My vovse ne vrachı-my bol.
Aleksandr I.Geren
Jazýshy bolý-baq pen sordyń soǵysy!
Jazýshy bolý-jaryq álemniń jaýhar kúlkisi men túnektiń túbindegi syńsýdy qosý!
Jazýshy bolý...
Álemdi kitap qutqarǵan!
...endi qurtatyn da sol bola ma?
Osy mańdaıǵa ilinip qalǵan suraq -aqyldy ataýlynyń bárine arnalǵan.
Ádebıet maǵynasy jaǵynan úsh tekti; jasaýshy, jalynshyl jáne beıtarap.
Besik jyrynan bastalar jasampaz ilkim oı-ińirge joqtaý bolyp jetedi. «Er Mamaıdyń aldynda shahıt keshý» jalynshyl sózdiń monshaǵy. Ulttyń ishinde sonyń biteý jarasyn aıta otyryp óziń bólinip ketpeı, aq-qarasyn aıyrý uly jazýshy isi. Jazarman jete almas meje, jaǵalynyń jalyny sharpyr aıyryq. Talant pen qajyrdyń tý alǵan kezde barar bıigi. Sońǵy kezdegi aq jaýyndy nópir ishinen baǵalyny tabý, shyn qalamgerdiń qazynasyn adaspaı tabý, taný-syralǵy synshynyń ózine báıge bermes qadirsiz iske aınalǵany jasyryn emes. Osyndaı kóp tasqyn ishinen ýysymyzdy toltyryp, júrek jylytyp qaperimizge ilingen shyǵarma Sáýle Dosjannyń «Qasiret pen taǵdyry» boldy.
Áıel jáne jazý, áıel jáne shyǵarmashylyq dep atalar alys buǵazdar, qosylmas qyrlar da oıymyzda bolǵany da ras. Periniń qyzy Bektory, grektik Afına Pallada, rımdik Mınerva, kóneúndilik Sarasvatı, japondyq Benten tektes gúl beldi álem men danyshpandyq aıdynynyń aq shyńdaryn da kóńil kókjıeginde ustadyq.
Djeın Ostın, Merı Shellı, Jorj Sand, Sharlotta Brontelerden bastap Djaon Roýlıng, Han Gan, Elena Ferrantege aıaldar áıelder prozasyna da úńildik. Osylardyń ishinde Sáýle Dosjan romany boıymen basyp, oıymen asa bergeni anyq. Atalymdaǵy shyǵarmanyń basy da erekshe ekpindi boıaýmen bet beredi.
....Malaqaıy bir jaǵyna aınalyp ketken Ámir perzenthananyń syrtqy esigin serpe ashyp, qoltyǵymnan demegen kúıi meni ishke alyp kirdi. Aldymyzdan shyqqan aq jeleńdi qyz onyń jolyn kes-kesteı berip:
– Siz ary qaraı bara almaısyz, – dep toqtatqan.
Kúıeýim emen-jarqyn kóringisi kelip, shyp-shyp tershigen mańdaıyn jeńiniń syrtymen bir súıkeı salyp betimnen súııýge eńkeıdi. Sony kútip turǵandaı, eki meıirbıke meni dereý arbaǵa salyp, zyryldatyp ala jóneldi.
– Qoryqpa, dúnıege arystan ákelesiń! – dep ázildeýge tyrysqanymen, úninen qobaljý anyq bilingen kúıeýime sońǵy ret kóz tastap, jan qınalysynan da on bólingen oıym ústem túsip, ishteı kúızelgen kúıi kete bardym.
Sol sol-aq eken aq halattylar úlken ábigerge túsip, bir-birimen seńdeı soǵylysyp ketti.
«Ishimdegi ózdiginen jatyrymdy jaryp shyǵa almaıtyn» kórinedi.
«Qaryndy jaryp almasa bolmaıdy» eken...
«Ota kerek», – degendi estigennen aza boıym qaza boldy. Tolǵaǵym jıilep, janym shyrqyraı, beı-beý qaǵyp qarmanyp turǵanymda, qasyma kezekshi dáriger keldi...
Ary qaraı basty keıipkerdiń ota ústindegi túsi kórinedi.
...Kók maısa jazyqta kele jatyr ekenmin. Aldymnan qyzǵaldaqty alqap kórindi. « Gúl tere keteıinshi»,– dep, júgirip jettim. Qyzyǵyp, bir qyzǵaldaqty úzip alǵam. Sol sol-aq eken, aldymnan shyqqan otty jaryq kózimdi qaryp tústi.
Jerden aspanǵa tik shanshylyp, qaraqoshqyl bult kóterilip barady. «Apyrym-aý, jańa ǵana shókimdeı bult joq sııaqty edi ǵoı ...»
Kenet taban astyndaǵy jer qars aıyrylyp keterdeı solq solq etip, dirildep ala jónelgen. Kóz ushyndaǵy aýylym silkinisten terbelip, kenet saǵymǵa aınalyp, kózden ǵaıyp bolyp ketip, endi bir qaraǵanda, alyp « bult – sańyraýqulaq» ústinde, aspanǵa tik kóterilip barady eken deımin...
Aýylǵa qaraı alyp ushyp júgirgim keledi, biraq tabanym jerge jabysyp qalǵandaı, bir qadam alǵa bassashy. Sonda da bar kúshimdi jıyp, jantalasa alǵa umtyla tústim...
Týyndynyń ón boıynda basty jáne qosalqy keıipkerler túsi qatar berilip otyrady.Tús týraly,ásirese ortaǵasyr týyndylaryndaǵy tús jaıly zerttegen Jak le Gofftiń de keı oılary belgi usynǵandaı.Jazýshy shyǵarmasyndaǵy tús detaldikten asyp,úkimdik dárejege jetken.Syzǵan taǵdyr isi de tektes.Gılgamesh pen Enkıdý maıdan aldynda tús kórip boljasa,Júsiptiń kórer tústeri,perǵaýyn tústeri bári birige kelip adamzat arnasyndaǵy ortaq qasıet,altyn tamyr «Qasiret pen taǵdyrda» keý-keýlep jol usynady.
– Men qaıdamyn?
–Jan saqtaý bólmesindesiz.
– Balam qaıda?
– Náresteler jatatyn jaqta... alańdamańyz
– Jaǵdaıy qalaı?
– Ol jaǵyn balalar dárigeri kelip aıtady. Qazir kelip te qalady.
– Men ony qashan kóremin...qashan emizem... qarny ashyp qalmaı ma?..
– Amanshylyq bolsa, balańyzdy da baýyryńyzǵa alarsyz, emirene emizersiz... sharshap qalatyn boldyńyz, biraz uıyqtap alyńyz. Myna dáriniń uıyqtatatyn kúshi bar, qazir bári jaqsy bolady...
Sumdyq tústiń egesi ne bolǵanyn sezse de, balasyn izdep bebeýleıdi. Jaýaby joq suraqtardy qoıady. Rıtorıkalyq suraqtardyń ózi bar da, jaýaby joq! Suraqty qoıatyn «kishi adam» qoǵamdaǵy orny joq, nemese joqqa tán jannyń saýaly alapat ıdeologııa maıdanynda tozańǵa aınalyp ketedi... «Lýka Prohorovıch», «Shınel», «Chelovek fýtlıardegi» sekildi eleýsiz adam, keńestegi ekinshi dárejeli kembaǵal ulttyń anasy bar boıaýymen kóz aldymyzǵa keledi.
...Dúnıege aýrý bala ákelýimniń sebebi, mine, qaıda jatyr?! Qudaı-aý, ómirge taǵy sábı ákelsem, taǵy osyndaı kúıik kútip turǵany ma?! Aza boıym qaza bolyp shoshydym. Ishim ýdaı ashyp bara jatty. Áıelderdiń endigi sózin estigim kelmedi. Tósegime bir ýys bop búk túsip, teris qarap jatyp qaldym.
Esime apamnyń meni uzatar aldynda úıdegilerge aıtqan qupııasy, «ákesi sol Semeı jaqtan edi» degeni túsken. Sonda meniń de jetisip turǵanym shamaly, osy topyraqtyń tuqymymyn. Ámir ekeýimiz qosylǵanda qanymyzdaǵy ýymyz eki eselene kúsheıip, myna beıshara qyz paıda bolǵan ǵoı sonda?...
Basty keıipkerdiń ereksheligi ol suraq qoıady!!!!
Oralhannyń «nege, biz osysy» tektes tereń oralymdardyń ordasy kórinedi.
Bári kóngen, ılanǵan, sharasyz. Uly maqsattar jolynda bári qurban. Sonyń ishinde qazaq halqy eki ese artyq shalynar, aıaǵy tusaýly aqsarbas. Eldiń bári R.Bredberıdiń «Farengeıt boıynsha 451 gradýs» shyǵarmasyndaǵy Monteg órtsóndirýshi sanaǵa soqa salady.
Artyq oıdyń keregi joq, artyq sózdiń keregi joq, artyq kitaptyń keregi joq. Ary qaraı psıhologııalyq egizdikti tanımyz.
...Kózimdi bir ashqanda ińir qaraıypty. Terezeden tóngen qara kúńgirt boıaý meniń ishki jan dúnıemmen bederi bilinbeı aralasyp bara jatty.
Erteńinde qyzymdy kórýge barǵam.
Kishkentaı tirshilik shyny vakkýmnyń ishinde jatyr eken.
Á degende kózimnen bir tamshy jas shyqqan joq. Ne nársege de ishteı tas bekingendeımin. Betine úńilip qaraımyn.
Syqpyty qorqynyshty tirshilik ıesin á degende pendelik qý janym jatyrqap, tiksinip, titirkene qalǵanymen, ol sezim qas-qaǵymda seıilip, kelesi sátte kókten tolassyz quıylyp ketken tolaǵaı tasqyn analyq meıirimniń alyp tolqynyn anyq sezindim.
«Qudaı-aý meniń ishimnen shyqqany shyn ba?!»
Kóz jasym kenet quıylyp, ǵarip nárestemniń betine endi múlde basqa kózben, dúnıeniń barlyq qasiretti qaıǵysy men sher-muńyn jııa, jabysa qadalamyn.
Amandyǵyn kóterilip-basylyp tynys alyp jatqan úlken qarny ǵana bildiredi demeseń, osy jatysynda tirshiliktiń nyshany da joq sekildi. Qarnynyń terisiniń juqalyǵy sondaı, astyndaǵy ish-qurylysy anyq kórinip jatyr.
Kózim qaraýytyp baryp ashylatyn sııaqty.
Sonda da úńile túsýdi toqtatpaımyn.
Mynaý shıdeı aıaq-qol, dene turqynan eki ese úlken bas... Bas emes-aý, úrlenip qoıǵan shar, ánsheıin!
«Birdeńe janyna bata ma, qulynym? Álde dáriniń kúshimen eshteme sezbeı jatyrsyń ba?»
Jumýly bolsa da shúnireıip tereńge túsip ketken kózi... Mańdaıyndaǵy aıqyn kóringen kók tamyrlary... Lúp-lúp soqqany anyq kórinip turǵan eńbeginiń erekshe úlken shuqyry...
«Qulynym-aaaýýý...bir ýys betińnen seniń, qulynym-aaaýýý! Qandaı jazyǵyń bar edi?!»
Janym dybyssyz yshqynyp: «Ana názik dene myna dáý basty qalaı kóteredi?!» – degende, kenet júregim loblyp, kózim qaraýytqanyn bilemin. Sol jerde talyqsyp ketippin...
Fran Kafkanyń keıipkeri Gregor Zamzdy eske alýǵa týra keledi. Gregor adamzattyń kózqarasy qasyndaǵy jandardyń ózgerýi qaharmannyń túr pishinimen baılanysty ekenin aıtsa, bul týyndy odan ary ketken. Ulttyq sıptyn joımaǵan halyqtyń anasynyń kózqarasy jańa talas,shetin daǵdarystyń kýási bolady.
...Eı, meıirimdi jandar! Óz balamnan ózim shoshysam, senderdiń ne jazyqtaryń bar? Bul shyndyqqa dáriger kináli me?
Múmkin, áke kináli shyǵar?
Álde, ana baıǵus pa?
Jo-joq! Bul sumdyqqa Qazaqstan aýmaǵynda atom bombasyn synaqtan ótkizip, aýa men topyraqty bylǵaǵan, móldir sýly qara Ertistiń sýyn ýlaǵan, qazaqtyń tegin búldirgen kommýnıstik júıe, adam taǵdyryn taban astyna salyp, atom tehnologııasyna umtylǵan beımaza ǵasyr kináli.
Eńdeshe analyq laǵnetim saǵan, eı, tasbaýyr... taskereń... sum zaman!...
Mol sendelisten soń basty keıipkerdiń bar ómir joly tizilip tosylady...
....Biz baı emes edik. Áke-sheshem jıǵan tergenine jalǵyz uldy oqytty, úlbiretip ata jolymen kelin túsirdi.
Aqyry aýyldaǵy úı men qora-qopsyny, qoldaǵy usaq mal men buzaýly sıyrdy satyp alǵandaǵy úıimiz, apamnyń tilimen aıtqanda: «Almatyǵa kóshken sarttyń jaman tamy» ǵana edi. Ákem oǵan:
– Otyrǵan ornyńdy jamandama. Ketken sart osy tamnan baıyp Almatydan úlken úı satyp alypty. Balama juǵysty bolsyn! – degen...
Keńes dep aıtylar kelisti ómirdiń ishinde baı men kedeı bary,aǵy men qarasy aralas ekeni ashyq aıtylady romanda.Adamzattyń bári teń deliner tátti urannyń ishinde ay shyndyq barlyǵy tanylady.
...Taza aýa juparyn jutý úshin terezeni ashqanda joldyń qarsy betindegi kórshimizdiń han saraıyndaı eńseli ǵımaraty kózge túsedi. Sol úıdi aınaldyra qorshaǵan kirpish dýalynyń ózinen bizdikindeı úsh-tórt úı turǵyzýǵa bolar edi. Darbazasy ertegidegi Álıbabanyń altynmen aptalǵan qaqpasy dersin. «Sım-sım, aıqara ashyla ǵoı!», – dep, óz-ózimnen syqylyqtap kúlip alamyn. Shynynda da ara-tura kisi kelip, ashyla ketkende, alystan kóz tartyp, jarq-jurq ete qalady.
Kólik kelgende úlken darbaza ózdiginen eki jaqqa ysyrylyp syrǵanap ashylady. Tetikti basqan kezde ózdiginen ashylyp-jabylatyn mehanıkalandyrylǵan syrtqy qaqpa buryn mundaıdy kórmegen aýyldyń qarapaıym qyzyna alǵashynda birtúrli qyzyq kóringeni ras.
Apam ernin « pishtý» degizip: «bul ne qylǵan baılyq? Qaıdan kelgen baılyq?» – dep jaqtyrmaı qalady...
Mol baılyqtyń artynda iri qyzmet, júıege jasaǵan jaǵasyz jylýlyqty, jatqa isi ótken, ulttan alys iri qyzmetkerdi qarapaıym kempir janymen sezedi. Jırenedi, titirenedi.
Han saraıyndaǵy patshaıym-arǵy oqıǵanyń tini, basty keıipker endi kórinedi!
...Jas shamasy ózimen shamalas jasóspirimniń tikireıgen kirpi shashyn, qalyń qastyń astynan sýyq qaraǵan aq-qarasy anyq kózderin baıqap qalyp odan saıyn abdyrap qalǵanym. Dáliz terezesiniń kúńgirt jaryǵy túsken álginiń júzine ańqııa qaraımyn.
Qudaı-aý, netken ádemi bala edi-aý mynaý!
– Kim kerek?- dedi ol bir kezde dúnk etip. Onyń shyrt ete qalǵandaǵy minezi alǵashqy áserimdi tez jýyp-shaıyp esimdi tez jıyp ala qoıǵam.
– Mels kerek... dári alyp keldim,– dedim.
Árıne, Melstiń ózi ekenin ishteı bilip turmyn. Bozbala maǵan susty júzimen qadalǵan kúıi at ústinde tebingendeı, arbasynyń dońǵalaǵyn aınaldyryp jiberdi de, maǵan jaqyndap keldi:
– Men Melspin, – dedi....
Ádemi saraıdyń kemtar hanzadasy Mels bul. Aty da, ómiri de qaıshylyqqa toly bozbala ózgeshe boıaýdyń qosyndysyndaı tanımyz.
– Apa, kel, bizben birge kıno kórseńshi,–dedi. Torǵyn apa ulynyń qasyna kelip jaıǵasyp qolynan ustap otyrdy. Men de ornyma jaıǵasqam. Úıdegi apam ekeýmizdiń qarym-qatynasymyz esime tústi. Biz eshqashan bul ekeýindeı jaqyn bolǵan emespiz. Men kúrsinip saldym. Keýdemdi belgisiz muń kernedi...
Bul Mels pen anasynyń qarym qatynasy. Aıaýlym bilmes, kórmegen meıirim, jańa jaǵalaý da osy.
Múgedek balanyń aıaǵy júrmegenmen qoly júıirik dáýlesker kúıshi.
... Aldymnan ádettegisindeı dombyrasynyń qulaqkúıin keltirip alǵan. «Babyn keldi-aý» degende qanatyn qyransha qomdap –qomdap qoıdy da bizge qarap sál jymıyp:
....«Álqıssadan» bastaǵan jón shyǵar, – dep aldy da, Nurǵısanyń betashar kúıin tógildire jóneldi.
Ǵasyrdan-ǵasyrǵa, urpaqtan-urpaqqa jalǵasyp kele jatqan qasıetti qara dombyranyń perneleri boıymen salaly saýsaqtary irkilmeı syrǵanap, shanaǵynan kúı qalqytqanda, bárimizdiń janymyz tebirenip ketken edi. Úlkender turmaq, kishkentaı Beıbarystyń ózi qyńqyldaýyn qoıyp, dombyra tartqan Mels aǵasyna qarap, typ-tynysh otyr.
Mels kúıdi jaı tartyp qana qoımaı, onyń shyǵý tarıhyn, shyǵarýshysy jaıyn aıta otyratyn ádeti bar edi. Muny ol lázzattana, bar yqylasymen aıtady. Tyńdaýshysyn tamsandyryp, elitip áketedi. Qazir de Nurǵısa Tilendıevtiń «Bala mıshkasynan» bastap, «Ata tolǵaýy», «Balbyraýyn», «Sarjaılaý», «Kelinshek» kúılerin tartty.
Aıaǵyn basa almaı qalǵan bala-ómirine nazaly. Dos serigi Aıaýlymǵa da suraq qoıary sol.
....Menimen birge kóshede, baqtarda, adamdar kóp júretin jerlerde kınodaǵy múgedekterdiń jaqynyndaı arbamdy ıterip júrer me ediń degenim ǵoı, – dedi, daýsynda birtúrli óziniń qazirgi haline degen jekkórinishten týǵan yza aralas zil de joq emes. «Árıne, janyńda bolamyn», – dep aıtýǵa ishki bir túısigim jibermedi. Ótirik ýáde bergim kelmegendikten:
- Mels, papań seni emdetý úshin bárin jasap jatyr ǵoı. Meniń aǵam da seni «jattyǵýlaryn úzbeıdi, dári-dármegin durys qabyldaıdy, úmit bar» dep otyrady. Sonsha eńbek beker ketedi deımisiń, – deımin jaqsylyqtan úmittendirgim kelip. Tek ony úmittendirip emes, aıaǵynan turyp ketkenin jan-dúnıemmen qalaımyn, Táńirden tileımin!
Sol kúngi áńgimemiz jaraspady, sebebi, men onyń árdaıym janynda bolatynyma kepildik bere almadym...
Ary qaraı kemtar bala qasynda qala almaǵan jannyń ózgeshe ómiri bastalady. Jaqsy ómir, aıaq-qoly saý jar izdegen qyzdyń ystyǵy kóp, sýyǵy mol kúnderi etek alady. Floberdiń Emma Fobarıi, Moemniń Kıttıi, Robert Ýollerdiń jalǵyz romanynyń keıipkeri Francheskasy da jaqsy ómirdiń armanyna qol sozǵan Aıaýlymnyń keı tustarymen baryp, oraı týysady. Qaıyǵy qaırylǵan, jarymjan sábıin meıirimine oraǵan muńlyq tar jol, taıǵaq qyrǵa shyǵady.
...Jıyrma bir kún degende jarymjan bópemdi baýyryma qysyp, úıge oraldym. Adamnan adam shyǵý ońaı ma?! Sol azapty jolmen kelgen perzentińdi bireýge kórsetýge namystanýdan ótken qorlyq joq eken ǵoı dúnıede... «Bosandy» dep aǵaıyn-týys bir-birinen súıinshi surasyp sen úıde terlep-tepship qalja jep, aıdan asa, qyryq qasýyna shomyldyryp, kún saıyn sylap-sıpap, óskenin tamashalap, shildehana toılatyp, besikke salyp, azan shaqyryp at qoıyp jatýdyń ózi de áke men ananyń meımanasy tasatyn shyn baqyt eken-aý!
...Kúni-túni qubyjyqtaı qurysyp, aýzyna salǵan emshekti sorýǵa shamasy kelmeı, tamyzyp bergen ýyz nárdi juta almaı bylq-sylq etken aýrý sábıdiń jan qınalysyn kórýden asqan azap joq-aý?! Sábı qusap, bir balbyrap uıyqtaǵan emes, tym bolmasa, daýysyn shyǵaryp jylaı da almaıdy...
Eger Bobı Jan-Domınık «Skafandar jáne kóbelek» týyndysyndaǵy qozǵalmas jannyń jaıymen salystyrsaq,bul sábıden jaqsyraq...
Oqıǵa qoıýlanyp kelip tragedııalyq aqyrǵa tireledi.
...Osy kezde bizdi sol bólimsheniń meńgerýshisi kórip, qarsy júrgen. Dárigerdi ońashalap alyp, birdeme dep sybyr etti. Men bir sumdyqtyń bolǵanyn túsine qoıyp, júrek tusymdy ustaı alǵam.
Beıbit Jeksenqyzy meni jetektep, beti aq shúberekpen jabýly kishkentaıymnyń múrdesine alyp keldi.
Polıgonnyń qurbany bolǵan balamdy sońǵy ret qushaqtap, shyńǵyryp jatyrmyn...
Qazaq anasy basyndaǵy hal el ishindegi sumdyqpen «jeltoqsan» oqıǵasy birge sýretteledi. «Abaı jolyndaǵy» Zeredeı anamen jutqa ushyraǵan eldi qatar alǵandaı sátti órgen. Óz qaıǵysy, el qaıǵysy aralas Aıaýlym jaıy rýhy syrqat eldiń janymen úndes, júrekteri sol muńmen qatar soǵady. Jazýshy shyn sheberligin, sóz jampozdyǵyn daýsyz tanytady.
...Kók jáshikten Brejnev alańynda bolyp jatqan jaǵdaıdy kórsetip jatqan. «Araq ishken, nasha shekken jastar ortalyq alańǵa shyǵyp, buzaqylyq jasady. Ishki ister qyzmetkerleri olardy tártipke shaqyrýda», – degen maǵynadaǵy aqparatty dıktor qaǵazdan oqyp otyr. Azyq-túlik dúkenderiniń terezeleri men esikteri synypty, aınala órtenip jatqan avtokólikter. Mır kóshesi men Fýrmanov kóshelerin boılaı, bas saýǵalap, qashyp bara jatqan jastar...
Shyǵarmanyń sharyqtaý shegi-ózi jasqanyp kelgen Ámirdeı qatal kúıeýge aıtqan ay sózi, sert sheshimindeı.
...Gorkııdiń «Ólimdi jeńgen ana» degen áńgimesinde balasyn izdegen ANA Aqsaq Temirdiń aldyna da barǵan. Sol sııaqty Ana bolǵanym úshin de Qaraýyltóbeniń baýyryna bardym! Synaqty toqtatamyz! Men balalardyń bolashaǵy úshin partııańnan qoryqpaımyn! Sol úshin meni óltir! Óltir! – dep, aýzy-basym qan-qan bolyp, tap-tap berdim. Kózimnen pora-pora jas aqty. Osy kezde qulaǵymda «Zaman-aı» zary estilip, boıyma kúsh quıylyp turdy...
Jarynan aırylǵan, qaraly jan qalaǵa kelip Gúlimaıdaı erekshe perızatqa jolyǵady. Qaraly sulý, jaraly sulý aıyqpas syrqat.
....Gúlimaıdyń aıkezbeliginen alǵashynda qorqyp, túnimen san oıanyp shyǵatyn edim. Balkon men syrtqy esikti jaqsylap jaýyp, syrtqy esiktiń kiltin qaltama salyp qoıamyn. Gúlimaı tóseginen kóteriledi de bólmelerdi sharlap shyǵady. Asúıge barady, tońazytqyshty qaraıdy, kástrólderdi ashyp-jaýyp júredi. Eshteńenń syndyrmaıdy, shaqpaıdy. Qatty saldyrlatpaıdy da. Odan shyǵyp, qonaq bólmege barady, servanttaǵy ydystardy qarap shyǵady, qolyna ustap kóredi, bir jaqsysy, tastap jibermeıdi. Ústeldiń ústinde turǵan vazadaǵy gúldi ıiskeıdi. Dıvanǵa otyryp kitap qaraıdy. Keıde bólmeniń ortasynda ortasynda turyp dene jattyǵýlaryna kirisedi. Solardyń bárin jasap júrgende jaryqty jaqpaıdy. «Qarańǵyda qalaı kóredi» dep, kózim baqyraıyp jatamyn. Uıqym shaıdaı ashylady. Artynan turyp qaraǵanda, kózi jumýly ekenin baıqaǵam. Shoshytyp almaıyn dep, buryshqa tyǵylyp alyp baqylaımyn. Denesi sál teńselgendeı bolady. Sodan birýaqytta jatyn bólmege qaıtady. Bir tańdanatynym, esh jerde súrinip ketpeıdi, birdeńege qoly ne denesi tıip qulatyp, túsirip alý degen joq.
Osyndaı ádemi jan Ertisten qulap óledi. Ómirdiń bar qara boıaýyn jaǵynǵan arý kelmeske asady.
....Jumyrtqadaı áppaq, qaıran Gúlimaıym, qazirgi túri kók baqa da bir, ol da bir. Esim aýǵandaı, kózim baqyraıyp, súlesoq qarap turmyn.
-Qýatova Gúlimaı ekeni anyq pa? – dedi mılııoner.
-Iá – dep basymdy ızedim de, esikke buryldym. Ary qaraı qaraýǵa dátim shydamady.
Ómirdiń bar soqqysyn kórgen jan eline qaıtady.Basqa amaly joq. Qylary da joq. Jubatary da.
....«Qosh! Qosh!» dep, parovoz jar salady. Tóbesinen ushqan qoıý tútini artta qalyp, ońtústikke jol tarttyq. Eshqaıda burylmaı, jarqyn bolashaqqa úmitpen júıitkip baramyz. Terezeden kóz almaı, ótkenimdi eske alyp, muńaıyp kelem. Kelin bolyp túskennen keıingi qyzyǵy men qıyndyǵy aralas ótken ómirimnin on jylyna kýá bolǵan qart Shyǵystyń ulan-ǵaıyr dalasy qalyp barady. Naýryz keldi degenmen, bul jaqta áli naýat qar jatyr. Arasynda azynap qoıyp, qýatty arynymen zymyraǵan poıyzdyń terezesine jıi telmiremin. Endi bul ólkege jolym túse me, joq pa? Aldaǵy ómirim qalaı bolmaq? Bul men úshin jumbaq. Bir bilgenim, dál qazir Semeıden ózimnen ózim qashqandaı qashyp kelemin. Qıyn kúnderimdi, árdaıym eńsemdi basyp turatyn qara qaıǵyny serpip tastaǵym kelip qashyp bara...
Roman jeńisti júrekpen, tegeýrin tilekpen aıaqtalady.
.....Arǵy bólmede úlken ulym men jarym jatyr.
Men ne kórmedim osy kúnge jetkenshe...
Zamannyń daýylymen Semeıdegi synaqtarda synalyp, Ertisten ótip, Saryrqanyń dalasyn sharlap, Han-Táńiriniń baýyryna kelip, baqytymdy endi taptym.
«Áıel qyryq shyraqty» – dep, babalarymyz beker aıtpaǵan eken, shyraǵym qaıta jandy.
Endi sol sónbesin!
Áıel baqyty degen osy eken ǵoı.
Bul týyndy ımperııalar arasyndaǵy soǵysta-qasiret kúnin keshken qazaq anasy jaıly, bodan ulttyń ómir úshin kúresin kórseter shyǵarma.
Jeńil oqylar shyǵarma oqyrmanyn san qıyrǵa salyp ákelip, qýantyp bitiredi. Syrt aǵaıyn tanysyn dep, kesek úzindiler usyndyq.
ULT BAǴASY, QARYMY, SALMAǴY, BARY, ÁLEÝETI ÁDEBI ShYǴARMASYMEN BILINEDI!
Qazaq úshin qazynaly bir týyndy dúnıege kelipti.
Joly bolsyn!
Uǵynar oqyrmanǵa jolyqqaı!
