Ǧasyr-ǧūmyr iesı Habiba Elebekova esımı mūqym qazaqqa mäşhür.Bar ömırın Jüsıpbek Elebekovtei än alybynyŋ ainymas adal jary, ūrpaǧynyŋ ardaqty anasy boluǧa arnaǧan apamyzdyŋ öner salasynda salyp ketken sara joly da taǧylymdy. Önerımen ǧana emes, ömırımen de ūlylyqtyŋ biık ülgısın paş etıp kele jatqan ǧasyr taǧylymyndaǧy ǧibratty ǧūmyr iesı bügın 96 jasqa tolyp otyr. Osy mereilı künge orai apaidyŋ şaŋyraǧyna arnaiy baryp, hal-jaǧdaiyn bılıp, qūttyqtap şyqqan bolatynbyz. Ädemı qartaiudyŋ aişyqty önegesın körsetken kemeŋger qariianyŋ bızge şertken syry da äserlı örbıdı. Talǧamy tereŋ, parasatty paiymdy sahna saŋlaǧynyŋ äuelgı äŋgımesı kındık qany tamǧan tuǧan jerıne degen saǧynyştan bastaldy.
– Qaraǧandy oblysynyŋ Qarqaraly audanynda ömırge keldım. Kımge bolsyn tuǧan jer degen ystyq qoi. Kezınde jas boldyq, tuǧan el, jer degenderge asa köp köŋıl böle bermedık. Qartaiǧan şaǧynda adam jerşıl bolyp ala ma? Elın aŋsai ma? Kım bılsın? Qasiettı Qarqaralymdy, tuǧan topyraǧymdy saǧyndym. Qalǧan ǧūmyrymdaǧy jalǧyz tılegım – elge baryp, jastyq şaǧymnyŋ tättı elesterımen qauyşyp, ata-babamnyŋ aruaǧyna qūran baǧyştap qaitsam, armanym joq, – deidı.
İä, Qarqaralysy qalai ystyq bolmasyn?! Kındık qany tamǧany, qyz bolyp boi jetkenı öz aldyna, ünı ketpes qūlaqtan dep jyrlaityn süigen jary, ainymas serıgı Jüsıpbegımen eŋ alǧaş däl osy jerde tabyspap pa edı?!
– Biz otbasynda tört qyz edik. Menen ülken apaiym Dälila qazaq qyzdarynan şyqqan eŋ alǧaşqy ärtisterdiŋ biri boldy. Äkemiz qyz balasynyŋ būiyǧy, jasqanşaq bolyp ösuine qarsy bolatyn. Qaita, kerisinşe, köpşılıktıŋ ortasyna özimen birge ala jürip, än salǧyzyp, ūialyp-qysylmauyn talap etetin. Mysaly, menı kışkentai künımnen bastap jiyn-toilarǧa, är türlı as berulerge bırge ertıp jürdı. Alǧaşynda maǧan mūnyŋ eşbırı tittei de qyzyq bolmaityn. Bıraq uaqyt öte kele äkemnıŋ būl äreketınıŋ «el körsın, jer körsın» degen igı tılekten tuǧan köregendıgı ekendıgın tüsındım, ärı keiıngı ömır jolyma da, jazǧan kıtaptaryma da ǧūmyrlyq azyq boldy.
1934 jyly Qarqaraly okrug bolyp qūryldy. Soǧan bailanysty teatr aşyp, alǧaşqylardyŋ biri bolyp atalmyş öner ordasyna 17 jasymda ärtistikke qabyldandym. Mıne, sol kezde sahnadaǧy eŋ alǧaşqy oiynym Qalibek Quanyşbaevqa ūnap qalypty. Meniŋ Jüsipbekti köz toqtatyp birinşi köruim de osynda boldy. Spektaklden soŋ Qalleki meni özine şaqyryp alyp, jaǧdaiymmen tanysty. Sol tūsta bizdiŋ janymyzǧa Jüsekeŋ de kele qaldy. Äŋgime salǧan jerden bastaldy.
– Şyraǧym, Jüsipbek älı salt basty jür. Äiel taba almaǧandyǧy emes, bar mäsele – däl biz oilaǧandai aiauly adam, kelıstı kelınnıŋ kezdespei jürgendıgı. Keide mūnyŋ ūnatqany meniŋ synymnan öte almai qalady. «Osy dūrys-au» degen meniŋ oiymdy būl qūptai qoimaidy. Sonymen biraz uaqyt ötip ketken jaiy bar, endi ekeumiz de birdei seniŋ basyŋa toqtadyq. Jüsipbekke ömirlik joldas bolsaŋ dep otyrmyn. Tipti oǧan kelispeseŋ de, seni Almatyǧa ala ketip, teatrǧa ornalastyrsam deimın. Erteŋ Baianauylǧa jüremiz, qaitar jolda alyp ketemiz, daiyn otyr, – dedi. Söitip, men 1935 jyly Qarqaralydan Almatyǧa kelıp, Qallekidiŋ şaŋyraǧyna kelin bolyp tüstim. Sodan beri osy ortadamyn.
Ǧūmyrynyŋ soŋyna deiın tatu-tättı bır şaŋyraqtyŋ astynda tūryp, arystai azamattyŋ altyndai basyn ardaq tūtyp kelgen apamyz, bügınge deiın Jüsıpbek aǧamyzdyŋ oşaǧynyŋ otyn söndırmei, mazdatuda. Dariǧa, Aqan, Bırjan, Estaidai esımderı de änge ainalǧan asyldardyŋ atyn ielengen balalaryn tärbielei jürıp, sahnanyŋ da san synaǧyn qaiyspai köterdı.
– Ärine, otbasy men jūmysty qatar alyp jüru, äsırese, öner adamdary üşın tıptı oŋai emes. Bızdıŋ zaman qiyn ärı qyzyq edı ǧoi. Bala tuylǧannan soŋ 57 kün ǧana demalys beredı. Odan keiın qalai ösırseŋ, olai ösır, jūmystary joq. Amalsyz balalarymyzdy älı şaqalaq bolǧanyna qaramastan, üige tastap, jūmysqa şyǧatynbyz. Mäselen, tūŋǧyşymyz Dariǧa däl soǧys uaqytymen tūspa-tūs – 1942 jyly ömırge keldı. Soǧys kezı, jaǧdai qiyn, üi suyq. Sodan bır künı jūmysqa bara jatyp, keudesıne tüienıŋ jünınen toqylǧan keudeşenı kigızıp, qyzymdy ışıkke orap otyrǧyzyp kettım. Qaityp kelsem, älı jüre almaityn tört ailyq säbi üidıŋ suyqtyǧynan jylap-jylap, şarşap ūiyqtap qalypty. Kışı däretı aiaǧyna ötıp, aiaǧymen qosa baqailaryn da dombyqtyryp, qyzartyp jıbergen eken. Osyndai qiyndyqtardyŋ barlyǧyna tözıp, jūmystan da bır kün qalmaitynbyz. Al, qazır bala ömırge kelgennen keiın üş jyl demalys beretın körınedı. Ol uaqytta ekı aiǧa da tolmaityn demalysqa qanaǧat etetınbız. Ärı tūrmys ta qiyn. Jūmystan kele salyp otyn-su äkelıp, peş jaǧatynmyn. Sonyŋ bärın körıp jürıp balalarymyzdy er jetkızdık. Qazırgı jastardyŋ armany joq.
Osyndai qauyrt jūmyspen qarbalasa jürıp, jany näzık, jüregı jūmsaq, jan balasyn ökpeletıp körmegen ännıŋ erkesı Jüsekeŋın de asa sezımtaldyqpen syilap, aialap baǧalai bıldı. Ardaqty azamatynyŋ senımdı syrlasy bolumen qatar, öner jolyndaǧy ädıl synşysyna da ainalǧan edı. Muzyka maitalmany jaiynda estelıkpen bölıspekke äŋgımesın bastaǧan apamyzdyŋ demınen asyl jarǧa degen ūly saǧynyş pen şeksız qūrmettıŋ lebı sezıldı.
– Jüsekeŋ änşılıgımen qatar, jany da kırşıksız, taza adam edı. Ömırınde bır adamǧa tittei de jamandyq jasap körmedı. Eldıŋ qandai ekendıgıne änı arqyly-aq baǧa beruge bolady.
Jüsekeŋ – änımen qazaqtyŋ qazaqtyǧyn tanytyp ketken änşı. 1934 jyly bırınşı ret Mäskeuge bırneşe änşını änın taspaǧa jazyp aluǧa şaqyrady. Qūramynda Küläş, Manarbek, Ūlyqpan deitın küişı, Jüsekeŋ – bas-aiaǧy 4-5 adam Mäskeuge barady. Sonda Mūhtar Äuezov Jüsekeŋdı köptegen ataqty adamdardyŋ ortasyna ertıp aparyp, än şyrqatqan eken. Mūqaŋnyŋ ondaǧy maqsaty – özge ūlt ökılderınıŋ «qazaqtyŋ änın bılsın, qadırıne jetsın, tüsınsın» degen tereŋ tüsınıgı bolatyn. Jüsekeŋe än salǧyzyp, özı audarmasyn aityp, tüsındırıp berıp otyrypty. Söitıp, qazaqtyŋ änımen jinalǧandardy tamsandyrǧan eken. Tün ortasyna deiın öner körsetıp, qaityp kele jatqan Jüsıpbekke Mūqaŋ: «Äi, Jüsıpbek, esıŋde bolsyn, sen jai änşı emessıŋ. Ändı adam oilanyp, qasterlep aitu kerek. Än arqyly elınıŋ qandai ekenın bıluge bolady» – degenı bar. Jüsekeŋ şamasy kelgenşe solai öttı ömırden.Elın, jerın janyndai jaqsy köretın. Halqy da ony töbesıne kötere ardaqtady. Tek özı ǧana emes, asa jaqsy köretın şäkırtterınıŋ bıregeiı Jänıbek Kärmenovtı ünemı janynan tastamai, alyp jüretın. Sonda Jänıbek aityp otyratyn: «Täte, konsertterden tündeletıp jol jürgende közım ılınıp bara jatsa, oiatyp alyp, ūiyqtatpauǧa tyrysatyn. «Nege?» desem: – Ūiyqtama, kör myna jerlerdı! Osy jer arqyly erteŋ änıŋ jetedı. Jerdı, onyŋ ärbır tasyn sezınıp aitsaŋ, sonda onyŋ qadır-qasietı artady», – dep ünemı aityp otyrady eken. Mıne, än dep kelgen jürek, än dep öttı de ömırden… Jüsekeŋ elın şeksız süietın. Ömırınde bırınşı jäne soŋǧy ret jylaǧan köz jasy da osy tuǧan jerge degen mahabbattyŋ qūdıretınen ytqyp şyqqan edı janarynan. Aqyrǧy jylaǧany – auruhanada jatqanda elden kelıp, köŋılın sūrai barǧan jerlesıne: «elge sälem ait» degendegı köŋılınıŋ bosaǧany. Odan basqa jylap körgen emes. Jüsıpbek atanyŋ keremet änşılıgımen qatar asa symbatty, serı adam bolǧanyn da estelıkterden bılemız. Sızdıŋ de körkıŋızge köz toiady. Ünemı halyqtyŋ aldynda jürgen qos bırdei ärtıs bır-bırın qyzǧanbai, qalai tatu-tättı ömır keştı? – degen saualymyzǧa kemeŋger qariia: – Endı, ärine, süiseŋ qyzǧanasyŋ ǧoi. Bıraq, men jaryma sendım. Jüsekeŋ de maǧan şeksız senım tanytty. Mäselen, Sūltan Qojyqovtyŋ qoişynyŋ ömırı jaiyndaǧy kinosyna tüsu barysynda tört ai boiy dalada jürdık. Sol kezde qūmdy jer ızdep, Türkımenstanmen şektesetın şekaranyŋ maŋaiyna kelıp, şekaraşylar tūratyn ekı üidı tüsırılım bıtkenşe tūraq ettık. Bırınşı üide otbasymen kelgen erlı-zaiypty ärtıster jatsa, ekınşı üide kışkentai tösekte men jäne auyz üiınde tüsırılımge qatysatyn küllı er adam tüneitın. Bastyǧy – Sūltan. Kıleŋ erkektıŋ ortasynda jalǧyz özım bır aidan asa uaqyt tūrdym. Sonda maǧan bır adam bır auyz söz aityp körmeptı. Jürgen jerımde menı öte qatty syilaityn edı. «Habeke, Habeke» degennen basqaǧa bata almaidy. Mūndai kezderde de Jüsekeŋ menıŋ önerıme tüsınıstıkpen qaraityn, senetın. Sonyŋ arqasy da bolar, otbasymyzdyŋ myzǧymas yntymaǧyn saqtai alǧanymyz. Jäne taǧy bır aitarym: « Äiel bolyp tudyŋ ba? Äiel bolyp öl! Äiel sūlulyqty tıleidı. Kez kelgen er adam äielı ädemı bolyp otyrsa, sol äsemdıkten rahattanady. Äiel özınıŋ sūlu bolǧanyn qandai qalasa, azamat ol sūlulyqty bırneşe ese artyq tıleidı. Sondyqtan äiel bolyp ömırge keldıŋ eken, äieldıŋ sūlulyǧyn saqtauǧa tiıstısıŋ!» – dep bölıstı ömırlık täjıribesımen. – Şyny kerek, ataq-abyroidyŋ jolynda keibır adamdar, äsırese, äielder qauymy aryn da, abyroiyn da satyp jıberıp jatady. Er adam kımmen köŋıl qossa, soǧan şamasy kelgenşe jaqsylyq ısteidı ǧoi. Al, bızdı ondai jolǧa tüsuge ar-namys degen jıbermedı. Sondyqtan da şyǧar, «Eŋbek sıŋırgen ärtıs» degen jalǧyz ataqpen qalǧanymyz. Oǧan eş ökınbeimın. Elım Halyq ärtısterınen kem syilamaidy. Qūdaiǧa şükır, soǧan täuba. Naǧyz öner adamyna körermenınıŋ ystyq yqylasynan artyq ataq, abyroi, qoşemet joq eken. Eger qalasa, kezınde esımı el auyzynda jürgen Jüsekeŋnıŋ bır auyz sözı-aq bar ataq abyroiǧa kenelter edı. Bıraq, arly jan ondaiǧa barmady, şekpendılerge jalpaqtap, jalynbady da. Bar önerın köptıŋ talqy-tarazysyna saldy. Nätijesınde eŋbegı de elendı, öner aldyndaǧy aryna da daq tüsırmedı. – Ölmeitın adam joq. Menıŋ armanym – ataq emes, tılegım – ölgennen keiın soŋymnan jaman sözdıŋ ermegenı. Barlyq mūratym – osy ǧana. Eşkım o düniege ataqty da, bailyqty da alyp ketpeitın körınedı. Barlyǧy qalady eken. «Bala üşın söittım» deudıŋ de qajetı joq. Balasy aqyldy bolsa, öz künın özı köredı, al, aqymaq bolsa, milliard aqşaŋ bolsa da tükke tūrmaidy. Basy sairan, sūm jalǧannyŋ soŋy oiran. Adam ömırı - Taǧdyr oiyny. Bıl de oilan! Esıl jastyq esken jeldei guıldep, Älı-aq keter jürekten - ot, küş - boidan. Közdıŋ nūry kemıp, jaqtar sualar, Sümbıl qara şaş seldırep quarar. Et taralyp, süiek qalyp saudyrap, Tamyryŋnan sasyq sary su aǧar... Allanyŋ bergen 96 jasyn sürse de, syny da, syry da ketpegen apamyz Maǧjan aqynnyŋ 37 öleŋın osylai jatqa oqyp berdı. Jäne jäi ǧana emes, boiyndaǧy öner adamyna tän talǧampazdyqpen, şynaiy obrazǧa kırıp, asa bır şabytpen jyrlaǧanyn körıp otyryp, täntı bolmasqa şaraŋyz joq. – Apalaryŋnyŋ bır jaqsy jerı – menıŋ oqyǧan närsem ışımde jazylyp qalady. Qalai ekenın bılmeimın, oqyǧan, körgen dünielerımnıŋ barlyǧy ūmytylmai kökeiımde mäŋgılıkke jattalyp, sanamda sairap jatady, ony eşuaqytta ūmytpaimyn. Būl zerektık boiymda bala künımnen bar. Bala kezımde «ertegı ait, jyr oqy», – dep äkeme maza bermeitınmın. Bızdıŋ üi tolǧan qissa-dastan bolatyn. Bır künı äkem kıtap ūsynyp: «mynany özıŋ oqyp şyq!» – dedı. Bıraq, älı ärıp tanymaityn bolǧandyqtan, äkem oqudy özı üirete bastady. Üiretkende de älıpbidı: «a», «b», «d» dep retımen emes, är sözdegı ärıpterdı retsız türde alyp, sony sözdıŋ aityluy boiynşa tüsındırıp, jattatty. Ärine, olai qarıp tanu mümkın emes qoi. Alaida, özımnıŋ zerektıgımnıŋ arqasynda oqudy da jetık meŋgerıp, az uaqyttyŋ ışınde qissa-dastandardy zuyldata oqityn därejege jettım. Men bılmeitın jyr bolmaityn-dy. Şaǧatai tılın de jetık meŋgerdım. Şaǧataişa qissalardy oqyǧanym öz aldyna, ony bırden qazaq tılıne qosa audaryp otyratynmyn. Jasymnyŋ ūlǧaiuyna bailanysty tez şarşap qalatyndyǧym bolmasa, dastandardyŋ bırazyn künı bügınge deiın jatqa aita alamyn. Är närsenıŋ sözın oilap, oǧan tereŋ män beru kerek. Bızdıŋ änşılerdıŋ bır jamany – sözıne maǧyna bermeidı de, ännıŋ tek äuenın, notasyn aityp jüre beredı. Mysaly, Bırjan saldyŋ, Jaiau Mūsanyŋ ışkı mūŋynan tuǧan änderın keibır änşıler quanyp, köŋıldı qylyp aitady. Äuennıŋ taǧdyryn tüsınbeidı. Ärbır ännıŋ öz qaiǧysy, öz quanyşy bar emes pe? Sözdıŋ mänıne tereŋnen boilamaǧannan keiın de nebır keremet änderdıŋ öz qūdıretın joǧaltyp, qabyldanbai jatqandyǧy. Soǧan bailanysty sözı qandai bolsa, soǧan sai dauys mänerın de laiyqtau kerek. Sözdı tüsınıp, jetkızıp söileu, jetkızgende de astarymen aişyqtai bılu önerın meŋgeru qajet. Onyŋ da kiesı bolady. Abai öleŋderınıŋ de bırneşeuın jatqa aityp otyrǧan ärtıstıŋ airyqşa yqylaspen oqyǧan: «Bär jerde bırge jürseŋ basyŋ qosyp, Bırıŋnıŋ - bırıŋ söile sözıŋ tosyp, Bırıŋdı - bırıŋ ǧizzat, qūrmet etıs, Tūrǧandai beine qorqyp, janyŋ şoşyp», – degen öleŋı ömırlık ūranyna ainalǧandai. Ǧibrat pen taǧylymǧa toly äŋgıme barysynda ǧasyr-ǧūmyr iesı Abaidyŋ ataqty «Segız aiaq» änınıŋ tüpnūsqalyq türın yŋyldap otyryp özınıŋ oryndauynda aityp berdı. «Abaidyŋ naǧyz änı – osy. Men mūny sonau jas künımnen bılemın. Al qazırgı telınıp jürgen än – ol Şäkärımnıŋ «On ekı aiaq» degen tuyndysy» – dep sanamyzǧa sıŋıre nyqtai tüsındırıp, jas ūrpaq jadyna ötken künder tasasynda qalǧan jaŋa bır jauhardyŋ jarqyn jolyn aşyp bergendei kökıregımızge kemeŋgerlıktıŋ şūǧylaly şuaǧyn töktı. Halqymyzdyŋ bır ǧasyrǧa juyq uaqyt aralyǧynda basynan ötkergen nebır almaǧaiyp zamanalarynyŋ tırı kuägerınıŋ tarih qatparlarynan şertken tolǧanystary da asa taǧylymdy-aq. – Mıne, menıŋ teatr sahnasynda qyzmet etkenıme biyl 78 jyl toldy. Sonda Qalibek Quanyşbaev degen ülken adam boldy. Adamdyq tūrǧydan da, jas şamasynan da. Sol Qallekilerdıŋ jasy nebary 42-lerde bolsa da, bız üşın dana adamymyz siiaqty körınetın. Ol aǧalardyŋ aldynan kese köldeneŋ ötpeitınbız. Olar da bızdıŋ közımızşe basy artyq bır auyz qaljyŋ söz aitpaidy. Ülkendı – ülken, kışını – kışı dep syilai bıluşı edık. Ömır özgeredı, ketedı. Qazır teatr da özgerıp ketken. Kezındegı aǧadan – ınıge, qaryndasqa berıletın sūŋǧyla syilastyqtyŋ sarqyty da qalmaǧandai. Ärine, öz teatrymdy özım jamandaǧym kelmeidı. Bıraq, azamattardyŋ önerdegı tektılıgın saqtau bylai tūrsyn, teatrdy qolymen qūrǧan sol adamdardy bügınde köbısı jöndı bılmeidı de… Esımderın tiıp-qaşyp ataǧanymen, qazaq ruhaniiaty üşın ıstep ketken jarqyn ısterınen müldem beihabar. Al olardyŋ eŋbegı qandai eren edı?! Mysaly, 1926 jyly Qyzylordada teatr qūrylyp, 1928 jyly osy Almatyǧa kelgen eken. Onda Almatyda eşteŋe joq. Japyraiyp jatqan jaman üilerden özge, kino körsetıp, qoiylym sahnalaityn bırde-bır mädeni oşaq bolmaǧan. Sonda olar oiyndy qaida qoiatyndaryn bılmei, zattaryn arqalap, är jerge bır süiretıp jürgen. Aşarşylyq jyldarynda da qajymai, halyqty önermen susyndatqan. Ögız arbamen jürıp, önerlerın paş etken. Qaraǧym, qaitalap aitamyn, olardyŋ eŋbegı degen eren bolatyn. Däl sol 1931-32 jyldary bır jaǧynan aşarşylyq alqymnan alsa, bır jaǧynan eldıŋ bärı Qytaiǧa köşıp ketıp jatty ǧoi. Sony toqtatamyz dep jaŋadan qūrylǧan jalǧyz ǧana teatr ne ısterın bılmei, elımızdıŋ bar aimaǧyna baryp, önerlerın körsetıp, janūşyra qyzmet ettı. Jüsıpbek Elebekov, Ramazan Elebaev, Kamal Qarmysov, Serke Qojamqūlov, Elubai Ömırzaqovtar jaiau jürse de, halyqtyŋ Qytaiǧa barar jolyna önerlerımen tosqauyl boldy. Al sol kezde el arasynda bandylar köp bolǧan. Eldı tonap alyp ketıp jatatyn. Mıne, joǧaryda aty atalǧan azamattar sondai qiyn künderdıŋ barlyǧyn bastarynan ötkızdı. Ol uaqytta oiyn qoiatyn jer degen joq, spektaklder qoi qoranyŋ ışıne qoiylady eken. Körermen de köp emes, är auylda 4-5 üi ǧana otyrady. Bırde konsert berıp jatqanda «oibai, kelıp qaldy» – dep, qoiylym köruge kelgen jūrt tūra qaşypty. Söitse, bandylar kelıp, körşı auyldy tonap jatyr eken. Önerge şyn berılgen arystar öner dep jürıp ölımmen de betpe-bet kelıp, neşe türlı qiyndyqtardy körgen. Qazır mūny eşqaisysy bılmeidı, aitsaŋ senbeidı. Menı qapa qylatyn osyndai jaittar. Bärı de bastyqqa bailanysty, ärine. Basşy köŋıl bölıp, qai uaqytta da ötkendı aityp, habardar etıp otyru kerek. Ötkenın bılmei, bolaşaq örkendei almaidy. Halqymyzdyŋ «jas ūlǧaisa da köŋıl qartaimasyn» deitın taǧylymdy tämsılın apamyz ǧūmyrlyq qaltqysyz ūstanym etıp keledı. Körkem qartaia bılgen ädemı äjei ǧasyr-ǧūmyr jasasa da, boiyndaǧy äiel zatyna tän kerbezdıkten, aktrisaǧa ǧana jarasar parasatty paŋdyqtan tittei de ajyramapty. Oǧan dälel - apamyzdyŋ sūlu da kelıstı kelbetı, önegemen örılgen örıstı ömır örnegı. – Doshan Joljaqsynovtyŋ «Bırjan sal» kinosyna 93 jasymda tüstım. Mūny körgen ärıptes bauyr-sıŋlılerım: «Mūndai jasta eşkım kinoǧa tüsken emes. Jalǧyz-aq bır ärtıs seksen ekı jasynda kışkentai bır rölde oinasa, al, Habiba apam kinoǧa tüsıp qana qoimai, atqa da mındı» dep riza bolyp, taŋǧalysyp jatty. Sodan ekı jyl ötıp ketkennen keiın, byltyr qysta kinostudiiadan: «Habiba apa, sızge syilyq aqşa bar» dep habarlasty. Kino tüsırılıp bolǧannan keiıngı saraptau nätijesınde sarapşylar oiynymdy üzdık dep tanyǧan eken. Menıŋşe, önerde jaspen şektelu degen bolmaidy. Şamaŋ kelse, maŋaiyŋdaǧylarǧa şaŋ qaptyr. Önerge ökpe de, jalǧandyq ta jürmeidı. Al, öner iesı – būlaqtyŋ közındei möldırlıgın, sūlulyǧyn saqtai bıluge tiıs. Men älı künge deiın osy qaǧidadan qiys ketken joqpyn. Üidegı kütuşı qyzyma: «Maǧan äibat köilekter kigız» dep, betıme azdap opa da jaqqyzamyn (ädemı jymiyspen külıp aldy). Sūlulyq äiel zatyna qai jasta da qajet. Önerdıŋ, ömırdıŋ san salasynan äserlı syr şertken äz ananyŋ äŋgıme soŋynda halqyna joldar tılegın de bılgen edık. – Hakım Abai: «Bırıŋdı, qazaq, bırıŋ dos, körmeseŋ – ıstıŋ bärı bos», – deidı. Qazaqpysyŋ, jık-jıkke bölınbei, barşa qazaq bırge bolyp, bır jaǧadan bas, bır jeŋnen qol şyǧaruy kerek. Qazaq bölındı me? Oŋbaidy. Özımen özı, bırın-bırı jek körısıp, «mynau bızdıŋ el, mynau bızdıkı», – dep alauyzdanar bolsa, Alaş öspeidı, kerısınşe qūridy. Endeşe elımızdıŋ yntymaǧy yrysty, bırlıgı berekelı bolsyn degım keledı. Sonda ǧana halqymyz ǧūmyrly bolady. Mendegı bar tılek – osy.
Nazerke JŪMABAI.
