PATRİOTİZMNEN AIMAQŞYL SEPARATİZMGE ŞEIIN
Dıni-ideologiialyq saladan ūltşyl-patriottyq alaŋǧa kelgen soŋ, bırınşı kezekte men esımımdı özgerttım: «İsmaildy» tastap, özımnıŋ azan şaqyryp qoiǧan Tūrarbek esımıme qaita oraldym. Sebebı men özımnıŋ Aqiqatymdy tauyp, dındegı ūzaqqa sozylǧan ızdenısımnıŋ märesıne jetkenıme belgı qoiyp ketkım keldı. Ekınşıden, rasional monoteizm ideiasyn ūltşyl-patriottarǧa, dıni aǧymdardyŋ «şeihtary» siiaqty, keneşe jabysyp tyqpalap uaǧyzdamaimyn, mūndai ädıs menıŋ bolmysyma o bastan jat. Aqiqat jolyn ūsynys retınde ǧana aitpaqşymyn. Mūndai kezde islam mädenietıne qatysy bar esımnıŋ men üşın asa qajetı joq dep şeştım.
Qazaq ūltşyl-patriottarynyŋ ortasyna baryp kırıguge menı itermelegen bırneşe sebep bar. Bırınşıden, söz jüzınde bolsyn, elımızde liberalizm ideialaryn basşylyqqa alyp jürgen demokratiiaşyl sipattaǧy saiasi partiialardyŋ ünı 2010 jyldan keiın öştı. Keibırı äkımşılık qysymǧa şydas bere almady, keibırı öz erkımen saiasi jūmysyn toqtatty, endı bırıne «bilıktıŋ saiasi jobasy» degen jamanat jabysyp, halyq aldynda diskreditasiiaǧa ūşyrady.
Ekınşıden, däl osy kezde saiasattanuşylar qazaq ūltşyl-patriottyq qozǧalysynyŋ qaitadan künı tuǧanyn, olar qazaq qoǧamynyŋ negızgı qozǧauşy küşıne ainalǧanyn mälımdedı. Saiasi-ideologiialyq qaişylyqtaryna qaramai, qazaq ūltşyl-patriottarynyŋ adam qūqyqtaryna, demokratiia jäne azamattyq qoǧam prinsipıne, liberalizm qūndylyqtaryna yŋǧailana alatyn, saiasi reforma jasauǧa beiım saiasi küş ekenı jönınde pıkır aityla bastady. Tarihi-saiasi prosestıŋ är kezeŋınde jasaqtalǧan türlı ūltşyl ūiymdardyŋ bırıge bastaǧany, mūnyŋ soŋy tūtas ärı auqymdy qozǧalysqa ūlasatyny boljandy.
Osy jaǧdaiǧa bailanysty menıŋ öz josparym boldy. Ūlt- şyl-patriottar ruhani qūndylyqtarǧa berık qauym ekenın jaqsy bılemın. Tıl men dın mäselesın eşqaşan ainalyp kete almaidy. Sondyqtan rasional monoteizm ideiasyn qoǧamda ırı saiasi küşke ainalyp kele jatqan ūltşyl-patriottardyŋ ortasyna salyp, ony solardyŋ küşımen damytudy közdedım. Ūlttyŋ ruhani jaŋǧyruyna sebepşı bolatyn būl ideia bertın kele kommunizmnıŋ totalitarlyq jüiesı kezınde būiyǧyp qalǧan qazaq qoǧamynyŋ demokratiialyq tūrǧyda tez jaŋaruyna sebepşı bolyp, liberaldyq qūndylyqtarǧa degen senımın arttyra tüsedı. Halyqtyŋ tūrmys-tırşılıgın oŋdap, baquatty ömır süruın qamtamasyz etken batys elderınıŋ ūstanǧan baǧyty däl osy saiasi reformalardan bastalǧanyn sezınu qajet.
Alǧaşynda saiasattanuşylardyŋ qazaq ūltşyl-patriottary jönınde aitqan boljamy dūrys bolyp körındı. Türlı ūltşyl-patriottardyŋ basyn qosqan respublikalyq «Ūly dala» qoǧamdyq qozǧalysy qūryldy. Oǧan «jeltoqsanşylar», būrynǧy «Azat» qozǧalysynda bolǧan belsendıler, tıl janaşyrlary, Azat Peruaşevtyŋ «Aq jol» partiiasy, ydyrap ketken oppozisiialyq partiialardyŋ belsendılerı, saiasattanuşylar, ziialy qauym ökılderı, täuelsız jurnalis- ter qosyldy. Qozǧalysqa aimaqtardaǧy saiasi belsendıler tügel tartyldy. Men de solardyŋ qatarynda boldym.
«Ūly dala» qozǧalysynyŋ qūryltai jiynynda ümıt küttıretın tezister, baiandamalar oqyldy, baǧdarlama bekıtıldı. Bıraq köp ūzamai qozǧalys ışınde alauyzdyq bastaldy. Keibır sarapşylar mūny qoǧamdyq qozǧalysty qūruǧa bas- tamaşy bolǧan, Almaty sauda palatasynyŋ būrynǧy prezidentı, belgılı mesenat Izbasar Bozaevtyŋ kenetten qaitys boluynan keiın tuyndady degen pıkır aitady.
«Ūly dalanyŋ» bölınıp-jarylu prosesınıŋ basy-qasynda bolǧan men būl pıkırmen kelıse almaimyn. Qozǧalystyŋ ydyrauyna sebepşı bolǧan basty faktor – jüzşıldık pen ruşyldyq. «Ūly dalanyŋ» qūrylǧany jönındegı süiınşı habarmen qatarlasyp ūiym ışınde būl qozǧalystyŋ jetekşılerı tügelımen Ūly jüzdıŋ ökılderı eken degen sypsyŋ äŋgıme bastalǧan. Qozǧalys jetekşısı Izbasar Bozaev ömırden ozǧan soŋ, alauyzdyq tıptı örşıdı. Saiasattanuşy Aidos Sarym özınıŋ jaqtastarymen bırıgıp, «Ūly dalanyŋ» tızgının qolyna almaqşy boldy. Onyŋ äreketı Jetısu öŋırınıŋ bedeldı aqsaqaldarynyŋ qyzǧanyşyn tudyryp, özderınıŋ müddesın qorǧap jürgen Ǧabiden Jäkeidı Aidos Sarymǧa qarsy qoidy.
Işkı qaişylyq konfrontasiia fazasyna jetken kezde men talasuşy ekı tarapty jarastyruǧa küş saldym. Bıraq ekı tarap ta alǧan betınen qaita qoimady, mämıle tabylmady. Osy jaǧdaida maǧan kımnıŋ jaǧynda bolatynymdy anyqtau- dan basqa amal qalǧan joq. Atyraudyŋ tumasy bolsam da, Ǧabiden Jäkei komandasynyŋ jaǧyna şyǧyp, qozǧalysty qaita qalpyna keltırudı maqsat tūttym.
Talas-tartysta Aidos Sarymnan basym tüsken Ǧabiden Jäkei az uaqyttyŋ ışınde «Ūly dalanyŋ» töraǧasy bolyp sailandy, men ūiymnyŋ apparat jetekşısı qyzmetın atqardym. Qozǧalystyŋ baǧdarlamasy men jūmysyn nasihattau üşın «Dala.tv» saityn aştyq. Bıraq seŋdei būzylǧan qozǧalystyŋ bas-aiaǧyn jinau mümkın bolmady, ūltşyl-patriottardyŋ negızgı bölıgı top-topqa bölınıp şaşyrap kettı.
Ūltşyl-patriottar qazaq qoǧamynyŋ qozǧauşy küşı, saiasi prosesterdıŋ lokomotivı bolady degen boljam bos söz eken. «Ūly dala» qozǧalysy Qonaevtyŋ mereitoiyn ötkızu, Altynbek pen Zamanbektı eske alatyn sporttyq turnir ūiymdastyru, Mūstafa Şoqaidyŋ basyna baryp qūran oqu, Jaŋaözen qūrbandarynyŋ äruaǧyna arnap as beru siiaqty ötkenge salauat aituǧa ūqsaityn, köŋılsız, būrynǧy ömırdı aŋsap qamyǧyp jürgen keiıptı körsetuge qūmartqan, ışkı mazmūny ūltşyl liderlerdı jarnamalaudan aspaityn şaralardyŋ şeŋberınen şyǧa almady, eldegı saiasi prosesterge kırıge alǧan joq. Olardyŋ Kedendık odaq pen Euraziialyq ekonomikalyq odaqqa qarsy ūiymdastyrylǧan forumdarǧa qatysuy da ūltşyl-patriottardyŋ saiasi ideologiiasyn aqtap alu, täuelsızdıktıŋ adal qyzmetşılerı ekenın körsetu ǧana edı. Mūnyŋ bärı dauryqqan daŋǧazadan basqa eşteŋe emes, qazaq qoǧamyn jaŋǧyrtuǧa tiıstı saiasi-ekonomikalyq sipattaǧy konseptualdy eşqandai qūjat jasalǧan joq. Men keide qazaq ūltşyl-patriottyq ūiymdaryn jerdegı qazyqqa arqanmen bailap qoiyp, ışıne jyly aua ürlengen äue şaryna ūqsatamyn. Onyŋ ışınde eşqandai mazmūn joq: ışındegı aua suysa, tyrsiǧan şar solyp, paraşiut siiaqty jerge jaiylyp qūlaidy, jyly aua ürlese, qaitadan torsiyp şyǧa keledı.
Rasional monoteizm ideiasyn ūltşyldardyŋ küşımen qazaq qoǧamynyŋ qajettılıgıne ainaldyram degen josparymnyŋ sol mezette-aq kül-talqany şyqty. Ūltşyl qairatkerler men ziialy qauymnyŋ basym bölıgı miftık sanamen ömır süredı. «Abylai hannyŋ tüs köruı», «Asanqaiǧynyŋ jerūiyǧy» sekıldı qiiali äŋgımelerden, dıni-ideologiialyq qissalardan män ızdep äurelenedı. Ūltşyl-patriottardyŋ köpşılıgı – qazaq qoǧamyn jan-jaqtan tartqylap jatqan şetın ideologiialyq sektalardyŋ jasyryn uaǧyzşylary, tıptı keibırı radikal «şeihtarǧa» qol bergen adamdar (pırge ömır boiy baǧynyştylyǧyna moiynsūnudyŋ dıni joralǧysy). Qūdaidyŋ syiyn – aqylyn paidalanbai, taǧdyryn äldebır «şeihqa» tabystap qoiǧan adamdardan ne kütuge bolady?! Tıptı olarmen aqiqat jönınde pıkırlesu mümkın emes edı.
«Qazaq ūltşyldyǧy – salauatty saiasi küş» degen tezispen de kelıse almaimyn. Qazaqstannyŋ geosaiasi jäne qazaq ūltynyŋ mentaldy erekşelıgıne sai ūltşyl-patriottar nasizm-faşizmge boi aldyra qoimaityn şyǧar. Bıraq keibır faktıler köŋılge küdık qaldyryp kettı. Prezidenttık sailauǧa kandidaturasyn ūsynuy mümkın ekenın aitqan saiasatker Vladimir Kozlovqa jūmyrtqa laqtyryp, sol jiynda töbeles şyǧarǧan «jeltoqsanşylar» men «saqaly ūzyn, balaǧy qysqa» ūltşyl dındarlar bolatyn. Bır kezderı Keŋes Odaǧyndaǧy ūlttyq kemsıtuge qarsy şyǧyp, elımızdıŋ täuelsızdıgı men erkındıgı üşın küres jolynan ötken «jeltoqsanşylardyŋ» näsılşıldıkke boi aldyrǧanyn körıp otyryp, qazaq ūltşyldyǧyn qalai salauatty saiasi küş dep aita alamyz?! Nemese qazaq ūltşyldyǧynyŋ körnektı ökılı Naǧaşybai Esmyrzanyŋ älemdı qanǧa böktırgen näsılşıl Gitlerdı pır tūtyp, tabynyp jüruı, sondai adamnyŋ qazaqqa qajet ekenın talmai aityp, jarnamalauyn qalai tüsınemız?! Osyndai jaǧdaiǧa qarap otyryp, azamattary teŋ qūqyly, demokratiialyq bilık jüiesı bar, liberalizm qūndylyqtaryn basşylyqqa alatyn memleket qūryp jatqanymyzǧa qalai ǧana senemız?!
Ūltşyldar jönınde joǧaryda aitylǧan pıkırdıŋ bärı – ŪQK-nıŋ Astanadaǧy tergeu izoliatoryndaǧy jalǧyz kısılık kamerada alty ai jatqan kezde tüigen oiym. Oǧan deiın, ūltşyl-patriottarmen bırge bolǧanda şeşımdı tūjyrym jasauǧa, olardyŋ äreketıne saqtana qarauǧa mümkınşılıgım bolǧan joq. Söitıp jürgende qazaq ūltşyldarynyŋ ışındegı jüzşıldık, ruşyldyq, aimaqşyldyq siiaqty jaman kesel maǧan da jūǧypty. Mūny men separatizm jäne konstitusiialyq qūrylymdy küştep özgertu aiyby boiynşa sottalyp, türmege tüskende bır-aq bıldım.
TÜRME
Men 2013 jyldyŋ ortasyna taman ūltşyl-patriottardan ketıp, qūqyq qorǧau qyzmetımen şūǧyldanudy josparlap qoiǧanmyn. Sol üşın «Qainar» universitetı zaŋ fakultetınıŋ syrttai oqu bölımıne tüstım. Atyrauda tırkelgen «Demos» qoǧamdyq bırlestıgınıŋ jetekşısı Toǧjan Qizatova da menıŋ şeşımımdı qoldap, bırge jūmys jasauǧa şaqyrǧan.
Küzdıŋ soŋyna qarai Europada ötetın azamattyq qoǧam jäne adam qūqyqtary mäselesın talqylaityn bırneşe konferensiiaǧa qatysuymyz kerek edı. Osy kezde internet jelısıne qazaq qoǧamyn dür sılkındırgen hat şyqty. Qazaqstannyŋ batys oblystaryndaǧy ziialy qauym atynan jazylǧan aşyq hatta mūnai-gaz öndıretın öŋırdegı halyq tūrmysynyŋ naşarlyǧy, äleumettık mäseleler men ekologiialyq problemanyŋ äbden uşyqqany, būǧan ortalyq bilıktıŋ köz jūma qarap otyrǧany aityla kele, batystyŋ tumasy İmanǧali Tasmaǧambetovty prezident sailap alyp, tört oblystyŋ öz aldyna otau tıgıp, Qazaqstannan bölınetını söz bolǧan. Separatizmge ündeitın, ruşyldyq pen jüzşıldıkke tūnyp tūrǧan hatty men internet arqyly odan ärı bırneşe adreske tarattym. Mūny ne üşın jasaǧanymdy özım de naqty tüsınbeimın. Ekologiiasy äbden naşarlaǧan aimaqta tūryp jatqan halyqtyŋ äleumettık jaǧdaiyna saiasi şantajǧa ūqsaityn osyndai ädıspen bilıktıŋ nazaryn audartu jön bolyp körındı me, özımnıŋ tuyp-ösken jerıme degen yqylasymdy sol hatty taratyp bıldırgım keldı me, anyǧyn bılmeimın, äiteuır özımdı keşıre almaityn qate qadam jasadym.
ŪQK qyzmetkerlerı menı qyrküiek aiynyŋ basynda Astana qalasynda qamauǧa aldy. Olar bır-ekı kün būryn hatty jazǧan adamdy Aqtöbeden ūstap äkelıptı. Separatistık sipattaǧy hatty internet jelısı arqyly taratqanymdy men bırden moiyndadym. Tergeu alty aiǧa sozyldy. Tergeuşılerdıŋ oiy boiynşa, būl hatty jazu jäne taratu – bilıkke talasqan äldebır toptardyŋ äreketı. Bıraq būl boljam özınıŋ dälelın tapqan joq.
Bır kısılık kamerada japadan-jalǧyz jatqan adam jan azabyn tartyp qatty qinalady. «Tabliǧi jamaǧat» tärızdı ezoterikalyq aǧymdar men sanamyzdy ortaǧasyrlyq qaraŋǧylyqpen bürkep qoiǧysy keletın säläfilık ideologiianyŋ moinyma salmaqşy bolǧan qamytynan būlqynyp, qairat körsetıp bosap şyqqan men aiaqasty aǧat qadam jasap, jymysqy saiasi müdde közdegen äldebır toptyŋ qoljau- lyǧyna ainalyp, arandap qalǧanyma ıştei nalydym. Tän azabymen salystyrǧanda jan azabynyŋ äldeqaida auyr ekenın bütkıl bolmysymmen sezınıp, özımdı kınälap, jyndanyp ketuge şaq qaldym. Sot hat avtoryna 3 jyl, sonyŋ sözın taratqanym üşın maǧan 4 jyl türme jazasyn keskende de, «nege oǧan az, maǧan köp» degen sūrauly oi bolǧan joq. Sebebı men Aqiqatty tauyp, sol arqyly saiasi közqarasymdy anyqtasam da, qajet kezde ony basşylyqqa ala almadym, bır sätte ruşyl emosiianyŋ jetegıne erıp kettım, adastym. Menıŋ būl qylyǧymdy Qūdai da keşırmeitındei körındı. Sol üşın qandai jazaǧa da könuge daiyn edım.
Sottalyp, Almaty maŋyndaǧy Zarechnoe türmesınde jazamdy ötep jatqanda, traibalizm men separatizmge sanaly türde qarsy ekenımdı aityp, baspasöz arqyly qazaq qoǧamyna aşyq hat jazdym.
«Qūrmettı oqyrman, otandastar!
Qazaq memleketınıŋ Reseimen şekaralas soltüstık pen batys öŋırlerınde separatistık oilar men qimyl şaralarǧa qoldau körsetıp, aqparattyq, qarjylyq, ideologiialyq kömek jasap otyrǧan şovinistık, imperialistık, keŋestık jüienı aŋsaityn küşter ekenı eşkımge jasyryn emes. Oǧan dälel – täuelsız bırtūtas Ukraina memleketın territoriia- lyq bölşekteu prosesı jäne sol jobany jüzege asyryp jatqan Reseidegı saiasatkerler, qaruly küşter, qoǧam qairatkerlerı, BAQ ökılderı, t.b.
2013 jyly ǧalamtor arqyly elektrondyq adreske Batys Qazaqstan aqsaqaldarynyŋ atynan İ. Tasmaǧambetovke jazylǧan aşyq hatyn taratamyn dep 4 jylǧa bas bostandyǧymnan aiyryldym. Hattyŋ mätınındegı Batys Qazaqstan öŋırın tolǧandyratyn keibır mäseleler menı oilandyrǧany ras, bıraq tek tehnikalyq taratuşy retınde qatyssam da, äldekımderdıŋ jymysqy saiasatyna aldanyp, arandatuşylyqtyŋ (provokasiia) erıksız qūrbany bolǧanyma ökınemın. Hattyŋ avtorlary men müddelı toptardy qūpiia mälımettı jariialamau turasynda (podpiska o nerazglaşenii) qol qoiǧanym üşın aita almaimyn. Elımızdıŋ täuelsızdıgıne qauıp töndıretın separatistık, traibalistık, şovinistık, terroristık, t.b. ideialarǧa qarsy ekenımdı aita otyryp, Qazaq memleketınıŋ tūtastyǧyna (unitarlyq), demokratiia men zaiyrlylyq, biık mädeniet pen örkeniettık proseske jeteleitın, liberaldy ekonomikaǧa negızdelgen, gumanistık prinsipterge süienetın, aşyq jäne azamattyq qoǧam bolyp qalyptasuyna bar küş-jıgerımdı salamyn.
Qūsaiynov Tūrarbek Qūsaiynūly,
LA 155/14 tüzetu mekemesı, Zarechnoe auyly.
18 qaraşa 2015 jyl».
Men būl hatty qamaudaǧy jaza merzımımdı qysqartu iaki erte bosanyp şyǧu üşın janaşyrlarymnyŋ ötınışımen nemese türme äkımşılıgınıŋ aituymen jazǧan joqpyn. Türmede jatyp özım ıştei tüisıngen qatelıgımdı endı qoǧam aldynda moiyndap, betımdı aşyp alǧym keldı.
«Menı türme tüzettı» dep aitudan aulaqpyn. Sebebı onda ädıldık joq. Sottaluşynyŋ jazasy – bostandyǧyn, erkındıgın şekteu. Ömır boiy jeke bas erkındıgım üşın küresken menıŋ türmege qamaluym – eŋ auyr jaza edı. Sol uaiymnyŋ kesırınen şaldyqqan psoriaz auruymdy maǧan berılgen jazanyŋ qosymşa bonusy dep bıldım. Türmede sottaluşylardy äskeri paradqa şyqqan soldattardai sap tüzetkızıp, alaŋdy ainaldyryp jer tepkıletıp jürgızıp qoiady. Aiaǧyma tüsken salmaqtan baltyrymnyŋ tamyrlary syrtyna şyǧyp varikozǧa şaldyqtym. Būl endı türme tärtıbı degen jeleumen sottaluşylarǧa ädeiı tän jarasyn salu, qinaudan basqa eşteŋe emes. Nemese türmedegı «naşarlap ketken tärtıptı qalpyna keltıru» üşın sottaluşylardy alaŋǧa jinap, tırsegıne qūiymşaǧyn tırep otyrǧyzyp qoiyp, syrttan soiylmen qarulanǧan soldattaryn kırgızıp, ūryp-soǧyp tepkıleudı «profilaktika» emes, sadizm dep ataǧan jön. Sondai bır «operasiiada» qatty soqqy alyp, ekı apta boiy jambasymdy kötere almai, temır tösekte sūlap jattym.
Türme äkımşılıgı sot şeşımı boiynşa bostandyǧy ǧana şektelgen sottaluşyǧa ünemı öz tarapynan qosymşa jaza qosqysy kelıp tūrady. Mysaly, 4 jylǧa sottalǧan men tärtıp būzbasam, ekı jyldan keiın qalǧan jazamdy şartty türde öteu üşın türmeden bosap şyǧuyma bolatyny zaŋda körsetılgen. Bıraq menı bosatpady. Nege? Būl sūraqqa eşkımnen jauap ala almaisyŋ. Sonda barlyq azamattardyŋ qūqyǧy teŋ, zaŋ aldynda bärı bırdei degen postulat qaida qaldy?! Türme äkımşılıgı tarapynan jasalatyn qysym sottaluşylardyŋ basqa jaqtan tırek, pana ızdep top-topqa jıktele bastauyna sebepşı bolady. Keibıreuler türme äkımşılıgınıŋ yŋǧaiyna jyǧylyp, «hozbandaǧa» kıredı. Olar ashana, türme äkımşılıgınıŋ bölmelerınıŋ tazalyǧyn qadaǧalau siiaqty qyzmet jasap jüredı. Olarǧa äkımşılık oŋ qabaqpen qaraidy. Būryn dınmen şaruasy bolmaǧan keibır adamdar qysymǧa ūşyraǧanda dındarlardyŋ tobyna qosyluǧa mäjbür bolady. Mūny jurnalister «türmenıŋ islamizasiialanuy» dep atap, dabyl qaǧyp jür. Būl topqa kıretınderdıŋ basym bölıgı – Qylmystyq kodekstıŋ 170 jäne 174-babtarymen sottalǧandar. Maǧan taǧylǧan aiyp ta osy babtardyŋ bır tarmaǧy bolatyn. Türmege tüsken adam jönınde sottaluşylar habardar bolyp, onyŋ ömırbaianyn tügel bılıp otyrady jäne ony özderınıŋ tobyna qosyp alyp, jamaǧatynyŋ auqymyn keŋeituge degen talpynys bar. Zarechnoe auyly maŋyndaǧy türmege kelgenımde, menımen dındar toptyŋ ökılı äŋgımelestı. Alǧaşynda «qūranşy» ekenımdı betıme basyp, kınälap aldy, «adaspaityn adam joq, tura jolǧa betbūrys jasasaŋ, bızdıŋ qauymnan tırek tabasyŋ» degen syŋaida äŋgıme bastady. Men dıni taqyryptan qalys qalǧam joq, rasional monoteizm qaǧidattary boiynşa Aqiqattyŋ ne ekenın onyŋ özıne täptıştep tüsındırıp berıp edım, oilanyp tūrdy da, basyn bır şaiqap, jönıne kettı. Köp ūzamai dındarlar qauymynyŋ öz ışınde jasaǧan ūiǧarymy qūlaǧyma jettı. Basşysy jamaǧat müşelerınıŋ maǧan jaqyndauyna, söilesuıne tyiym salypty. Sebebı men olardyŋ senımıne selkeu tüsırıp, imanyn būzady ekenmın… Olarǧa renjıgen joqpyn – qaita özımdı erkıme qaldyrǧandaryna quandym.
Men Zarechnoedaǧy türmede Jaŋaözen oqiǧasyna qatysty sottalyp, sonda jazasyn ötep jatqan Vladimir Kozlovqa qarap boi tüzedım. Ol äleumettık teŋdık, ädıldık jolynda küresıp, mūnaişylardyŋ qūqyǧyn qorǧaimyn dep türmege tüstı. Vladimir Kozlov türmede de azamattyq pozisiiasynan ainyǧan emes, ünemı ädılettılık jaǧynda boldy. Jazasyn öteuşılerdıŋ qūqyqtaryn aityp, olardyŋ emdeluıne, zaŋda körsetılgen basqa jeŋıldıkterge qol jetkızuıne kömektestı. Ol eşkımdı ūltyna, dınıne qarap bölıp-jarǧan emes. Qūqyqtyq kömek sūrap kelgenderdıŋ bärıne qaida, qalai aryz jazudy tapjylmai üiretetın, sauaty jetpegenderge erınbei özı jazyp beretın, azamattyq qūqyqtaryn tabandy qorǧauǧa ündeitın. Ol osy ısımen naǧyz liberal-demokrattyŋ ülgısın körsettı.
Qapasqa tüsıp, bärınen tüŋılıp qinalyp jatqanda «Qazaqstandaǧy parlamentarizmdı damytu qorynyŋ» töraiymy Zäureş Battalovanyŋ maǧan jasaǧan moraldyq qoldauy eşqaşan ūmytylmaq emes. Ol Europadaǧy qauıpsızdık jäne yntymaqtastyq ūiymynyŋ (EQYŪ) bastamasymen 2013 jyldyŋ küzınde Varşavada ötken demokratiia jäne zaŋ üstemdıgı men adam qūqyqtarynyŋ ölşemıne qatysty halyqaralyq konferensiiada söiledı, qamauda jatqan menıŋ, basqa da saiasi sipattaǧy aiyppen sottalǧan qazaqstandyqtarmen qatar, qūqyqtarymnyŋ saqtalmai otyrǧanyn aityp, mäsele köterdı. Osydan keiın qūqyq qorǧauşylar men jurnalister türmede jazasyn ötep jatqandardyŋ jaǧdaiyna basa nazar audara bastady. Men de eŋsemdı köterıp, türme äkımşılıgınen medisinalyq kömek beru, tuystarymmen kezdestıru, hat-habar alu siiaqty konstitusiialyq qūqyqtarymdy talap ettım. Talabym elenbegen kezde qūqyq qorǧauşylarǧa aryzdandym. Tänımdı qapasta ūstaǧan türmede basqa da bostandyqtarymdy saqtau üşın qūqyqtarymdy qorǧap qaluǧa talpyndym.
Zäureş Battalovanyŋ halyqaralyq biık mınberde aitqan mälımdemesı türmede jıgerım qūm bolyp ügıtılıp bara jatqan maǧan taǧy da ruhani küş berıp, qaita serpılttı, būdan bylai qandai qiynşylyq bolsa da moiymauǧa üirettı. Ötken ömırımdı, osy uaqytqa deiıngı bılıp-bılmei ıstegen qatelıgımdı jäne jetıstıgımdı syni tūrǧyda qaitadan oi elegımnen ötkızıp, onyŋ bärın aqylymnyŋ tarazysyna salyp ölşedım. Özım qatysty bolǧan eşbır närsenı, eşqandai oqiǧany ömırbaianymnan syzyp tastaǧym kelmedı. Menı ruhani qapasqa salǧysy kelgenderge, özınıŋ saiasi müddesıne jetudıŋ qūraly etpekşı bolǧandarǧa degen ışımdegı būrynǧy yza men kektıŋ jalynyn öşırdım. Olardy basqa emes, özım üşın keşırdım. Sebebı olardyŋ ısı de menıŋ ömırlık täjıribemnıŋ qalyptasuyna ülesın qosty. Mūnyŋ bärı – menıŋ taǧdyrym. Ony könergen zattai kereksız qylyp küresınge laqtyryp jıbere almaisyŋ, aqtyq demıŋ tausylǧanşa özıŋe jabysyp bırge jüredı. Men üşın ömır – jaratylysymdy, Qūdai bergen ruhani erkındıgımdı saqtap qalu jolyndaǧy küres. Ötken ömırımnen jinaǧan täjıribemnıŋ bärın sol küreske paidalanamyn degen şeşımge keldım.
EPİLOG ORNYNA
Men sanaly ömırımnıŋ bır kezeŋın ǧana baiandaǧan äŋgımenı tüiındegım kelmeidı. Jūmys josparymdy, aldyma qoiǧan maqsatymdy jariialaudy da jön körıp otyrǧam joq. Menı qiyn-qystau kezeŋde qoldap, senımımnen ainymai, azamattyq pozisiiamdy saqtap qaluyma ümıt berıp, jıger qosqan adamdarǧa rizaşylyǧymdy bıldırgım keledı. Olar: «Qazaqstandaǧy parlamentarizmdı damytu qorynyŋ» töraiymy Zäureş Battalova, «Demos» qoǧamdyq bırlestıgınıŋ jetekşısı Toǧjan Qizatova, qūqyq qorǧauşylar Äsel Nūrǧazieva men Baqytjan Töreǧojina, advokat Janar Balǧabaeva, jurnalist Näzira Därımbet, dosym ärı janaşyr aǧam Serık Abai. Öresı biık osyndai azamattardyŋ zamandasy bolyp, qatar jürgenımdı maqtanyş etemın.
Soŋy. Avtordyŋ pıkırı redaksiianyŋ közqarasyn bıldırmeidı!
