Būlbūldyŋ erekşe änşilik qabiletin tanyǧan ūstazy:
– Būlbūl, erjetken soŋ kim bolasyŋ?-dep sūrady. Şäkirt oilanbastan:
- Änşi bolam, — dedi ezuine tätti külki üiirilip.
– O-o! Änşi bolu ülken arman, äri ülken öner. Änşi bolu üşin ūstazdyŋ qataŋ talabyna şydasaŋ, seni ülken jol adastyrmai armanyŋa jetkizedi,- dedi ūstazy.
– Ol qandai talap? Men bärine de tözemin, – degen Būlbūldyŋ dausynan senimdilikti aŋǧaru qiyn emes.
– Asyqpa, ony äli-aq sezinesiŋ dep, ūstazy şäkirtin oilandyryp tastady.
Änşi boludan basqa oiy joq balausa Būlbūl ūstaz sözinen eşnärse tüsine almady.
Ertesine ata-analar jinalysy boldy. Oǧan oquşylar da qatysty. Barlyq ata-anamen jeke söilesken ūstaz kezegi kelgende Būlbūldyŋ anasyna:
– Balaŋyz turaly aityŋyzşy. Bala jas şybyq sekildi. Qisyq ösken būtaǧyn kesip, tüzep otyru kerek. Bügin onyŋ minezi men is-äreketindegi kemşilikti jasyramyn dep, erteŋ ülken qatelikke ūrynyp jürmeiik, – dedi.
Ūstazdyŋ kökeiindegisin tüsingen ana:
– Būlbūldyŋ balalyǧy bolar, – dep sözin jūmsaq bastady. Onysy balanyŋ köŋilin oilai söileseiik degendi meŋzegeni edi.
– Köp ūiyqtaidy, armanşyl. Ülken maqsatyna tek qiialmen jetem dei me dep qorqamyn. Eŋbektenui de az. Bala şiraq bolu kerek emes pe?! Ata-anaǧa qazir qolǧabys tigizbegende, qaşan tigizbek? Äitpese…
Anasynyŋ sözin estip otyrǧan Būlbūl qyp-qyzyl bop ketti. Jinalys soŋynda Būlbūl men ūstaz oŋaşa qaldy. Ūstaz taǧy da jūmbaqtap:
- Änşi bolu üşin ūstazdyŋ qataŋ talabyna şydau kerek demep pe edim. Qalai, şydaityn türiŋ bar ma? – dedi.
Äli de bolsa sözdiŋ mänisin tolyq tüsinbegen şäkirt:
– Mūǧalim, endi erte tūratyn bolamyn, — dedi balalyq minez tanytyp.
– Tek erte tūru ǧana emes, ata-ana aldyndaǧy balalyq paryzdy aqtau bar. Tärtipke öz-öziŋdi köndiruiŋ kerek. Kelesi jinalysta anaŋnyŋ saǧan degen alaŋdauşylyǧyn quanyşqa ainaldyraryŋa senemin, – dedi.
Būlbūl ünsiz basyn izedi.
Şynynda da ol osy oqiǧadan soŋ, ata-anasyn taŋ qaldyrdy. Erte tūryp, barlyq şaruaǧa ülgerdi. Sabaqty da jaqsy oqydy. Sahnada än de saldy.
***
Auyl sahnasynan jap-jas Būlbūldyŋ äsem änin tyŋdaǧan Bürkit qariia da qatty süisindi. Bir küni sabaqtan ändetip kele jatqan Būlbūlǧa qarsy jolyqqan qariia:
– Būlbūl balam, – dei bergeni sol edi:
- Ata, uaqytymdy almaŋyzşy, – dep, aldy-artyna qaramai jürip ketti.
Atai qapa bolyp qala berdi. “Bala ǧoi, balalyǧy da. Ülken öner iesi bolǧaly tūr, ätteŋ, minezi kedergi bolmasa” dep özin-özi jūbatqan boldy.
Ertesine qariia bolǧan jaidy ūstazyna baiandap berdi.
Ūstaz Būlbūlmen oŋaşa söilesti.
– Keşegi küniŋniŋ qalai ötkenin maǧan täpiştep baiandap berşi. Biraq eşteŋesi qalyp qoimasyn, – dedi qadalyp.
Būlbūl birdeŋeni sezgendei jolda toqtatqan qariiany kinälai söiledi.
– Asyǧyp bara jatsam, erigip jürgen Bürkit degen kisi «toqta» dep edi, toqtamadym.
– Jo-jo-joq! Būlbūl, sen qatty qatelestiŋ. Körgeni köp kisilerdiŋ sözin bir kün emes, ömir baqi tyŋdasaŋ da artyq etpeidi. Sen ülken kisilerge, tipti öziŋnen kişige de qūrmetpen qarauyŋ kerek. Adamdar seniŋ öneriŋe ǧana emes, öziŋe de süisinui tiis. Esiŋde bolsa ūstazdyŋ qataŋ talabyna şydasaŋ armanyŋa jetesiŋ dep edim ǧoi. Sondai talaptyŋ biri jürgen jeriŋde jūrtqa jūǧymdy bolu, soŋyŋnan jaqsy söz ilestiru.
– İä, iä, — degen Būlbūl äuel bastaǧy ūstaz söziniŋ jūmbaǧyn endi-endi tüsingendei boldy.
Sol küni Būlbūl Bürkit aqsaqaldan keşirim sūrady.
Osy oqiǧadan keiin ūstaz şäkirtiniŋ köp özgergenin baiqady. Arada birneşe kün ötkende ūstazy Būlbūldy şaqyryp alyp:
– Būlbūl, endi ekeumizdiŋ öner jolyndaǧy sabaǧymyz bastalady, – dedi.
- Mūǧalim, endi bastalady degeniŋiz qalai, siz meni būrynnan beri änşilikke baulyp kele jatqan joqsyz ba?
– Joq. Men seniŋ boiyŋdaǧy tamaşa talantty tanyǧanymmen, önerge äli bauli qoiǧanym joq. Oǧan kedergi bolǧan seniŋ mineziŋdegi kemşilikter. Esiŋde bolsyn, öner-bilimge ūmtylǧan ärbir jetkinşek minezine min, önerine syn aitylmaityndai tärbielenui kerek. Üide de, tüzde de meiirban, şynşyl, jaqsy adamdarǧa jaqyn jürgeni abzal. Sonda ǧana elge süikimdi bolmaq.
– Mūǧalim, būl ösietiŋiz tek änşilerge bailanysty ma?
- Jaqsy adam bolam degen jetkinşektiŋ bärine qatysty närse. Sen halyq aldynda jüresiŋ. Ol seniŋ eŋ birinşi synşyŋ, aqylşyŋ, qoldauşyŋ. Al halyq aldyna şyqqan änşiden jaqsylyq, izettilik, inabattylyqty körip baryp talantyn tanidy. Sen osy jolda az da bolsa sabaq aldyŋ. Endi seni änşilikke baulu qiyn emes. Ol seniŋ öziŋde tūnyp tūr. Sen meni tüsindi dep oilaimyn.
– Tüsindim mūǧalim, tüsindim. Men sizdi büginnen bastap ūstaz dep aitaiynşy?!
Ädina ÄBDIBAIQYZY
