Dubaidaǧy körmege qatysy bar kez kelgen şeneunıktı sottauǧa bolady
Qazaqiia 2020 jyly Dubaida ötetın EKSPO körmesıne 22 mln dollar böldı. Qarjy ministrı Älihan Smaiylov atalǧan qarjy investisiia retınde elımızge eselep qaitatynyn aitady. Al belgılı ekonomist Jangeldı Şymşyqov qyruar qarjy şyǧyndaudyŋ pont ekenın jäne būl arada jemqorlyqtyŋ iısı sezıletın eskerttı.
Älihan Smaiylovtyŋ aituynşa, Qazaqstan ükımetı 2025 jylǧa qarai şeteldık tıkelei investisiia kölemın 34 mlrd dollarǧa jetkızu mındetın özıne jüktep otyr. Sputnik.kz saitynyŋ jazuynşa, 2019 jyly onyŋ kölemı 24 mlrd dollardy qūraǧan körınedı.
«Bız taǧy 10 mlrd dollar investisiia tartqymyz keledı. Ol üşın bızge 2020 jyldyŋ 20 qazanynan bastap 2021 jyldyŋ 10 säuırıne deiın jarty jyl boiy Dubaida ötetın EKSPO körmesıne qatysu kerek. “Mümkındıkter” degen tehnologiialyq klaster aiasynda «Qazaqstan» degen pavilon bolady, oǧan älemnıŋ är tükpırınen investorlar keledı. Pavilondaǧy uaqytşa qūrylystar üşın 8,8 milliard teŋge nemese 22 million dollar bölıngen», – deidı ol.
Onyŋ sözınşe, eger şeteldık investorlar «Qazaqstan» degen pavilondy körgen soŋ elge qosymşa şeteldık investisiialar kelse, būl bölıngen aqşamyz älı eselep qaitady, aşylatyn jaŋa öndırıster, jūmys oryndary men salyq esebınen Qazaqstan ūtady.
QARJY MİNİSTRINIŊ SAIаSATYNA BELGILI EKONOMİST QARSY
Äleumettık jelıde Qarjy ministrlıgınıŋ Dubaida ötetın körmege qyruar qarjy böluın qatty synap jatyr. Belgılı ekonomist Jangeldı Şymşyqovtyŋ aituynşa, būl mäselege halyqtyŋ narazy boluy tegın emes.
«8,8 milliard jūmsap otyrǧannan keiın Qarjy ministrlıgı «elımızge osynşa qarjy keledı» dep boljam jasauy kerek. Menıŋ oiymşa, halyqaralyq körmege qyruar qarjy jūmsau – halyqtyŋ aqşasyn talan-tarajǧa salu. Öitkenı 2017 jyly da bızdıŋ şeneunıkter «EKSPO halyqaralyq körmesınen qyruar qarjy tabamyz» dep halyqqa uäde bergen bolatyn. Astanadaǧy körmeden paida tappaq tūrmaq şyǧyn şektık emes pe? Endeşe ministrdıŋ «Dubaidaǧy körmeden investisiia tartamyz» degenı halyqty aldau bolyp sanalady. Menıŋ oiymşa, körmege jūmsaityn 8,8 milliard teŋgenıŋ kem degende 4 milliard teŋgesı äldekımderdıŋ qaltasyna tüsedı», – deidı ol.
Jangeldı Şymşyqovtyŋ aituynşa, Täuelsızdık jyldarynda elımızge 320 milliard teŋge tartylǧan. Alaida ol atalǧan qarjynyŋ 300 milliard teŋgesı şet elge asyp ketkenın eskerttı.
Jalpy EKSPO körmesıne şaşylmai, tiımdı jolmen elge investisiia tartudyŋ joly bar ma? Ekonomist şet elden qarjy tartudyŋ qarapaiym joldary ıske aspaǧanyn aitty.
«İnvestisiia tartudyŋ eŋ basty tetıgı amortizasiiany aqtau. Bır qyzyqy bızdıŋ elde amortizasiiany aqtau degen tüsınık joq. Eŋ äuelı qoldanylǧan qūral-jabdyqtardyŋ baǧasyn aiyruymyz kerek edı. Bızde tehnikalyq saiasat degen boluy kerek. Şet elde tehnikalyq saiasat boiynşa 3-5 jylda barlyq tehnikalyq park jaŋartylady. Al bızde 1930 jyldardaǧy stanoktar jūmys ıstep jatyr. Sol sebeptı de «Dubaidaǧy körmeden keiın qyruar qarjy tartamyz» degendı baryp tūrǧan qiial-ǧajaiyp ertegı dep esepteimın. Atalǧan körmege qatysy bar kez kelgen şeneunıktı körme bıtkennen keiın sottauǧa bolady. Eks-prezident Nūrsūltan Nazarbaev «Kez-kelgenıŋnıŋ qolyŋnan süirep türmege aparamyn» dep tekten tek aitqan joq. Demek EKSPO körmesıne bölıngen qarjynyŋ teŋ jartysy ūstaǧannyŋ qolynda, tıstegennıŋ auzynda ketedı», – deidı ol.
Ükımet jyldar boiy elımızde halyqaralyq jiyndardy ötkızıp, äleumettık salaǧa mülde nazar audarmady. Sonyŋ saldarynan analar köterılısı paida bolyp, halyqtyŋ qiyn jaǧdaida ekenı anyqtaldy. Mıne osyndai jaǧdaida taǧy da Dubaidaǧy körmege qomaqty qarjy bölu – bilıktıŋ älı de halyqtyŋ jaǧdaiyna nazar audarmai otyrǧanyn aŋǧartady. Bır sözben aitqanda bilık köpbalaly jäne az qamtylǧan azamattardy tūrǧyn üimen qamtamasyz etudıŋ ornyna qūr maqtanǧa nazar audaruda.
Marǧūlan Seisembai, käsıpker:
Elımızdıŋ vitrinasy ekonomikalyq jaǧdaiymyzdan ülken bolǧanda
Eş tüsıne almai-aq qoidym, bızdıŋ şeneunıkter 3420 şarşy metrde körme ötkızıp ne körsetpekşı özı? Özımızden şyǧatyn önımder ärı ketkende 500 şarşy metrge syiyp ketedı. Odan da jai ǧana 100 şarşy metrdı alyp, bir böşke mūnaidy tögip, orta tūsyna 9 mlrd. teŋgenı qoiyp qoisa, bizdiŋ el turaly köbirek aqparat körseter edi. Mine mūnai, mine aqşa degen aǧyl tegil. Aqşa jaǧynan da äldeqaida ünemdı, piar tūrǧysynan da äldeqaida ūtymdy bolatyn edı. Esesıne körmeden keiın jaŋaǧy aqşany qaitaryp alyp, kerek jerge jūmsauǧa bolatyn edı. Al şeneunıkterdıŋ keiınnen būl pavilondardyŋ bärın kädege jaratamyz, olar sosyn paida äkeledı degen aqtalularynyŋ bärı bos äŋgıme. Bız Ekspo men Aziadadan soŋ älı künge deiın «qaptaǧan» turisterdı qaida tyǧatynymyzdy bılmei otyrmyz. Bıraq joǧary jaq bızdı bırneşe ret osylai dep sendırdı.
Serık JOLDASBAI,
"Adyrna" ūlttyq portaly
