Keşe Nūr-sūltan qalasynda qyryqşaqty äiel Prezident Qasymjomart Toqaevtyŋ aldaryna şyǧuyn talap etıp, özderıne ün qatsyn dep narazylyqtaryn bıldırdı. Jalpy, 2019 jyldan berı Ana men bala jäne bilık arasyndaǧy bailanys ereuılge şyǧumen, talap etumen bailanysyp keledı. Bızde bilık pen analardyŋ arasyn jalǧap tūrǧan altyn köpır bolyp ülgırgen 21 myŋ teŋge järdemaqy edı. Bıraq onyŋ da soŋy siyr qūiymşyqtanyp barady.
Bızdıŋ elde köp balaly analar 21 myŋ teŋgenı mıse tūtyp jürse, Resei Prezidentı Vladimir Putin keşegı "Ana kapitalyn" bırınşı baladan bastap beremız» dep orys qoǧamynyŋ köŋılın jailandyryp qoidy. Körşı eldıŋ köŋıl küiın kökke bıraq kötergen būl şeşımnıŋ jaŋǧyryǧy bızdıŋ eldıŋ de tynyşyn» ala bastady.
Ras, bızde soŋǧy ekı jylda respublikalyq biudjetten äleumettık salaǧa bölınetın şyǧyndar 34 paiyzdan, 45 paiyzǧa östı. Aldaǧy üş jylda atalǧan körsetkış 49 paiyzǧa artady. Bıraq nege bızdegı analardyŋ köŋılı tolmai tolmaidy?!
Törtkül düniedegı bıraz memleketterde ana men balaǧa jaǧdai jasaudy arttyrudyŋ ärtürlı joldaryn qarastyryp keldı. AQŞ, Saud Arabiiasy, Malaiziia, Resei ekonomikalyq jolmen şeşpek, iaǧni qarjylai kömektesudı qolǧa alsa, Türkiiada jasandy tüsık jasauǧa tyiym salyp, qūqyqtyq jaǧynan tübırımen tosqauyl qoiyp jür.
Qoǧam qairatkerı Ǧani Qasymov bızben äŋgımesınde halyq sanynyŋ ortaşa tabiǧi jyldyq ösımı 484 myŋ adam ekenın tılge tiek ettı.
«Bızdıŋ elde bala tuǧany üşın bır rettık järdemaqy 60-90 myŋ teŋgenıŋ arasynda. Ekınşı bala tuǧany üşın berıletını 5-6 myŋ teŋgege ǧana artyq. Bosanǧan anaǧa densaulyǧyn qaita qalpyna keltıruı üşın profililaktikalyq em-şara aluy kerek. Al memleket tarapynan berıletın ai saiynǧy järdemaqy balanyŋ jaialyǧyna jetpeidı. Odan basqa alatyn zattar jetkılıktı. Demografiialyq saiasatty tübegeilı özgertu kerek. Ükımetke būl mäselenı şyndap qaperge almasa bolmaidy. Bıraq olar yqylas tanytpaidy. Sebebı ükımet müşelerınıŋ basym köpşılıgı jas. Bül mäselenı tübırınen tüsınbeidı. Bala üstınde qaitys bolyp ketetın analar köbeiıp kettı. Berılgen järdemaqy balanyyŋ jörgekpūly men tamaǧynan artylyp, sapaly bılım aluyna jetuı kerek. Naǧyz ana kapialy degenımız osy»,-deidı Ǧani Qasymov.
Saiasattanuşy-äleumettanuşy Äzımbai Ǧali demografiialyq sektorǧa Ükımettıŋ intervensiiasy kerek deidı. Būl mındettı EAEO-taǧy bızden özge elder qolǧa alyp ülgerıptı.
Mysaly, Armeniiada – bırınşı balaǧa 5000 dram (1000 AQŞ dollary), ekınşı, üşınşı jäne törtınşı balaǧa 1 mln dram (2000 AQŞ dollary), al besınşı balaǧa 1,5 mln dram (3100 AQŞ dollaryn) beredı.
Saiasattanuşy Rasul Jūmaly aitqandai, bızdıŋ elde köpbalaly degen ūǧym özgerıp kettı.
«Qazır 10 balasy bar otbasylar auylǧa da arman bolyp qaldy. Qazır jetı nemese segızınışı balany, auyl äielderıne töbesınen altyn qūisaŋ ǧana tudyra aluyŋ mümkın. Sondyqtan «balany şekteu tärızdı qazaqqa jat saiasat auylǧa da jettı» degen saiasattanuşylardyŋ pıkırın amalyŋnyŋ joqtyǧynan qostaisyŋ.
Demografiialyq ahual tömendep ketken jyldary düniege kelgen balalar otbasyn qūratyn jasqa endı keldı. Eger saiasatymyz aiqyn bolsa, bızdıŋ ösetın kezımız, 1990 jyldardyŋ basynda qatarymyzǧa qosylǧan 4 mln qazaqtyŋ ösım beretın kezı endı keldı. Bügın qolǧa almasaq, erteŋ keş bolyp qaluy äbden mümkın. Mamandar ösetın «nemese kerı ketuge, qartaiǧan ūlt boluǧa bet alǧan jol airyqqa endı keldık, şegınerge oryn joq. Qazaqtyŋ tabiǧaty asta-tök emes, säl ǧana jylymyqta da köbeiuge beiım» dep otyr.
«Oŋtüstık Qazaqstan, Qyzylorda tärızdı demografiialyq dümpudıŋ közı bolyp tabylatyn keibır öŋırlerge «demografiialyq ösım beretın erekşe aimaq» degen erekşe märtebe beru qajet! Mysaly, auyldyq aimaqtarda 6 – 8 balasy bar otbasylarǧa jürıp-tūruyna yŋǧaily mikro-avtobustar, demalys üilerı men balalar lagerlerıne tegın nemese baǧasy jeŋıldetılgen joldama. Oblys, audan äkımdıkterı janynan demografiialyq qor aşyp, Ūlttyq qordan arnaiy aqşa bölıp tūruǧa memlekettıŋ mümkındıgı jeter edı, – deidı Rasul Jūmaly.
Rauan ILİIаSOV,
«Adyrna» ūlttyq portaly
