Qazaq dalasy ejelden batyrlarǧa bai bolǧan. Oǧan batyrlardyŋ erlıkterın baian etken halyqtyŋ aŋyz-äŋgımelerı dälel. Halyqty özınıŋ qara küşımen ǧana emes, kompozitorlyǧymen de täntı etken Baluan Şolaq elımızdıŋ maqtanyşy, halqymyzdyŋ jarqyn ökılı. Baluan Şolaq Baimyrzaūly – qazaqtyŋ ataqty halyq änşı-kompozitory, aitysker-aqyn, at üstı oiynynyŋ türlı täsılderın meŋgergen erekşe önerpaz, küş önerın körsetken sportşy, jauyryny jerge timegen baluan bolǧan.
Baluan Şolaqtyŋ şyn aty – Nūrmaǧambet Baimyrzaūly. Jas künınde sausaǧyn üsıtıp aluyna bailanysty halyq «Baluan Şolaq» dep atap ketken. 1864 jyly Moiynqūmnyŋ Han tauynyŋ maŋynda düniege kelıp, 1919 jyly qaitys bolǧan. Aqmola oblysyndaǧy Tasty özenınıŋ boiynda jerlengen.
Nūrmaǧambettıŋ äkesı Baimyrza balalary jas kezınde Kökşetau jaqqa köşıp barǧan.Ol aǧaştan būiymdar jasap, solardy bazardy satumen tabys tapqan şeber bolǧan. Baimyrzanyŋ eŋbekqorlyǧy onyŋ balasyna ötedı. Bıraq Nūrmaǧambet eŋbekqorlyqpen qosa, ülken qara küşımen erekşelengen.
1879 jyly Baimyrza Üisın auylynyŋ tūrǧyndarymen bırge jyl saiyn jazda Şortan özenınıŋ jaǧasynda ötetın järmeŋkege daiyndalady. Terı, jün tielgen arba aulada daiyn tūrady. Bıraq jolǧa şyǧatyn künı Baimyrza syrqattanyp qalady. Ol bazarǧa eresek ūly Töleubaidy jıbermek bolady, bıraq ol auylyna oralyp ülgermeidı de, söitıp qalaǧa jas Nūrmaǧambet baratyn bolady.
Boiy ortaşa, bıraq keŋ iyqty on bes jasar bozbala syrt kiımı bolmaǧandyqtan äkesınıŋ tonyn kiedı. Ol bazarǧa tuysy Mūqaşpen bırge jıberıledı jäne onyŋ qolyna üige qajettı tūrmystyq zattar alu üşın bırrubl ūstatylady.
Taudyŋ etegınde ötıp jatqan qandy bazar Nūrmaǧambettı taŋ qaldyrady. Barlyq jerde qyzǧan sauda, aiqailaǧan deldaldar. Kenetten Nūrmaǧambettıŋ nazaryn ainala tūrǧan bır top adam audarady. Qyzyq körgısı kelgen ol sol topqa jaqyndaidy. Söitse, onda bır pysyq adam adamdardy şaqyryp, özı ertıp kelgen baluanmen küresuge şaqyryp jatyr eken. Bäske bır rubl tıgıluı kerek, ol aqşany jeŋgen adam alatyn bolady. Ärine, oŋai tabysqa batqysy kelgender jetkılıktı, bıraq baluandy jeŋgen eşkım bolmaidy.
Nūrmaǧambet öz küşın synap körmek bolady. Älgı orys baluan alǧaşynda ony balasynyp nazar da salmaidy. Bıraq tym belsendı bozbalany bır qorqytyp alǧysy kelgen älgı baluannyŋ «kelseŋ, kel» degen sözınen keiın ol alǧa ūmtylady. Bıraq üstıne kigen tonnyŋ etegıne aiaǧy şalynyp, baluannyŋ tura aldyna baryp qūlaidy. Tuysy Mūqaş älgı üidegıler bergen rubldıorys baluannyŋ qolyna ūstatqannan basqa amaly qalmaidy, jäne Nūrmaǧambettı bır sybap alady.
Tünde Nūrmaǧambet döŋbekşıp ūiyqtai almaidy. Ol orys baluanyn jeŋe alatynyn däleldegısı keledı. Taŋerteŋ tūra salyp, Nūrmaǧambet alaŋǧa, älgı baluanǧa tartady. Bozbalany mūqatqysy kelgen baluan bäske bır teŋge emes, segız teŋge tıgudı ūsynady. Ol kezde mūndai aqşaǧa segız qoi aluǧa bolatyn. Mūqaştyŋ aiqaiyna qūlaq aspaǧan Nūrmaǧambet şapanyn şeşedı, küresuge bel buady. Būl joly baluandyŋ aldyna jügırıp barady da, belınen ūstap, jerge alyp ūrady. Mūndai qyzyqty körgen körermender şapannyŋ üstıne aqşa tastai bastaidy. Teŋgelerdı jinap alǧan soŋ ol, keşegı ūtylǧan bır teŋgenı Mūqaşqa qaitarady, segız teŋgenı sanap alyp, tuystaryna syilyqtar satyp alady. Al qalǧan aqşany ol kedei-kepşıkterge ülestırıp beredı. Sol jyly bazarǧa kelgen halyqtyŋ arqasynda Baluan Şolaqtyŋ erlıgı alysqa taraidy.
On tört jasynda küreske tüsken Baluan Şolaq bıraq kürespen käsıbi ainalyspaidy. Ol saldyq qūryp, töŋıregıne önerlı jastardy jinaǧan. Kökşetau qalasynda ötken bır ülken jiynda 51 pūt (830 kg tarta) kırdıŋ tasyn köterıp, düiım jūrtty taŋ qaldyrǧan. 1899 jyly 35 jasynda orys paluany İvan Korenmen küresıp, onyŋ qabyrǧasyn syndyrǧan.
1913 jyly ata-babasynyŋ tuyp ösken, kındık qany tamǧan Şu öŋırıne kelgen. Osy saparynda Qordai dalasynda qoi baǧyp jürgen Kenen Äzırbaev onyŋ köptegen änderın üirense, ölkemızdıŋ keiın tanymal aqyndary bolǧan Jaqsybai Jantöbetov, Barmaq Myqanbaiūly, Särsen Jylysbaev, Sauytbek Ūsaūly jäne basqa da önerlı azamattar onymen bırge el aralaǧan. Şu audanynyŋ Şoqpar stansasynda tūrǧan Särsen Jylysbaev «Baluan Şolaq» dastanyn jazyp, onda özı syilasyp ötken tūlǧanyŋ ömır tarihyn jyrǧa qosty.
Baluan Şolaq Şu öŋırınde bolǧan saparynda kötergen salmaǧy 1050 kg. tartatyn tas bügınde audandyq tarihi ölketanu mūrajaiynyŋ aldyna qoiylǧan. Sondai-aq, Dalaqainar öŋırındegı özı arşyǧan tūnba älı künge deiın «Baluan Şolaq būlaǧy» atalyp keledı.
