AQŞ "Şyŋjaŋda ūiǧyrlar men qazaqtarǧa jäne basqa da mūsylmandarǧa qysym jasauǧa qatysy bar" Qytaidyŋ 28 kompaniiasy men firmasyna sanksiia saldy.
7 qazanda AQŞ sauda ministrlıgı "qara tızımge engen Qytai kompaniialary endı amerikalyq kompaniialardan Vaşingtonnyŋ rūqsatynsyz tauar satyp ala almaidy" dep mälımdedı.
Mälımdemede "sanksiia salynǧan kompaniialar Qytaidyŋ ūiǧyrlarǧa, qazaqtarǧa jäne basqa da dıni azşylyq toptarǧa qarsy repressiia nauqanyna, jappai ūstauǧa jäne olardy jaŋa tehnologiialarmen aŋduǧa atsalysqan" dep jazylǧan.
AQŞ sanksiia salǧan kompaniialar arasynda Qytaidyŋ 20 qoǧamdyq qauıpsızdık biurosy, video baqylau jürgızetın Hikvision firmasy, adam jüzın anyqtau qūrylǧylaryn daiyndaityn Sense Time jäne Megvii Technology kompaniialary bar.
Qazaqstan prezidentı Qasym-Jomart Toqaev qyrküiekte Pekinge barǧan saparynda Hikvision kompaniiasynyŋ ştab-päterın aralaǧan. Qazaqstandyq basylymdar Hikvision basşysy Chen Szunnian Toqaevqa "Ortalyq Aziiadaǧy kommersiialyq jobalaryn" tanystyrǧanyn jazǧan edı. Chen Szunnian 2015 jyly Hikvision Qazaqstanda ökıldıgın aşqanyn aitqan. Qazaqparat agenttıgı Toqaev kompaniianyŋ aqyldy monitor qūrylǧysyn körgenın habarlaǧan.
Şyŋjaŋdaǧy Qaşqar qalasyndaǧy meşıttıŋ maŋyndaǧy kameralar. 2019 jyldyŋ mausymy.
8 qazan keşkısın Qytai syrtqy ıster ministrlıgı Pekinde brifing ötkızıp, AQŞ-tyŋ sanksiiasyn "basqa eldıŋ ışkı ısıne aralasu" dep synady.
"AQŞ-tan jedel türde öz qatesın tüzep, şyǧarǧan şeşımderın qaita özgertudı şaqyramyz. AQŞ Qytaidyŋ ışkı ısıne aralasudy toqtatuy kerek. Qytai öz müddesı men derbestıgın, qauıpsızdıgı men damuyn qorǧau üşın naqty äreketter jasap, şeşımder qabyldaidy" dedı Qytai syrtqy ıster ministrlıgınıŋ resmi ökılı Gen Şuan.
Ötken aida AQŞ memlekettık hatşysy Maik Pompeo "Qytaidyŋ Şyŋjaŋdaǧy repressiia nauqany terrorizmmen küres emes. Būl – Qytaidyŋ öz azamattaryn joiu äreketı" dep mälımdegen. Pompeo būl sözın 22 qyrküiekte Niu-Iorkte BŪŪ jiynynyŋ syrtynda Qazaqstan, Qyrǧyzstan, Täjıkstan, Türkımenstan jäne Özbekstan syrtqy ıster ministrlerımen kezdeskende aitqan.
Būl – AQŞ-tyŋ Qytai kompaniialaryna salǧan bırınşı şekteuı emes. Biyl mamyrda AQŞ prezidentı Donald Tramptyŋ äkımşılıgı Qytaidyŋ
Huawei kompaniiasyna sanksiia salǧan. Älemdegı eŋ bai ekonomikaǧa ie AQŞ pen Qytai arasynda qazır sauda soǧysy jürıp jatyr. Vaşington men Pekin bır-bırınıŋ tauarlaryna türlı salyq pen tarif engızgen.
Şyŋjaŋdaǧy lagerdıŋ syrtynan tüsırılgen suretı.
Şyŋjaŋdaǧy qazaqtar men ūiǧyrlardyŋ qysym körıp, lagerge qamalyp jatqany turaly aqparat 2017 jyly köktemınde şyǧa bastaǧan. Ötken jyly BŪŪ Şyŋjaŋda millionǧa juyq etnikalyq ūiǧyr men özge de türkıtıldes ūlt ökılderın Qytaidyŋ soltüstık-batysyndaǧy "saiasi tärbie lagerlerınde" ūstap otyrǧany turaly mälımdegen. Basynda mūndai aqparatty terıstegen Pekin keiın ony "ekstremizmge qarsy şara" dep tüsındırgen jäne saiasi lagerlerdı "tıl üirenıp, käsıpke baulityn ortalyqtar" dep ataǧan.
Keiın Qytai postsovettık elderden, Arab elderınen jäne Oŋtüstık-Şyǧys Aziia elderınen ökılder şaqyryp, Şyŋjaŋdy aralatqan. Olardyŋ arasynda Qazaqstannyŋ Qytaidaǧy elşılıgınıŋ ökılı de bar. Şyŋjaŋǧa barǧan diplomattardyŋ köbı "tärbieleu ortalyqtaryn" maqtaǧan. Bıraq Pekin Şyŋjaŋǧa AQŞ-tyŋ, Batys elderınıŋ jäne BŪŪ ökılderın kırgızbei otyr.
Şıldede Japoniia, Avstraliia, Ūlybritaniia, Kanada, Fransiia, Germaniia, Şveisariia bastaǧan 22 eldıŋ BŪŪ-daǧy elşılerı ūiymnyŋ Adam qūqyǧy keŋesıne hat jazyp, Şyŋjaŋdaǧy dıni azşylyqtar qamauda otyrǧan lagerlerdegı qysymdy aiyptaǧan. Artynşa 37 eldıŋ BŪŪ-daǧy elşılerı de Adam qūqyǧy jönındegı keŋeske hat joldap, Pekinnıŋ Şyŋjaŋdaǧy saiasatyn qoldaitynyn mälımdedı. Olardyŋ qatarynda Resei, Saud Arabiiasy, Belarus, Täjıkstan, Türkımenstan bar.
"Jaqyndarymyz lagerde qamaldy" degen ondaǧan qazaqstandyq Almatyda, Nūr-Sūltanda türlı jiyn ötkızıp, halyqaralyq ūiymdardan jäne Qazaqstan bilıgınen kömek sūraǧan. Resmi Nūr-Sūltan Şyŋjaŋdaǧy qazaqtar mäselesın basynda "Qytaidyŋ ışkı ısı" dep ataǧan. Bıraq keiın syrtqy ıster ministrlıgı Şyŋjaŋdaǧy qazaqtar mäselesı diplomatiialyq joldarmen şeşılıp jatqanyn habarlaǧan.
Biyl qazannyŋ basynda Qazaqstan syrtqy ıster ministrı Mūhtar Tıleuberdı "Şyŋjaŋdaǧy lagerde qazır qazaqtar joq" dep mälımdegen. Ol Qytaidaǧy qaita tärbieleu ortalyǧynda qanşa qazaq otyryp şyqqanyn aşyp aitpady. Bıraq Şyŋjaŋdaǧy qazaqtar mäselesın köterıp jürgen Qazaqstandaǧy "Atajūrt erıktılerı" "lagerde qazaqtar qalmady" degen ministr sözın joqqa şyǧarady.
"Azattyq" radiosy
