İslam men arab-parsy dästürşıl «mūsylmandyqtyŋ» aiyrmasy nede?
İslamdy saiasilanǧan arab-parsy folklorymen salystyrsaq, tolyp jatqan qarama-qaişylyq köremız. Solardyŋ keibırın ǧana mysal eteiık.
- İslamda «tura jolmen» jürseŋız – mūsylmansyz (6:151-153).
Al arab-parsy dästürınde mūsylman bolu üşın «islamnyŋ» 5 paryzyn moiyndap, dogmalyq-ritualdyq şarttardy oryndau mındet.
- İslam adamnyŋ aqylyn joǧary qoiady. Şyn senım Allanyŋ erkımen jäne adam aqylmen tereŋ oilanyp, mol bılımge jetkende ǧana keledı
(2:170, 10:100, 17:36).
Qūrandy tek oily adam tüsınedı. Aqiqat köpşılıktıŋ pıkırıne täueldı emes.
Saiasilanǧan arab-parsy folklory aqyl men Qūrandy jetkılıksız sanaidy. Adam «jürekpen senıp», toptyq aǧymǧa kırse jäne köpşılıktıŋ pıkırın qūp körse, sonda ǧana mūsylman. Būl dınder aqyl men bılımdı emes, emosiialyq tolqudy joǧary qoiady. Ata-baba äruaǧynyŋ mysy bar, äruaq qoldaidy dep senedı.
- İslamda adam iman keltıre me joq pa nemese qai dınge senedı – onyŋ öz erkı (2:256, 10:99, 18:29, 88:21-22).
Saiasilanǧan arab-parsy dästürşıldıgı dınnen ainyǧandardy öltırıp, dındı zorlyqpen taratu saiasatyn ūstanady.
- İslamda qūl ūstaudan bas tartu Qūdaidan qorqu bolyp sanalady (90:12-13).
Saiasilanǧan arab-parsy dästürınde qūldyq – käduılgı närse. Tıptı soǧysta qūldardy paidalanu dūrys ıs sanalady.
- İslamda näpsıqūmarlyq pen azǧyndyqtyŋ jazasy – jūrt aldynda masqara etu (24:2) jäne būl tärtıp tek mūsylmandarǧa jüredı.
Al saiasilanǧan arab-parsy dästürlık dınderı ondai ıspen qolǧa tüsken adamdy taspen ūryp öltıredı.
- İslam qorǧanys maqsatynda jäne älsız ben qanauǧa tüskendı araşalau jolynda ǧana soǧysuǧa rūqsat beredı (2:190, 4:75).
Saiasilanǧan arab-parsy folklory üşın «imansyz» ataulymen soǧys – qalypty jaǧdai. Dınsızdı öltıru imandylyqtyŋ dälelı bolyp sanalady.
- İslamda halyq mäjılıs, sailau, erkın pıkır bıldıru, talqy, kelısım arqyly basqarylady. Bilık tızgını imandy da bılıktı adamdarǧa berıledı.
Saiasilanǧan arab-parsy folklory boiynşa bilık tūtastai alǧanda arabtyŋ qūraiş taipasynyŋ nemese jekelei alǧanda paiǧambardyŋ Äli men Fatimadan taraǧan ūrpaqtarynyŋ qolynda boluy tiıs.
- İslam – monoteistık, progressivtı, är närsenı teŋgerıp-teŋşep otyratyn aiqyn jüie. Ol bar mäselenı aqylǧa saluǧa, adam tabiǧatyn tereŋnen zerttep bıluge bolady degen senımde. İslam qarama-qaişylyqtarmen sanasady, bıraq ekıjüzdılıktı aiyptaidy. Tarihty, tüp-tūqiiandy mifke, aqyl jetpeitın tylsymǧa ainaldyrumen küresedı. İslam haosty, şeşılmegen tüiınderdı, jıkşıldıktı jeŋedı.
- İslam aqyl-bılımdı jäne Qūdai turaly, Onyŋ jaratuşylyǧy jaily, ömırdıŋ mänı haqynda oilana bılu qabıletın joǧary qoiady. İslam – dıni jäne genderlık üstemdıkke, emosionaldyq fanatizmge, jalǧan nanymǧa, mifterge, yrymşylyqqa, sybystarǧa, adam sanasyn bilep, janşuǧa, agressiiaǧa, zorlyq-zombylyqqa qarsy. Jäne eŋ bastysy Bır Alladan basqa pūttar men «qūdailardy» moiyndauǧa negızdelgen dästürlı jäne dästürlı emes tabynuşylyqqa qarsy jüie.
- İslam – qaraŋǧy tobyrdy aitqanǧa köndırıp, aidaǧanǧa jürgızu maqsatynda, «islam osy» dep paiǧambarlar, sahabalar, äulieler, ǧalymdar, şeihtar, imam- moldalardan pūt jasap, qūldyq ūruǧa qarsy demokratiialyq jüie.
Bır ǧana Jaratuşy bar!
Saiasilanǧan arab-parsy dästürşıldıgın ūstanuşylarǧa aitarymyz -kelıŋızder, aqylymyzdy ıske qosyp, şyn jüregımızben Bır Allaǧa qaita oralaiyq. Bır Alladan basqa küşterge, özımız jasap alǧan pūttarǧa baǧynudan,ortaǧasyrlyq halifat jüiesın aŋsaityndarǧa bas iiuden tyiylaiyq. Qysqasyn aitqanda, köpqūdaişylyqtan üzıldı-kesıldı bas tartaiyq. Qūdaidyŋ Kıtabyn jalǧyz jolbasşym dep taniyq. Elşınıŋ şyn sünnetı - Ūly Qūran. Endeşe Qūran körsetken jolmen jüreiık. Qatenı moiyndap, dūrys jolǧa qaita tüsudıŋ eşqaşan keştıgı bolmaǧan. Mūny Jaratqan iemız Qasiettı kıtapta aitady:
39:53 ,39:54 ,39:55
Ökınıştısı sol, köŋılınıŋ küiı men ädetı boiynşa jüretınder köp, al Qūdai sözınıŋ rastyǧyn tekserudı, Onyŋ Kıtabyn özınşe oqyp aqylǧa saludy oilaityndar öte az. Myna aiattardyŋ maǧynasyna zeiın salaiyqşy:
18:54,18:55 ,18:56 ,18:57
Är şeşımın tarazyǧa salyp, közqarasynyŋ dūrystyǧyn, saldaryn oilanuǧa kez kelgen adamnyŋ haqy bar. Al iman, dın mäselesınde mūndai tolǧanystyŋ maŋyzy ekı ese artyq. Sol sebeptı de barşa jūrt Qūrandy zertteu ısıne mūqiiat jäne syn tūrǧysynan qaraǧany dūrys.
Qūranda körsetılgendei Bır ǧana Alla jolyn ūstau är adamdy, är ūltty, tıptı bükıl adamzatty baqytqa jetkızedı.
İslam jeŋıske jetkızedı (30:47, 22:38-39,7:96).
- İslam tabysqa, molşylyqqa jetkızedı (7:96, 41:30-31).
- İslam naǧyz erkındık, bostandyq jäne taŋdau hūqyn beredı. Onyŋ ışınde dın-senım bostandyǧy, oidy erkın aitu bostandyǧy, jürıp-tūru bostandyǧy, sauda-sattyqtaǧy bostandyq (2:256, 10:99, 88:21-22).
- İslam näsılıne, jynysy, ūstanǧan dını, äleumettık-ekonomikalyq jaǧdaiy, saiasi közqarasy qandai ekenıne qaramastan, kez kelgen adamnyŋ hūqyqtaryn saqtauǧa kepıl bolady (5:8, 49:13).
- İslam mäjılıs pen erkın pıkırge negızdelgen demokratiialyq saiasi jüie qūruǧa kepıldık beredı (42:38).
- İslam biık moraldyq standarttarǧa süienetın qoǧam ornatuǧa kepıldık beredı (25:63-76, 16:90, 3:110).
- İslam adam ömırın jäne menşıktı barynşa qorǧauǧa kepıldık beredı
(2:188, 4:58, 5:32).
- İslam adamdar arasyndaǧy, halyqtar arasyndaǧy tatulyq pen syilastyqty joǧary qoiuǧa kepıldık beredı (3:110, 60:8-9).
- İslam ekologiialyq tepe-teŋdıktı saqtap, qorşaǧan ortany qorǧauǧa kepıldık beredı (30:41).13:11.
Jalǧasy bar...
- İslamda adam iman keltıre me joq pa nemese qai dınge senedı – onyŋ öz erkı (2:256, 10:99, 18:29, 88:21-22).
Saiasilanǧan arab-parsy dästürşıldıgı dınnen ainyǧandardy öltırıp, dındı zorlyqpen taratu saiasatyn ūstanady.
- İslamda qūl ūstaudan bas tartu Qūdaidan qorqu bolyp sanalady (90:12-13).
Saiasilanǧan arab-parsy dästürınde qūldyq – käduılgı närse. Tıptı soǧysta qūldardy paidalanu dūrys ıs sanalady.
- İslamda näpsıqūmarlyq pen azǧyndyqtyŋ jazasy – jūrt aldynda masqara etu (24:2) jäne būl tärtıp tek mūsylmandarǧa jüredı.
Al saiasilanǧan arab-parsy dästürlık dınderı ondai ıspen qolǧa tüsken adamdy taspen ūryp öltıredı.
- İslam qorǧanys maqsatynda jäne älsız ben qanauǧa tüskendı araşalau jolynda ǧana soǧysuǧa rūqsat beredı (2:190, 4:75).
Saiasilanǧan arab-parsy folklory üşın «imansyz» ataulymen soǧys – qalypty jaǧdai. Dınsızdı öltıru imandylyqtyŋ dälelı bolyp sanalady.
- İslamda halyq mäjılıs, sailau, erkın pıkır bıldıru, talqy, kelısım arqyly basqarylady. Bilık tızgını imandy da bılıktı adamdarǧa berıledı.
Saiasilanǧan arab-parsy folklory boiynşa bilık tūtastai alǧanda arabtyŋ qūraiş taipasynyŋ nemese jekelei alǧanda paiǧambardyŋ Äli men Fatimadan taraǧan ūrpaqtarynyŋ qolynda boluy tiıs.
- İslam – monoteistık, progressivtı, är närsenı teŋgerıp-teŋşep otyratyn aiqyn jüie. Ol bar mäselenı aqylǧa saluǧa, adam tabiǧatyn tereŋnen zerttep bıluge bolady degen senımde. İslam qarama-qaişylyqtarmen sanasady, bıraq ekıjüzdılıktı aiyptaidy. Tarihty, tüp-tūqiiandy mifke, aqyl jetpeitın tylsymǧa ainaldyrumen küresedı. İslam haosty, şeşılmegen tüiınderdı, jıkşıldıktı jeŋedı.
- İslam aqyl-bılımdı jäne Qūdai turaly, Onyŋ jaratuşylyǧy jaily, ömırdıŋ mänı haqynda oilana bılu qabıletın joǧary qoiady. İslam – dıni jäne genderlık üstemdıkke, emosionaldyq fanatizmge, jalǧan nanymǧa, mifterge, yrymşylyqqa, sybystarǧa, adam sanasyn bilep, janşuǧa, agressiiaǧa, zorlyq-zombylyqqa qarsy. Jäne eŋ bastysy Bır Alladan basqa pūttar men «qūdailardy» moiyndauǧa negızdelgen dästürlı jäne dästürlı emes tabynuşylyqqa qarsy jüie.
- İslam – qaraŋǧy tobyrdy aitqanǧa köndırıp, aidaǧanǧa jürgızu maqsatynda, «islam osy» dep paiǧambarlar, sahabalar, äulieler, ǧalymdar, şeihtar, imam- moldalardan pūt jasap, qūldyq ūruǧa qarsy demokratiialyq jüie.
Bır ǧana Jaratuşy bar!
Saiasilanǧan arab-parsy dästürşıldıgın ūstanuşylarǧa aitarymyz -kelıŋızder, aqylymyzdy ıske qosyp, şyn jüregımızben Bır Allaǧa qaita oralaiyq. Bır Alladan basqa küşterge, özımız jasap alǧan pūttarǧa baǧynudan,ortaǧasyrlyq halifat jüiesın aŋsaityndarǧa bas iiuden tyiylaiyq. Qysqasyn aitqanda, köpqūdaişylyqtan üzıldı-kesıldı bas tartaiyq. Qūdaidyŋ Kıtabyn jalǧyz jolbasşym dep taniyq. Elşınıŋ şyn sünnetı - Ūly Qūran. Endeşe Qūran körsetken jolmen jüreiık. Qatenı moiyndap, dūrys jolǧa qaita tüsudıŋ eşqaşan keştıgı bolmaǧan. Mūny Jaratqan iemız Qasiettı kıtapta aitady:
39:53 ,39:54 ,39:55
Ökınıştısı sol, köŋılınıŋ küiı men ädetı boiynşa jüretınder köp, al Qūdai sözınıŋ rastyǧyn tekserudı, Onyŋ Kıtabyn özınşe oqyp aqylǧa saludy oilaityndar öte az. Myna aiattardyŋ maǧynasyna zeiın salaiyqşy:
18:54,18:55 ,18:56 ,18:57
Är şeşımın tarazyǧa salyp, közqarasynyŋ dūrystyǧyn, saldaryn oilanuǧa kez kelgen adamnyŋ haqy bar. Al iman, dın mäselesınde mūndai tolǧanystyŋ maŋyzy ekı ese artyq. Sol sebeptı de barşa jūrt Qūrandy zertteu ısıne mūqiiat jäne syn tūrǧysynan qaraǧany dūrys.
Qūranda körsetılgendei Bır ǧana Alla jolyn ūstau är adamdy, är ūltty, tıptı bükıl adamzatty baqytqa jetkızedı.
İslam jeŋıske jetkızedı (30:47, 22:38-39,7:96).
- İslam tabysqa, molşylyqqa jetkızedı (7:96, 41:30-31).
- İslam naǧyz erkındık, bostandyq jäne taŋdau hūqyn beredı. Onyŋ ışınde dın-senım bostandyǧy, oidy erkın aitu bostandyǧy, jürıp-tūru bostandyǧy, sauda-sattyqtaǧy bostandyq (2:256, 10:99, 88:21-22).
- İslam näsılıne, jynysy, ūstanǧan dını, äleumettık-ekonomikalyq jaǧdaiy, saiasi közqarasy qandai ekenıne qaramastan, kez kelgen adamnyŋ hūqyqtaryn saqtauǧa kepıl bolady (5:8, 49:13).
- İslam mäjılıs pen erkın pıkırge negızdelgen demokratiialyq saiasi jüie qūruǧa kepıldık beredı (42:38).
- İslam biık moraldyq standarttarǧa süienetın qoǧam ornatuǧa kepıldık beredı (25:63-76, 16:90, 3:110).
- İslam adam ömırın jäne menşıktı barynşa qorǧauǧa kepıldık beredı
(2:188, 4:58, 5:32).
- İslam adamdar arasyndaǧy, halyqtar arasyndaǧy tatulyq pen syilastyqty joǧary qoiuǧa kepıldık beredı (3:110, 60:8-9).
- İslam ekologiialyq tepe-teŋdıktı saqtap, qorşaǧan ortany qorǧauǧa kepıldık beredı (30:41).13:11.
Jalǧasy bar...
Tūrarbek Qūsaiynov
"Demos" QQ töraǧasy
