Kezınde besık jaily neşe türlı kertartpa äŋgımeler de aityldy. Qazaq qyzdarynyŋ aiaǧynyŋ qisyq boluyn, balalardyŋ boiynyŋ täpeltek boluyn künı boiy besıkke bölenıp jatuynan dep dauryqqandar da tabyldy. Mūnyŋ bärı ūlttyŋ ötkenın öşırıp, tarihqa tas atudy közdegenderdıŋ tırlıgı ekenı aiqyn. Soǧan qaramastan älı künge deiın besık qoldanystan şyqqan joq. Demek, kerek. Asa qajet degen söz.
Degenmen kertartpa pıkırler älı de bar. Besıkke taŋyp tastaudan balanyŋ ösuı keşeuıldeidı-mıs. Ärı böleudıŋ de maşaqatynan qaşatyndar barşylyq körınedı. Kerjaq pıkırge iek artqandar älı de öz ūstanymdarynan ainyǧysy joq. Ärı köpşılıktı de soǧan ikemdep, besıkten beze qaşuǧa ügıttep älek. Al bız köşpelı ömır keşken qazaq halqynyŋ asa qasterlep ūstaǧan mülkı — besıktıŋ qadır-qasietın baǧamdai alyp jürmız be? Ömırge jaŋa kelgen perışte-säbidıŋ aq otauy – besıktıŋ bügınde halı neşık?
Şükır, bügınde besık degen bazarda samsap tūr. Jabuymen be, jabusyz ba, qaraǧaidan jasalǧany ma, joq, taldan jasalǧany ma, şertıp jürıp taŋdap aluǧa mümkındık mol. Ärı baǧasy da asa qymbat emes. Qarapaiym köpşılıktıŋ qaltasyna auyr salmaq salmaidy.
Qaltalylar tıptı has şeberlerge tapsyryspen de jasatyp jatyr. Elımızde besık jasaityn zauyt joq. Degenmen altyn qoldy şeberlerımız sūranysty qanaǧattandyryp keledı. Bır ökınıştısı, bügınde şeteldık arbalar besıgımızdıŋ ornyn basa ma degen qauıp basym. Osy teŋız asyp, tau basyp kelgen şeteldık aspa besıkterdıŋ bırşama artyqşylyqtaryna da esı ketetınder barşylyq. Bır tetıgın bassa, äuen oinaidy. Bıraq qazaqşa emes. Ekınşı tetıgın bassa, terbetıp beredı. Bıraq qazaqy besık siiaqty janyna qarai emes, basynan aiaǧyna qarai terbetedı.
Degenmen besık siiaqty balany taza ūstaityn tübek, şümek siiaqty «pampersı», iaǧni artyqşylyǧy joq. Osy jaǧynan alǧanda, besıktıŋ aldyna tüserı tabylmas, ärine.
Qaltalylar tıptı has şeberlerge tapsyryspen de jasatyp jatyr. Elımızde besık jasaityn zauyt joq. Degenmen altyn qoldy şeberlerımız sūranysty qanaǧattandyryp keledı. Bır ökınıştısı, bügınde şeteldık arbalar besıgımızdıŋ ornyn basa ma degen qauıp basym. Osy teŋız asyp, tau basyp kelgen şeteldık aspa besıkterdıŋ bırşama artyqşylyqtaryna da esı ketetınder barşylyq. Bır tetıgın bassa, äuen oinaidy. Bıraq qazaqşa emes. Ekınşı tetıgın bassa, terbetıp beredı. Bıraq qazaqy besık siiaqty janyna qarai emes, basynan aiaǧyna qarai terbetedı.
Degenmen besık siiaqty balany taza ūstaityn tübek, şümek siiaqty «pampersı», iaǧni artyqşylyǧy joq. Osy jaǧynan alǧanda, besıktıŋ aldyna tüserı tabylmas, ärine.
Bazardaǧy besık saudalauşylardyŋ aitqanynan ūqqanymyz, säbilerdıŋ aq otauyn Taşkentten, Türkıstannan alyp keledı eken. Jergılıktı şeberlerdıkı de barşylyq. Taşkentten keletın besıkter qyzyldy-jasyldy boiauymen köz tartady. Al türkıstandyqtardyŋ boiauy joq, bıraq qazaqy oiu-örnegı menmūndalap tūr. Qaisysyn alyp qarasaŋ da, kem-ketıgı joq. Bırınen-bırı ötıp, jūtynyp tūr. Bärınen būryn Tarazdyŋ tal besıgınıŋ bäsı basym körınedı. Eş uaqytta da besık saudasy tūralap körgen emes. Jyldyŋ qai mezgılı bolsa da sūranys mol. Oŋtüstık öŋırde qyzy tūŋǧyşyn bosanǧanda artynan besık jasaulap aparatyn dästür älı de öz mänın joiǧan joq. «Besık toiy» da zaman aǧymyna qarai türlenıp, jaŋa sipatqa enıp keledı. Būl besıktıŋ türkı halyqtarynyŋ, onyŋ ışınde qazaq üşın eşqaşan öz maŋyzyn joimaityndyǧyn körsetse kerek.Izälı NAURYZBAEV, şeber: – Tūrmys-tırşılıgımızge bailanysty besık jasauda da köptegen jaŋaşyldyq paida boluda. Ata-babalarymyz köşpendı däuırde besıktıŋ ekı jaqtauyn törtbūryşty etıp jasaǧany belgılı. Būl älı de Şyǧys, Ortalyq Qazaqstan oblystarynda saqtalǧan. Türkı tıldes halyqtardyŋ ışınde türıkmender, özbekter iıp jasaǧan. Terbetpelı, aspa besıkter de bar. Būrynyraqta şaŋyraqtyŋ astyna tört aǧaşty qaǧyp, aspa besık jasaǧan. Besıktıŋ syldyrmaq ıletın aǧaşyn qazır kümıs, melhiordan jasap jatyrmyz. Kümıstıŋ balaǧa äser etetın jaman energiialardy joiatyn qasietı bar. Osyndai sebepten ädeiı kümısten jasauǧa tapsyrys beretınder köbeidı. Juyrda osyndai besıktı Astanaǧa alyp kettı. Onyŋ baǧasy 1000 AQŞ dollarynan asyp jyǧylady. Ūlttyq naqyştaǧy neşe türlı oiular salamyz. Sondai-aq jabuyn Qazaqstannyŋ tuyndai etıp tıgemız. Tartpalaryna tudaǧy oiudy salamyz. Mūndai besıkterdı tek tapsyryspen ǧana jasaimyz. Dinara ASTAEVA, balalar därıgerı: - Balany besıkke bölegen paidaly ma? - İä. Ötken jyly balalar emhanasyna keletın 100 ananyŋ arasynda saualnama jürgızgenbız. «Balaŋyzdy besıkke böleisız be?» degen sūraqqa analardyŋ 62-sı «joq» dep jauap berıptı. Olardyŋ basym bölıgı besıkke taŋǧannan görı pamperstı paidalanyp, kereuetke jatqyzǧandy qolaily köretınderın jetkızıptı. Besıktıŋ balanyŋ gigienalyq tazalyǧyna öte qolaily ekendıgın özderı-aq bıluı kerek. Bügıngı jastar arasynda balany besıkke böleitınderdıŋ azaiyp bara jatqandyǧy alaŋdatady. Alma ÄBDİEVA, esepşı: - Joq. Ata-enem auylda tūratyndyqtan, maǧan besıkke böleudı eşkım üiretken joq. Bır-ekı ret bölep körıp edım, şümegın oŋtaily qoia almai, däretın jaiyp qoiyp, äbden abyrjydym. Maǧan odan da pampersten artyǧy joq. Oimaqtai oi Qala ortalyǧynda ılınıp tūrǧan bilbordta jas anaǧa qartaŋ äjenıŋ balany besıkke bölep üiretıp jatqany beinelenıptı. Astyna «Besıkke böleu – babalar dästürı» dep jazyp qoiypty. Jastarymyz osydan oi tüise deisıŋ. Besıkke bailanysty yrym-tyiymdar: 1. Bos besıktı terbetpeidı. 2. Bos besıktı eş uaqytta jabusyz qaldyrmau kerek. Üstıne aq mata jauyp, eŋ bolmaǧanda ūrşyǧyna oramal bailap qoiu qajet. 3. Besıktıŋ terıs jaǧyna otyrmaidy. 4. Besıktı saudalamaidy. Aitqan baǧasyna satyp alu kerek.Besık jasaityn şeberler ynsapty boluy tiıs. Kielı dünienıŋ baǧasyn aspandatpauy kerek. Besık jaily äfsana: Joŋǧarlar şapqynşylyǧynan soŋ toz-toz bolǧan el tau jaqqa qarai bosyp, üdere köşkende, jüktı jas kelınşek bos besıktı arqalap bara jatqan körınedı. Sonda Töle bimen qatar kele jatqan kısı: - «Myna beişaranyŋ körpe-jastyǧyn tastap, bos besıktı arqalap kele jatqany-ai», – degende, Töle bi: - «Balanyŋ besıgı – keŋ dünienıŋ esıgı ǧoi», – degen eken.
"Alaş ainasy" gazetı.
