- Aǧa, şeberler auylyna qalai keldıŋız?
- Negızgı mamandyǧym — eŋbek jäne syzu pänınıŋ mūǧalımı. Öskemennıŋ mūǧalımder daiarlaityn uchilişesın tämamdaǧam. Alǧaşynda, Şyǧys Qazaqstan oblysy, Marqaköl audanynda mektepte eŋbek pänınıŋ mūǧalımı bolyp qyzmet atqaryp jürdım. Keŋes zamany kezınde tapsyryspen jasalǧan dombyralar qolǧa tüspeitın, şeberler az bolatyn. Dükende tūrǧandaryna köŋılımız tolmaityn. Moiny juan, betı qalyŋ degendei. Olardy özımız qoldan qyryp, moinyn şyǧaryp, türın kelıstırıp alyp jürdık. Sodan, «nege qoldan dombyra ıstemeske?» degen oi kelıp, dombyra jasauǧa kırıstım. Söitıp, 1988 jyly Almatyǧa kelıp, Halyq aspaptar mūrajaiynyŋ direktoryna dombyramdy körsettım. «Aǧa, mıne, dombyra jasaityn önerım bar edı» dep edım, «Öi, sen auylda nege jürsıŋ, bızge sendei adamdar kerek» dep ministrlık arqyly auylda sabaq berıp jürgen jerımnen aldyrtyp aldy. Sol kezden bastap negızgı käsıbım — dombyra jasau boldy. Keŋes Ükımetı taraǧanǧa deiın osy mūrajaida qyzmet atqardym. Sodan keiın K.Baiseiıtova atyndaǧy mektepte, qazır soŋǧy üş jylda A.Jūbanov atyndaǧy muzykalyq mektepte aspap jöndeitın şeber bolyp jūmys atqarudamyn.
- Alǧaşqy ūstazyŋyz kım boldy?
- Dombyra jasaudaǧy alǧaşqy ūstazym — äkem. Ol kısı aǧaş şeberı-tın. Aǧaştan tüiın tüigen adam bolsa da, bıraq dombyra jasaǧan emes. Bızdı kışkene kezımızden aǧaş jaruǧa, balta, qaşau ūstauǧa üirettı. Bala kezımde: «Balam, bastyq boluǧa qūmar bolma, qolyŋnan öner kelse, öner üirenuge tyrys. Bastyq bolsaŋ kresloŋdy basqa bıreu tartyp aluy mümkın, al ekı qolyŋdaǧy önerıŋdı eşkım de tartyp ala almaidy» deitın. Kez kelgen adamdy üiretseŋ, dombyra jasai alady, bıraq ekınıŋ bırı dombyrany söilete almaidy. Qazaqstanda dombyrany söiletetın şeberler sausaqpen sanarlyq qana.
Elımızdıŋ tükpır-tükpırınen kelıp, tapsyrys berıp jatady. Käsıbi änşıler men küişılerge jäne äuesqoilarǧa dep ekı türı daiyndalady. Dombyra betındegı oiu-örnek, syrtyndaǧy dizainy öz fantaziiamyz boiynşa jüzege asady. Qaiyŋ, būira üieŋkı, şyrşa sekıldı aǧaştardy paidalanamyz. Negızı, alǧaş dombyra jasaudy qolǧa alǧan Ahmet Jūbanov aǧamyz. Aqaŋ Reseiden saǧat jöndeitın Romanenko atty şeberdı alyp kelıp, şeberhana aşyp bergen. Ahmet Quanūly dombyrany oiyp emes, qūrap jasau täsılın üiretıp kettı. Qūrama dombyranyŋ düniege keluı arqyly aspaptyŋ deŋgeiı köterılıp, diapazondary keŋeidı.
- Qazır memleket tarapynan şeberlerge qandai qoldau körsetılıp jatyr?
- Anda-sanda bır ret «Ükılı dombyra» atty dombyra şeberlerınıŋ baiqauy ötkızılıp tūrady. Baiqaudy dombyra önerıne üş qainasa, sorpasy qosylmaityn adamdar ötkızedı. Onyŋ özınde ädıldık joq. Ömır jolyndaǧy ūstanymym — şyndyqty jaqsy köremın. Sondyqtan köp adam menı jaqtyrmaidy. «Ükılı dombyra» baiqauynyŋ bylyq-şylyqtaryn betıne aşyq aitqandyqtan, biylǧy baiqau esıgınen qaratpady. Menıŋ oiym, baiqauda taza bäsekelestık bolyp, şynaiy ūiymdastyrylsa deimın. Taǧy bır aitatynym, eŋbek jolymda körıp jürmın, ärbır käsıp ielerı özıne laiyqty marapat, qūrmetın alyp jür. Al bıraq qazaq tarihynda dombyra, qobyz jasap otyrǧan bırde-bır şeber medal aldy degendı estıgen joqpyn.
- Naǧyz dombyra düniege kelu üşın ne kerek?
- Naǧyz dombyra düniege kelu üşın — naǧyz şeber kerek, jaqsy material kerek, tynyş otyryp ısteitın jaǧdai jasalu kerek. «Nan bolsa, än de bolady» demekşı, jaqsy jaǧdai jasalynsa, keremet dünieler tuady. Taǧy bır aita ketetını, şeberlık şeberdıŋ qanynda boluy kerek. Sol şeberlıktı eŋbektıŋ arqasynda şyŋdai bıluı kerek. Dombyra şeberı bolǧanyma eşqaşan ökınbeimın. Şeneunık köp, Alla bergen daryny bar şeberler az. Sol şeberdıŋ bırı bolǧanyma quanamyn.
- Käsıbıŋızdı üiretıp jürgen şäkırtterıŋız bar ma?
- Menıŋ şäkırtım — öz ülken ūlym. Atyraudyŋ muzyka akademiiasynda şeber bolyp jūmys ısteude. Şeberlerımızdıŋ köbı är jerde şaşyrap jür. Olarǧa mülde köŋıl bölınbeidı. Şynyn aitsaq, köbısı jan saqtaudyŋ qamymen kettı. Osy dombyra jasau önerın ūrpaqqa jetkızu üşın ǧylymi tūrǧyda negızdelgen ortalyq kerek. Sol ortalyqta şeberler dombyranyŋ därejesın kötere alady. Äitpese, dombyra — özınıŋ qoŋyr ünınen aiyrylyp bara jatyr. Būl mäselenı bız tez arada qolǧa aluymyz kerek. Auyzben aita bergenşe, ıs arqyly jüzege asyruǧa tyrysuymyz qajet. Dombyra ünın älemdık deŋgeige şyǧarǧymyz keledı. Egerde Mädeniet ministrlıgı bızge osyndai mümkındık tuǧyzyp otyrsa, bız qoldan kelgendı aiamauǧa ärqaşanda daiynbyz.
Sūhbattasqan Torǧyn ÄBUŞAHMAN
