Özbekstanda prezident Şavkat Mirziiaev uäde etken reformalardan ümıt kütken jūrt jaqynda ötken parlament sailauyna erekşe nazar audardy. Sailau qorytyndysy boiynşa, parlamenttıŋ tömengı palatasy "jasaryp", äiel deputat sany köbeidı. Alaida özgerıs şamaly bolǧanǧa ūqsaidy.
2016 jyldyŋ soŋynda Şavkat Mirziiaev prezidenttıkke kelgelı berı Özbekstan ūzaq jylǧy avtoritarlyq rejim bilıgınen soŋ eleulı özgerısterdı jüzege asyruǧa kırısken el retınde körınuge tyrysady.
Mirziiaevtıŋ ükımetı jaily söz bolǧan kezde eldıŋ resmi tūlǧalary da, syrt jaqtaǧylar da "reforma" degen sözdı jiı qaitalaidy.
Qaŋtardyŋ 5-ı künı Özbekstan azamattary parlamenttıŋ tömengı palatasy – Olii Majlis sailauynyŋ ekınşı kezeŋıne dauys berdı. Kelesı künı jariialanǧan sailaudyŋ tüpkılıktı qorytyndysy boiynşa, 150 oryndyq palataǧa özara bäsekege tüsken bilıkşıl bes partiianyŋ ökılderı sailandy.
Būl sailau tıptı jaŋa ükımettı qaltyqsyz qolpaştaityndardyŋ özın aitarlyqtai özgerıs joǧyn moiyndatqyzǧandai boldy.
BÄZ-BAIаǦYDAI
Bes partiianyŋ barlyǧy būl joly da prezident saiasatyna qoldau bıldırdı. Oppozisiialyq partiialar men qoǧamdyq ūiymdardan tüspek bolǧan täuelsız kandidattardy sailauǧa taǧy da qatystyrmady.
Alaida būdan da maŋyzdysy sol, Özbekstannyŋ saiasi jüiesınde būrynǧydai atqaruşy bilık üstemdık qūryp otyr. Prezident köp jyldan berı zaŋ şyǧaru bilıgın nyǧaituǧa baǧyttalǧan zaŋ jobalaryn ūsynyp kele jatsa da, parlament bolmaşy ökıletke ie.
Soŋǧy sailaudyŋ resmi qorytyndysy boiynşa bes partiiaǧa tigen oryn sanyna qarasaŋyz, mūnyŋ aldynda, 2014 jyly ötken sailaudyŋ qorytyndysynan qatty özgeşelıktı baiqamaisyz. Osydan bes jyl būryn 53 oryn alǧan Liberal-demokratiialyq partiia būl joly 52 mandatqa ie bolsa, "Milli tiklaniş" partiiasy sol kezdegı siiaqty qazır de 36 oryn iemdendı. "Adolat" partiiasyna 24 mandat (būryn 22), Halyq-demokratiialyq partiiasyna – 22 mandat (būryn 27) tidı. Al biylǧa sailauǧa alǧaş ret partiia retınde tüsken "Özbekstan ekologiialyq partiiasynan" 15 adam deputat bolyp sailandy. Būǧan deiın 2009 jäne 2014 jylǧy sailaularda Ekologiialyq qozǧalys retınde qatysqan būl ūiymǧa, ūlttyq zaŋda qarastyrylǧan kvota boiynşa, parlamentten 15 oryn berılgen bolatyn.
PARLAMENTKE KIMDER KELDI?
Olii Majliske jaŋadan sailanǧan deputattardyŋ köbı parlamentke alǧaş ret enıp otyr.
Sailaudyŋ alǧaşqy turynyŋ qorytyndysy boiynşa parlamentke ötken 125 adam men Ortalyq sailau komissiiasy dauys berudıŋ ekınşı kezeŋınen keiın jariialaǧan 25 adamnyŋ arasynan tek 38 deputattyŋ ǧana aty-jönı resmi saittaǧy ökıletı aiaqtalatyn qūramda bolǧan adamdardyŋ tızımınde kezdesedı.
Belgısız sebepterge bailanysty, parlament saitynda biyl ökıletı aiaqtalatyn qūramda bolǧan 113 deputattyŋ ǧana aty-jönı körsetılgen. Alaida jaŋa qūramdaǧy deputattardyŋ jartysynan astamy jaŋa adamdar ekenı, onyŋ üstıne būrynǧylardan jasy kışı ekenı anyq.
Özbekstan ortalyq sailau komissiiasynyŋ derekterı boiynşa, jaŋadan sailanǧan deputattardyŋ 64,7 paiyzy – 30-50 jas aralyǧynda bolsa, 6 paiyzynyŋ jasy älı otyzǧa tolmaǧan.
Parlament saitynda körsetılgen, ökıletı biyl aiaqtalatyn 113 deputattyŋ 48-ınıŋ jasy 50-den asqan.
"Uzbekiston ovozi - Golos Uzbekistana" basylymynyŋ bas redaktory ärı Liberal-demokratiialyq partiianyŋ müşesı 71 jastaǧy Safar Ostonov – jaŋa qūramdaǧy jasy eŋ ülken deputat. Al parlamenttıŋ eŋ jas müşesı Şerzod Rahmonov 26 jasta.
ÄIEL DEPUTAT SANY KÖBEIDI
Parlamentke jaŋadan sailanǧan deputattardyŋ 30 paiyzǧa juyǧy – äiel. Özbekstan Konstitusiiasy boiynşa, parlamenttegı oryndardyŋ 30 paiyzy äielderge tiesılı boluy tiıs. Bilıktıŋ genderlık teŋdıktı saqtauǧa uäde berıp kele jatqanyna köp jyl bolǧanymen, Negızgı zaŋdaǧy būl talap ıske aspai kelgen.
Ökıletı aiaqtalyp jatqan parlamentte 24 äiel deputat bolsa, jaŋa qūramda olardyŋ sany 48-ge jettı. Iаǧni būrynǧydan ekı ese köbeigen.
Soŋǧy bolǧan jaŋalyqtardyŋ bırı – dauys beruge qatysqan sailauşy sany.
Resmi mälımet boiynşa, 1994 jyly parlament sailauyna dauys beru qūqyǧyna ie azamattardyŋ 93,6 paiyzy qatysqan. 1999 jyly būl körsetkış 93,46 paiyz, 2004 jyly – 85,1 paiyz; 2009 jyly alǧaşqy turda 87,8 paiyz, ekınşı kezeŋde 79,7 paiyz, 2014 jyly bırınşı turda 88,94 paiyz, ekınşısınde 76,93 paiyz bolǧan.
Al osy joly parlament sailauynyŋ alǧaşqy turynda sailauşylardyŋ 74,3 paiyzy, ekınşı kezeŋınde - 62,6 paiyzy dauys bergen. Būl Mirziiaevke deiın avtoritarly prezident İslam Karimov bilık bolǧan kezdegımen salystyrǧanda şynaiy jaǧdaiǧa jaqynyraq körsetkış.
Joǧarǧy zaŋ şyǧaru organyna jaŋa adamdardyŋ sailanuy, tıptı būrynǧymen salystyrǧanda parlamenttıŋ "jasaryp", äiel deputat köbeigenıne qaramastan mūny eleulı özgerıske jatqyzu qiyn bolatyn siiaqty. Äitkenmen, aqyr soŋynda genderlık kvota saqtalyp, Ortalyq sailau komissiiasynyŋ qorytyndysy boiynşa, deputattyŋ ortaşa jasy 46,4 bolǧanyn körudıŋ özı qyzyq. Būl qazırgı "ortaşa" jastaǧy deputat SSSR ydyraǧan tūsta jasöspırım bolǧanyn bıldıredı.
"Azattyq" radiosy
