Amerika Qūrama Ştattary
AQŞ-tyŋ qorǧanys salasyna böletın qarjysy 700 mlrd dollardyŋ maŋaiynda.
Äsker sany 1,2 mln. 18 myŋ ūşu qūraldary bar. Onyŋ ışınde 5700 super joiǧyş ūşaqtary men 2700 tıkūşaǧy kez-kelgen şabuylǧa aralasuǧa daiyn otyr. 2400 "Abrams" tankısın de esepten şyǧaruǧa bolmas.
34 ǧaryştyq äskeri sputnigı jerdı äueden tolyq baqylauǧa alyp otyr. 11 avianosesı mūhittan soqqy beruge saqadai-sai. 3 myŋ iadrolyq qaruy bar degenımen sarapşylar odan köp deidı.
İran
İran qorǧanys salasyna jyl saiyn 12 mlrd dollar böledı. Äsker sany 650 myŋ. Soǧys jaǧdaiynda taǧy 10 milliondai äsker mobilizasiialaityn şamasy bar.
Ūşaq sany 300. 400 tıkūşaǧy men 2800 tankısı bar. 2000 äskeri kölıkterı, 900 PVO jäne PRO jüiesı bar.
Avianosesı joq. 50-55 äskeri kemelerı (süŋguır qaiyqtar, korvet, torpeda tasuşylar) bar. Ūzaqqa sozylǧan sanksiianyŋ kesırınen parsylar soŋǧy şyqqan qarulardy ala almady. Qarularynyŋ 70 paiyzynyŋ "jasyna" 40-50 jyl bolǧan. Syrtqy älemnen oqşaulanǧan resmi Tegeran soŋǧy kezderı tankı, zymyran keşenderı men bespilotnikter jasai bastady.
İrannyŋ negızgı arqa süierı halyqtyq jasaq. "İran äskeri küşterı" men "İslam revoliusiiasyn qorǧau korpusy" bar. Ekeuı de teŋız, äue, qūrlyq äskeri qimyldaryna qatysa alady. General Süleimani basqarǧan "KUDS" arnaiy äskeri qūrylymy da bar. Sondai-aq İranda halyqtyq Basidj jasaqtarynda 8-10 mln arasynda äsker bar dep esepteuge bolady. Aty aityp tūrǧandai halyqtyq jasaq qaru ūstai alatyn halyqtan jasalǧan.
İrandy astyrtyn qoldaidy delınetın Qytai men Resei qaitedı?
Qytai jasyryn türde qarjylai kömek beruı mümkın. Äskeri jäne qaru -jaraqpen qamtamasyz etuı neǧaibyl. Eger, BŪŪ Tegeranǧa qarsy sanksiia salatyn jaǧdaida Beijıŋ men Mäskeu qarsy şyǧary sözsız. resmi Beijıŋ halyqaralyq deŋgeide İrandy qoldauy mümkın.
Reseige keletın bolsaq Kreml İranǧa kerek bolsa äsker de kırgıze alady. Būny Putin Siriiada körsetken. Joǧaryda aitqanymyzdai parsylardyŋ qaru-jaraǧy öte eskı. Sondyqtan "orys qaruynan" olardyŋ bas tartpaityny sözsız. Aitpaqşy, jarty jyl būryn Bloomberg saity reseilık ataqty "S-400" äue qorǧanysynyŋ Türkiia arqyly Parsy būǧazyna jetkızılgenın jazǧan bolatyn. Ukrainadaǧydai jaldamaly äsker jıberıp, qaru-jaraq pen azyq-tülıkpen qamatamasyz da ete alady. AQŞ araz bolǧan eldı Resei astyrtyn qoldaityny älemge aian.
İrannyŋ qauıptenetın bır mäselesı ışkı jaǧdai. İranda 25 milliondai äzırbaijan tūrady. AQŞ solardy astyrtyn türde qoldap, täuelsızdık jaily işara bıldırse jetıp jatyr. Onyŋ üstıne täuelsızdıktı aşyq talap etıp, sol jolda soǧysyp jürgen kürdterdıŋ İrandaǧy sany 17 million. Eger, äzırbaijandar men kürdter täuelsızdık sūrasa būl jaǧdai resmi Tegeran üşın arqadan ūrǧan pyşaqpen bırdei. Belgılı qūqyq qorǧauşy, Nobel syilyǧynyŋ iegerı Şyryn Ebadi bastaǧan demokrattardy da sanattan syzyp tastauǧa bolmaidy. İran AQŞ-tan Ormuz būǧazyn alamyz dep jürgende öz ışındegı bıraz jerden aiyrylyp qaluy mümkın.
Oŋǧar Qabden,
"Adyrna" ūlttyq portaly
