Teke qalasynyŋ (qazırgı Oral) türmesınen bosap, elge oralǧan küi atasy Qūrmanǧazynyŋ daqpyrtyn estıp, Naryn qūmynda sauyq qūryp jürgen Qaşaǧan jyrau ızdep keledı. Ekeuı Jaiyqtyŋ boiynda kezdesıp, jūrtty aralap, küi tartyp, jyr jyrlaidy. Qys mezgılı bolsa kerek. Ekı jolauşy qyzylıŋırde Esqali sūpynyŋ aulyna jetedı. Auyldyŋ ortasyndaǧy eŋselı aq boz üi sūpynıkı bolsa kerek. Boz üidıŋ janyna kelıp at basyn ırıkken jolauşylar «Kım bar-au», dep dauystaidy. Üiden sūpynyŋ kesır kelını şyǧa keledı de, jolauşylarǧa qaramastan kerdeŋdep öte şyǧady. Qūrmanǧazy men Qaşaǧan atty beldeuge bailap, üige kırse, bauyryn jaŋa kötergen sūpynyŋ bır, bır jarym jastaǧy nemeresı otyr eken. Jas säbi taŋǧajaiyp jolauşylarǧa taŋqala qarap, dombyraǧa jarmasa berse kerek. Säbidıŋ talpynǧan talabyn qaitarmai qos jolauşynyŋ bırı onyŋ qolyna dombyrasyn ūstata qoiady.
Osy kezde däretın alyp, üige kırıp kelgen suyq jüzdı sūpy «Būl ne qylǧan qu aǧaş, qaidan keldı būl aǧaş?!», dese kerek. Sonda Qaşaǧan jyrau tömendegıdei jyr tökken eken.
P.S. Būl qysqaşa baiandy bız belgılı kompozitor, muzyka zertteuşısı İlia Jaqanovtyŋ auzynan jazyp aldyq. Ile-aǧamyz joǧaryda baiandalǧan jaitty İran İslam respublikasyna barǧan saparynda sondaǧy qazaqtardan estidı. Jyr — Tehran radiosynyŋ «Altyn qorynda» da jatqan körınedı. İran qazaqtarynyŋ ışınde saqtalǧan jyrdyŋ audio nūsqasyn İlia Jaqanovqa şyǧystanuşy ǧalym İslam Jemenei äkelıp tapsyrypty. Būl jyr qazır jyrşy Tūrlannyŋ oryndauynda el ışıne keŋ taraǧan.
Qanşa qar erıp, su aqsa da dümşe dındarlar qai zamanda da kertartpalyǧynan tanbai, qasiettı qara aǧaştyŋ tamyryna balta ala jügıruden jaŋylmai kele jatyr eken ǧoi. Zamannan zaman ozǧanmen dümşelıktıŋ tübı körıner emes. Keşegı Jarkent jerındegı Jaratqannyŋ jazyqsyz Äulie aǧaşyna jasalǧan qastandyqtyŋ da ar jaǧynda dümşelık jatqan siiaqtanady…
«Abai-aqparat»
Boqtaǧanyŋ qai aǧaş?!
(Esqali sūpyǧa aitqany)
Sūpyekeŋ menı jek kördi,
Sūpynyŋ sözin tık köpdim.
El aralap jurgende
Sendei, sendei montany
Sūpylardy köp köpdim.
Syilar edıŋ qampaŋdap,
Qolyn qysyp jampaŋdap,
Sadaqasy bolsa qoinyŋda,
Üiiŋe kelse bai adam
Jamylǧan mauyt şekpendi.
Aqyly bar, mily adam
Azamat erge tek dei me?!
Qonaǧyn kelgen ket dei me?!
Täubem köp dep maqtansaŋ,
Barsisany da qūdai qarǧaǧan,
Azǧyryp şaitan aldaǧan.
Bızdı künäsı köp dep boqtasaŋ,
Jüz kısını öltırgen,
Janyna qaza keltırgen,
Nasuhany da Qūdai oŋdaǧan.
Kele sala, sūpeke,
Dombyramdy boqtadyŋ.
Dombyramdy boqtasaŋ,
Özımdı basqa soqqanyŋ.
Sūpylyǧyŋ qai jaqta,
Şyn tentekke ūqsadyŋ.
Qolymdaǧy qu aǧaş,
Sairap otyr būl aǧaş.
Qolymdaǧy aǧaşym -
Alyp jürgen dmobyra,
Tartqan saiyn daŋǧyra.
Dombyra künä degen söz,
Tek bır aitqan dabyra.
Qolymdaǧy qu aǧaş,
Sairap otyr būl aǧaş.
Asyly emen, qaraǧai,
Şyqqan jerı su aǧaş.
Aruaqty erlerdıŋ,
Qolyndaǧy tu aǧaş.
Janyŋ saia tabatyn,
Orman bolǧan būl aǧaş.
Qoryqqanda jalǧyzǧa,
Qorǧan bolǧan būl aǧaş.
Būtaqtary bügılıp,
Kökten tömen üŋılıp,
Qarnyŋ aşyp kelgende,
Jüregıŋdı jalǧauǧa,
Näsıp bolǧan būl aǧaş.
Paiǧambardy tuǧanda
Besık bolǧan būl aǧaş.
İbrahim Qaǧba salǧanda,
Esık bolǧan būl aǧaş.
Mūnaraly är jerde,
Meşıt bolǧan būl aǧaş.
Şeberlerdıŋ qolynda,
Käsıp bolǧan būl aǧaş.
Özıŋdı halyq sūpy deidı,
Boqtaǧanyŋ qai aǧaş?!
Būrynǧy ötken zamanda,
Bolǧan eken köp ūrys.
Köp ūrystyŋ kezınde,
Jäbıreiıl Jännetten,
Alyp kelgen tört qylyş.
Alyp kelgen qylyştyŋ atyn aitaiyn:
Bıreuınıŋ aty — Hamham,
Bıreuınıŋ aty — Sämsam,
Bıreuınıŋ aty — Zūlqajja,
Bıreuınıŋ aty — Zūlpyqar.
Qynabyna solardyŋ
Qap ta bolǧan būl aǧaş.
Aruaqty erlerge,
Jaq ta bolǧan būl aǧaş.
Naizasyna batyrdyŋ,
Sap ta bolǧan būl aǧaş.
Dariiadan ötkende,
Pyraq bolǧan būl aǧaş.
Qaraŋǧyda jaryǧy,
Şyraq bolǧan būl aǧaş.
Qarıp penen qasırge,
Quat bolǧan būl aǧaş.
Jetım menen jesırge,
Suat bolǧan būl aǧaş.
Özıŋdı halyq sūpy deidı,
Boqtaǧanyŋ qai aǧaş?!
Özderıŋdei sūpyǧa,
Asa bolǧan būl aǧaş.
Aŋdyp jürgen şaitanǧa,
Tasa bolǧan būl aǧaş.
Jaŋa däret alǧanda,
Säjdege basyŋ salǧanda,
Auzyǧa salǧan mäsuäk
Aǧaş emei, arqan ba?
Aǧaşty sondai boqtaisyŋ,
Sūpeke-au, qalai aitasyŋ,
Aǧuzy menen alqamdy?!
Dombyrany künä deseŋız,
Jiyn menen toidıkı.
Işegıne künä deseŋız,
Jūmaqtan kelgen qoidıkı.
Pernesın künä deseŋız,
Esebı ol pännıŋ on ekı.
Qūlaǧyn künä deseŋız,
Hazıretı Bıläldıŋ,
Qūlaǧy eken desedı.
Tiegın künä deseŋız,
Şielengen syrdy şeşedı.
Atamyz Adam paiǧambar,
Jetı sazben jerge kep,
Küi şertıptı degen bar.
Ol kündegı o da saz.
Būl kündegı bū da saz.
Sazdy künä dep jürgen,
Moldeke senıŋ aqylyŋ az.
Moldeke bılmei adaspa,
Dombyranyŋ bızge künäsı az.
Üstıŋe tıkken üiıŋız,
Şaqyrsa, būǧan kelmei me?
Hazıret, halpe, biıŋız?!
As salyp berer tabaǧyŋ,
Susyn ışer aiaǧyŋ,
Aǧaş emei, nemene,
Basyŋda bar ma miyŋyz?
Qanşa sūpy bolsaŋ da,
Ketken joq pa syiyŋyz?!
Jaqsynyŋ sözı maidadai,
Jamannyŋ sözı naizadai,
Jaqsydai boluy qaidaǧy-ai!
Qas jamannyŋ üiınen,
Jaqsynyŋ artyq molasy.
Panasyna tünep qait,
Boiyŋa boran jolamas.
Jamannyŋ köŋılı şat bolar,
Äielımen keŋesıp,
Köjesın ışse, oŋaşa.
Sanalyǧa sözım tyŋdalǧan,
Sanasyzdyŋ belgısı -
Paidaly söz aitsaŋ būldanǧan.
Dünienıŋ qyzyq zauqynan,
Aqyret künnıŋ qaupynan -
Bärınen de senderdei
Qyrma saqal, tüie mūrt,
Nadan sūpylar qūr qalǧan.
