EKINShI TARAÝ
ISLAM REFORMASY -QURAN
Aınalamyzda Islam dini atyna jasalyp jatqan túrli jabaıylyqtar men jamandyqtardy, aqyl men Quranǵa qaıshylyqtardy toqtatýymyz úshin jedeldi túrde Haq dindi ýaǵyzdap uǵyndyrýymyzdyń qanshalyqty mańyzdy ekendigine bárimiz kýámiz. Bul kórinisten mazasyz bolǵan Mýhammed Iqbal 1920'shy jyldary bylaı degen: “Egerde biz musylman bolmaǵan halyqtarǵa Islam dininiń uly qasıetter júıesi bolǵandyǵyn kórsetkimiz kelse, olarǵa barlyǵynan buryn, biz musylmandardyń Islam dinine laıyq ókil bolmaǵandyǵymyzdy baıandaýǵa mindettimiz.” Iqbaldan burynyraq ómir súrgen Mýhammed Abdýh dál sondaı aqıqatty óziniń sózderimen bylaı aıtady: “Islam degende oıǵa problemalar, daǵdarystar, kúızelister, tuıyqqa tirelýler kelse, bunyń sebepshisi Islam emes musylmandar. Bul ǵasyrda musylmandardyń Qurannan basqa ımamdary joq. Ázhár ýnıversıtetinde oqytylyp jatqan nemese solarǵa uqsas kitaptar bola tura bul úmmet aıaǵyna turýy múmkin emes.Úmmetti aıaǵyna turǵyzatyn rýh ol alǵashqy dáýirlerde ákim bolǵan Quran rýhy. Qurannan tys ár nárse; Qurandy bilý jáne ony ustanýdyń arasyna qoıylǵan bóget bolyp sanalady.” Áıgili aqyn Mýhammed Aqıf bolsa bul jáıtty bylaı saraptaıdy: “Islam dininiń qaınar bulaǵy Quran bolsa onda Islam degen nárseniń kázirgi tańda jer betinde joq ekendigin aıtýymyz qajet. Sebebi kázirgi tańda Quran kókke qaıta kóterilip jer betindegi,Islamnyń onymen (Quranmen) eshqandaı baılanysy qalmaǵan.” Professor Ismaıl Farýqı de bylaı deıdi: “Islam ne búgingi musylmandardyń is áreketteri men amaldary emes, ne Islam tarıhynyń anaý nemese sonaý dáýiri emes, ne de Islam atynan jazylǵan ótirik kitaptardyń túsindirgenderi emes. Islam ol tek-Quran.”
JÁDIDTIK QOZǴALYS POPÝLISTIK QOZǴALYS EMES
Qalyń buqara halyq musylman oıshyldaryna Islam atyna jasalyp jatqan sumdyqtardy kórip, bulardyń toqtatylýyn qalap, Islam dininiń ondaı bolmaǵandyǵyn jurtqa uǵyndyrýdy qalaıdy. Alaıda bizdiń qozǵalysymyz ondaı popýlıstik qozǵalys emes. Iaǵnı bul qozǵalys, dúıim halyqtyń musylman bolýy úshin nemese halyqtyń Islamǵa jaqyndaýlary úshin jasalǵan jarnama syndy qozǵalys emes. Bul qozǵalys, musylmandardyń búgingi tańda kórsetip júrgen jabaıylyqtary men aqyl-sanaǵa syımaıtyn sumdyqtarynyń Allanyń dininiń jalǵyz qaınary Quranǵa qaıshy keletindigin kórsetý úshin qurylǵan. Maqsatymyz adamdarǵa unaıtyn dindi jańadan qurý emes kerisinshe, Allanyń rıza bolatyn dinin qaıta ornatý. Onsyzda, adamdardyń Qurandy ustaný nátıjesinde adamdar ońaı, rahat, mol jaqsylyq pen tolerantty qamtıtyn júıege ıe bolady.
Ókinishke oraı Islam dini bizge arab-parsy mádıneti arqyly jetkizildi. Búgingi tańdaǵy áıelge degen kózqarasymyzdan, oraza, namazǵa deıin barlyq másele osy dástúrdiń áserinde qalǵan. Sol úshin arabı dástúrlik júıege reforma jasalýy tıis. Alaıda bul reforma dinge jasalǵan reforma emes. Sebebi bul qozǵalystyń maqsaty dinniń negizine, qaınaryna (Quranǵa) qaıta oralý. Allanyń dinine reforma jasalmaıdy. Sebebi adamdar Allanyń sózderin, úkimderin aýystyra almaıdy. Egerde bireý bizge bir kózqaras ıakı bir úkim bildirse “Bul pátýáńdi qandaı dálelge súıendiń” dep suraýymyz qajet. Eger de pátýási Quranǵa súıenbeıtin bolsa onda úkimi eshqandaı dinı mańyzdylyq bildirmeıdi.
Turarbek Qusaıynov
"Demos" QQ tóraǵasy
