 1,1%-ǧa arzandaǧan.
Syrtqy faktorlar men investorlardyŋ täuekelden qaşuy – teŋgege de äser etpei qoimady. 7 säuırdegı KASE saudasynda teŋgenıŋ birjalyq baǧamy 1 AQŞ dollaryna 519,12 teŋgenı qūrap, bır künde 2,7%-ǧa älsıredı. Apta ışındegı älsıreu – 2,9%.
Sauda kölemı de kürt artty — 7 säuırdegı KASE operasiialarynyŋ kölemı 456,4 mln AQŞ dollaryna jettı. Būl — jyl basynan bergı bır kündegı ortaşa kölemnen ekı ese joǧary körsetkış.
Ūlttyq Bank biudjettık transfertter men altyn satyp aluǧa bailanysty şetel valiutasyn satu operasiialaryn jalǧastyryp, teŋgenı qoldap otyr. Bank aiyrbas baǧamynyŋ şamadan tys qūbyluyna jol bermeu üşın barlyq qajettı şaralardy qabyldauǧa daiyn ekenın mälımdedı.
Aita keteiık, säuır aiynyŋ alǧaşqy aptasynda teŋgenıŋ dollarǧa qatysty baǧamy aitarlyqtai qūbylyp, qarjy naryǧyndaǧy tūraqsyzdyqqa alaŋdauşylyq tudyrdy. Sarapşylar būl jaǧdaidy bırneşe ışkı jäne syrtqy faktorlarmen bailanystyryp otyrǧany turaly jazǧan edık.
Ūqsas jaŋalyqtar
