Dýbaıdaǵy kórmege qatysy bar kez kelgen sheneýnikti sottaýǵa bolady
Qazaqııa 2020 jyly Dýbaıda ótetin EKSPO kórmesine 22 mln dollar bóldi. Qarjy mınıstri Álıhan Smaıylov atalǵan qarjy ınvestıııa retinde elimizge eselep qaıtatynyn aıtady. Al belgili ekonomıst Jangeldi Shymshyqov qyrýar qarjy shyǵyndaýdyń pont ekenin jáne bul arada jemqorlyqtyń ıisi seziletin eskertti.
Álıhan Smaıylovtyń aıtýynsha, Qazaqstan úkimeti 2025 jylǵa qaraı sheteldik tikeleı ınvestıııa kólemin 34 mlrd dollarǵa jetkizý mindetin ózine júktep otyr. Sputnik.kz saıtynyń jazýynsha, 2019 jyly onyń kólemi 24 mlrd dollardy quraǵan kórinedi.
«Biz taǵy 10 mlrd dollar ınvestıııa tartqymyz keledi. Ol úshin bizge 2020 jyldyń 20 qazanynan bastap 2021 jyldyń 10 sáýirine deıin jarty jyl boıy Dýbaıda ótetin EKSPO kórmesine qatysý kerek. “Múmkindikter” degen tehnologııalyq klaster aıasynda «Qazaqstan» degen pavılon bolady, oǵan álemniń ár túkpirinen ınvestorlar keledi. Pavılondaǵy ýaqytsha qurylystar úshin 8,8 mıllıard teńge nemese 22 mıllıon dollar bólingen», – deıdi ol.
Onyń sózinshe, eger sheteldik ınvestorlar «Qazaqstan» degen pavılondy kórgen soń elge qosymsha sheteldik ınvestıııalar kelse, bul bólingen aqshamyz áli eselep qaıtady, ashylatyn jańa óndirister, jumys oryndary men salyq esebinen Qazaqstan utady.
QARJY MINISTRINIŃ SAIaSATYNA BELGILI EKONOMIST QARSY
Áleýmettik jelide Qarjy mınıstrliginiń Dýbaıda ótetin kórmege qyrýar qarjy bólýin qatty synap jatyr. Belgili ekonomıst Jangeldi Shymshyqovtyń aıtýynsha, bul máselege halyqtyń narazy bolýy tegin emes.
«8,8 mıllıard jumsap otyrǵannan keıin Qarjy mınıstrligi «elimizge osynsha qarjy keledi» dep boljam jasaýy kerek. Meniń oıymsha, halyqaralyq kórmege qyrýar qarjy jumsaý – halyqtyń aqshasyn talan-tarajǵa salý. Óıtkeni 2017 jyly da bizdiń sheneýnikter «EKSPO halyqaralyq kórmesinen qyrýar qarjy tabamyz» dep halyqqa ýáde bergen bolatyn. Astanadaǵy kórmeden paıda tappaq turmaq shyǵyn shektik emes pe? Endeshe mınıstrdiń «Dýbaıdaǵy kórmeden ınvestıııa tartamyz» degeni halyqty aldaý bolyp sanalady. Meniń oıymsha, kórmege jumsaıtyn 8,8 mıllıard teńgeniń kem degende 4 mıllıard teńgesi áldekimderdiń qaltasyna túsedi», – deıdi ol.
Jangeldi Shymshyqovtyń aıtýynsha, Táýelsizdik jyldarynda elimizge 320 mıllıard teńge tartylǵan. Alaıda ol atalǵan qarjynyń 300 mıllıard teńgesi shet elge asyp ketkenin eskertti.
Jalpy EKSPO kórmesine shashylmaı, tıimdi jolmen elge ınvestıııa tartýdyń joly bar ma? Ekonomıst shet elden qarjy tartýdyń qarapaıym joldary iske aspaǵanyn aıtty.
«Investıııa tartýdyń eń basty tetigi amortızaııany aqtaý. Bir qyzyqy bizdiń elde amortızaııany aqtaý degen túsinik joq. Eń áýeli qoldanylǵan qural-jabdyqtardyń baǵasyn aıyrýymyz kerek edi. Bizde tehnıkalyq saıasat degen bolýy kerek. Shet elde tehnıkalyq saıasat boıynsha 3-5 jylda barlyq tehnıkalyq park jańartylady. Al bizde 1930 jyldardaǵy stanoktar jumys istep jatyr. Sol sebepti de «Dýbaıdaǵy kórmeden keıin qyrýar qarjy tartamyz» degendi baryp turǵan qııal-ǵajaıyp ertegi dep esepteımin. Atalǵan kórmege qatysy bar kez kelgen sheneýnikti kórme bitkennen keıin sottaýǵa bolady. Eks-prezıdent Nursultan Nazarbaev «Kez-kelgenińniń qolyńnan súırep túrmege aparamyn» dep tekten tek aıtqan joq. Demek EKSPO kórmesine bólingen qarjynyń teń jartysy ustaǵannyń qolynda, tistegenniń aýzynda ketedi», – deıdi ol.
Úkimet jyldar boıy elimizde halyqaralyq jıyndardy ótkizip, áleýmettik salaǵa múlde nazar aýdarmady. Sonyń saldarynan analar kóterilisi paıda bolyp, halyqtyń qıyn jaǵdaıda ekeni anyqtaldy. Mine osyndaı jaǵdaıda taǵy da Dýbaıdaǵy kórmege qomaqty qarjy bólý – bıliktiń áli de halyqtyń jaǵdaıyna nazar aýdarmaı otyrǵanyn ańǵartady. Bir sózben aıtqanda bılik kópbalaly jáne az qamtylǵan azamattardy turǵyn úımen qamtamasyz etýdiń ornyna qur maqtanǵa nazar aýdarýda.
Marǵulan Seısembaı, kásipker:
Elimizdiń vıtrınasy ekonomıkalyq jaǵdaıymyzdan úlken bolǵanda
Esh túsine almaı-aq qoıdym, bizdiń sheneýnikter 3420 sharshy metrde kórme ótkizip ne kórsetpekshi ózi? Ózimizden shyǵatyn ónimder ári ketkende 500 sharshy metrge syıyp ketedi. Odan da jaı ǵana 100 sharshy metrdi alyp, bir bóshke munaıdy tógip, orta tusyna 9 mlrd. teńgeni qoıyp qoısa, bizdiń el týraly kóbirek aqparat kórseter edi. Mine munaı, mine aqsha degen aǵyl tegil. Aqsha jaǵynan da áldeqaıda únemdi, pıar turǵysynan da áldeqaıda utymdy bolatyn edi. Esesine kórmeden keıin jańaǵy aqshany qaıtaryp alyp, kerek jerge jumsaýǵa bolatyn edi. Al sheneýnikterdiń keıinnen bul pavılondardyń bárin kádege jaratamyz, olar sosyn paıda ákeledi degen aqtalýlarynyń bári bos áńgime. Biz Ekspo men Azıadadan soń áli kúnge deıin «qaptaǵan» týrısterdi qaıda tyǵatynymyzdy bilmeı otyrmyz. Biraq joǵary jaq bizdi birneshe ret osylaı dep sendirdi.
Serik JOLDASBAI,
"Adyrna" ulttyq portaly
