Qanybek Sarybaev. Qazaqtaǧy syilyqtardyŋ köbısı, Syilyq almai ketkenderdıŋ atynda!

Qanybek Qasymhanūly Sarybaev — aqyn. Qanybek Sarybaev 1938 jyly 13 nauryzda Türkıstan qalasynda düniege kelgen. Otyrar audanynyŋ jäne Türkıstan qalasynyŋ Qūrmettı azamaty. Onyŋ «Tūŋǧyş kıtap», «Otyrar ottary», «Sezımder saraiynan reportaj», degen kıtaptary men «Qazaqiia», «Mekkege tete mekenım» jyr jinaqtarynyŋ avtory. 2002 jyldyŋ 12 qazanynda ömırden öttı. Bergen emes maǧan ataq, bermeidı, Kündeidı ǧoi, jündeidı ǧoi mendeidı. Erteŋ menıŋ atymdaǧy syilyqqa, Talasaryn tüsıngısı kelmeidı. Öleŋımnıŋ ölmeitını haqynda, Qam jemesın jaqynym da, jatym da. Qazaqtaǧy syilyqtardyŋ köbısı, Syilyq almai ketkenderdıŋ atynda! *** İnomarka Oqysyn dep ata-anasy mal qūrtty, Alty jyldai Almatyǧa qaŋǧyrtty. Astanaǧa barǧan boida qyzymyz İnomarka auruyna şaldyqty.   İnomarka ülde menen büldege Közın süzıp qaraitūǧyn būl neme. Jalaŋaştar jarysyna qatysyp, Alypty dep esıtemız bırdeme.   İnomarka restoranda qūnarly, Bordaqylap jatty qular būlardy. İnomarka äuenderge qosylyp, Böksesımen bilegendı şyǧardy.   İnomarka kölıkke äues qaqpaqyl, Auylyna oralmaityn tapty aqyl. Alty jylda alty ai tügel oqymai, İnomarka baiǧa tiıp kettı aqyr.   Tölegen Aibergenovtıŋ Taşkentınde ...Onda men ekeu edım Tölegenmen, Alysyp kele jattyq doly öleŋmen. Adam senbes şyndyqtar syiatūǧyn Rasynda myna dünie ne degen keŋ?   Adamdar, mäşineler aŋyzdap tym, Sapyrylǧan köşemen jalǧyz tarttym. Iştegı küiıgımdı qaitaruǧa Şamasy jeter emes balmūzdaqtyŋ...   Tölegen üşın menıŋ adal qaiǧym, Jüregıme qanjardai qadaldy-ai mūŋ! Aŋqyldap aldan şyǧyp qalatyndai, Jan-jaǧyma qaraimyn, alaŋdaimyn...   Täşkentıŋe, Tölegen, köŋıl aittym, Sol baiaǧy jerlerde bolyp qaittym. Hanbazar qainap jatyr baiaǧyşa, Özıŋe belgılı ǧoi köbı jäittıŋ...   Yqylasman jūrtyŋnyŋ bar ma şegı, Qasiettep oqidy onda senı! Dosym edı deuge de batynbadym, Olar maǧan bärıbır nanbas edı...   Monolog Bolmasam da onşalyq öktem aqyn, Mälım edı-au maŋaiǧa Köktem atym. Sözı tüzu jıgıtter jaily aitqanda, Maǧan da eptep jaqsylar toqtalatyn...   Syilap tūryp şaraptyŋ tür türımen, Basyp saldy zamanym myltyǧym. Soŋǧy tamşy men şyǧar üzılıp tüsken, Sorly anamnyŋ beikünä kırpıgınen.   Ūmtyludan köbırek ırkıluım, Qazır maǧan tırlıktıŋ bır künı mūŋ. Endı äkemnıŋ közı emes, qabaǧy emes, Betnındegı syiyqsyz tyrtyǧymyn.   Kımmın endı, kımge endı tiesımın, Parlaǧanda jarymta iesımın, Basqalarǧa qonaqqa barmaq tügıl, Tappai qaldym özımdık üi esıgın. Dostardyŋ da şamasy belgılı eken, Köşe ainalyp ötedı endı menen. Tek opasyz jalǧannan betım qaityp, Tez basylǧan vulkandai söndı denem.   Endı menen jer bezıp, balam şoşyp, Jalǧyz qara japanda baram bosyp... Öz qolymmen özımdı öltırdım men, Jylamauǧa endeşe şaram neşık?!   Osy bızde ne qaldy eken halyqtyq? Osy bızde ne qaldy eken halyqtyq, Jazyp oilap, oqyp söilep dänıktık. Bes saǧattap baiandama jasaimyz, Qoryldaǧan zaldy ūiqyǧa qaryq qyp.   Äkemızdıŋ dombyrasyn şaŋ basty, Qoldan qobyz, auzymyzdan än qaşty. Qoradaǧy qoiymyzdy ürkıttı-au, Gitarasyn daŋǧyratqan albasty.   Şyndyǧynda solai emei nemene, Ūiat deseŋ ūiala ma, sene me? Şolaq qūiryq qaryndastar qūddy bır, Şondanaiyn, şeŋgel jyrtqan bedene.   Orystardyŋ poptaryndai baiaǧy, On bestegı bala saqal qoiady. Ebır jesır poşymdary aumaǧan, Alǧaşqy adam däuırınıŋ noiany.   Mädeniettı qabyldaǧyş degenge, Külkı bolyp baramyz-au köp elge. Äielderdıŋ köilegınıŋ etegı, Tüspei qoidy yşqyrynan tömenge.   Jıgıtterge salyp bükıl salmaǧyn, Zaŋ äieldıŋ qorǧaidy bar armanyn. Bikeşterdıŋ asqynǧany sonşama, Bailarynyŋ tartyp kidı şalbaryn.   Orysşa dym sezbeitınder o tūsta, Endı solai boqtasuǧa öte ūsta. Şaldar älek bır namazyn ekı oqyp, «Optyuaimat» aralasyp oqysta.   Ölık şyqqan üidı tonap qaiǧyly, Araq ışıp äŋgüdıkter läilıdı. Ar-ūiatsyz mädenietpen osyndai, Qūdai bızdı jolyqtyrdy qai künı?!   Myrza deuge qinalam Joq-jıtıkke kök tiynyn qimaǧan Myrzalardy myrza deuge qinalam. Jūmys tappai qaŋǧyryp jür mily adam, Kresloda ūiyqtap otyr dily adam.   Qysylmaidy qaiyrynyŋ joǧyna, Masairaidy üiıp jiǧan boǧyna. Özın-özı daiyndauda osylai, Qaharlanǧan qaraşanyŋ oǧyna!   Adal edı keşegıge deiıngı ız, Qazır jappai arazdyqqa beiımbız. Jetımderdı süiemeldeu jaǧynan Jesır ana Dämetkennen keiınbız!..   Jüirıkterıŋ dekkı jese jabydan Azaiǧany adamşylyq maǧynaŋ! Asyraǧan seksen eldı mekendı, Tolstoidai graftardy saǧynam!   Şek keltırmen Jaratuşy şeberge, Tise tiıp jatqan şyǧar sebı elge, Qazaqty eşkım saqtamaidy syrttan kep, Bız özımız saqtamasaq eger de!   Atamannyŋ aqyry Kösemdı emes kösenı... Köke tūttyq desedı. Jyltyrap şyr bıtıptı Jylmaqaiǧa keşegı.   Auyzynda-ösegı, Bosatpady köşenı. Körıngennıŋ qolymen, Qolymen ot kösedı.   Eŋbegı joq eselı, Eŋırete bösedı. Şal şauqannyŋ «ştatnyi Oratory» osy edı.   Körınbekke eleulı, Üirendı öŋeş keneudı. Qiyndyqtan taiqidy, Qiystyryp jeleudı.   Jekemenşık mülkındei, Mınbege ozar ırkılmei. Taqyrypqa qaramai, Jöneledı bülkıldei.   Şulasaq ta jaqtyrmai, Sairaidy bet baqtyrmai. Körgenderıŋ bar ma edı, Äŋgüdıktı naq mūndai?!   Otyrmaidy jaiyna, Künde sauyq-saiyra. Pädärıŋe nälettıŋ El üstınde şaiy da.   Bır ūrǧanda üş ūrdy, Zäre-qūtyn ūşyrdy.    Bärın satamyz! Buyp tūrmyn dauǧa bel, Jūrttyŋ bärı saudager. Qaharynan zamannyŋ Qaltyrady, jaurady el.   Mahabbat ta satuly, Şalaǧat ta satuly. Jarylqai gör, Qūdaiym, Jalaŋ aiaq aqyndy!..   Tūz da qymbat bügınde, Qyz da qymbat bügınde. Üilenudı, jıgıtter, Qoiamyz-au tübınde!   Su da bızde satuly, U da bızde satuly. Sau basymyz osylai Saudaǧa äbden şatyldy.   Auanyŋ joq mazasy, Köptıŋ sodan qazasy... Satar edık ony da, Tabylsa eger tazasy.   Jauyp Aspan tüŋlıgın, Satar edık Kün nūryn, Ai säulesın satar ek, Ūstatpaidy qūrǧyryŋ!..   Qaidan şyqqan qu ädet, Pūl sūraidy tualet, Artyn ūstap şyŋǧyryp  Jürgenderge kuä köp.   Qaida adamdyq sapamyz, Bärın, bärın satamyz. Bailyǧyŋda şaruam ne būiyrmaǧan? Bailyǧyŋda şaruam ne būiyrmaǧan, Neǧylaiyn qatyryp miymdy oǧan. Qarynym aşsa bır üzım nan tabamyn... Köŋılımdı toidyru qiyn maǧan!   Köteruge auyrdy jaraldy iın, Qorlyq emes men üşın jaman kiım. Köilegımnıŋ jyrtyǧy bütındeler... Tek köŋıldıŋ jyrtyǧyn jamau qiyn.   Aǧailardan bosamas ışı maily, Oryntaqqa da iegım qyşymaidy... Būl öŋırde ekınıŋ bırı dökei, Mendei aqyn kemde-kem ūşyraidy.   Mūŋ-mūqtajdy kün sanap üdep örgen  Köŋılım menıŋ aryzqoi, tym ölermen. Şynyn aitsam, tynymsyzsol şırkıngenǧ Ne keregın özım de bıle bermen.   Köşe, köşe, köşeler... Auditoriiam- köşede, Solar- maǧan dos ege. Men ekranǧa şyqqanşa- Saqal şyǧar kösege...   Tabanyma töseler Tausylmasyn köşeler. Köşe ainalyp qaitpasam- Köŋılımnıŋ hoşy öler.   Jaqsy ma, älde, jaman ba, Jolyǧamyn adamǧa. Adam künı adammen Ekendıgın baǧamda!   Köşe körgen dep keide Keketetın köp beine. Sonda būlar bızderden Köşenı de şektei me?!   Jetkendıkten betkeige, Özderın bır bek dei me?! Adam üige tyǧylsa- Üiküşık bop ketpei me?!   Aryz aitqyŋ kelse eger, Köşede ǧoi keŋseler! Solar qarai aǧylyp Tynbaidy päs eŋseler...   Bazaryŋ da- köşede, Nazaryŋ da- köşede. Maŋdaiyŋa jazylsa, Ajalyŋ da köşede!   Köşe qainap jatqanda, Bas sauǧalap aqtalma.   Bız de bır kün ölermız Sauda jürmes önerge, Aldaǧanǧa köner me? Aldymen sol qinalar Adaldaryn kömerde...   Tırımızde kün bermei, Jüresıŋder dym körmei. Talai aqyn jyǧyldy Bır toiyna ülgermei...   Bız de bır kün ölermız, Küşterıŋdı körermız. Ne deisıŋder, şyrqyrap Joqtaǧanǧa öleŋ-qyz?! Qazamyzǧa ortaqtai, Tyǧylarǧa jer tappai, Basymyzǧa, äiteuır,  Qoiarsyŋdar joltaqtai.