Qazaq dalasy ejelden batyrlarǵa baı bolǵan. Oǵan batyrlardyń erlikterin baıan etken halyqtyń ańyz-áńgimeleri dálel. Halyqty óziniń qara kúshimen ǵana emes, kompozıtorlyǵymen de tánti etken Balýan Sholaq elimizdiń maqtanyshy, halqymyzdyń jarqyn ókili. Balýan Sholaq Baımyrzauly – qazaqtyń ataqty halyq ánshi-kompozıtory, aıtysker-aqyn, at ústi oıynynyń túrli tásilderin meńgergen erekshe ónerpaz, kúsh ónerin kórsetken sportshy, jaýyryny jerge tımegen balýan bolǵan.
Balýan Sholaqtyń shyn aty – Nurmaǵambet Baımyrzauly. Jas kúninde saýsaǵyn úsitip alýyna baılanysty halyq «Balýan Sholaq» dep atap ketken. 1864 jyly Moıynqumnyń Han taýynyń mańynda dúnıege kelip, 1919 jyly qaıtys bolǵan. Aqmola oblysyndaǵy Tasty ózeniniń boıynda jerlengen.
Nurmaǵambettiń ákesi Baımyrza balalary jas kezinde Kókshetaý jaqqa kóship barǵan.Ol aǵashtan buıymdar jasap, solardy bazardy satýmen tabys tapqan sheber bolǵan. Baımyrzanyń eńbekqorlyǵy onyń balasyna ótedi. Biraq Nurmaǵambet eńbekqorlyqpen qosa, úlken qara kúshimen erekshelengen.
1879 jyly Baımyrza Úısin aýylynyń turǵyndarymen birge jyl saıyn jazda Shortan ózeniniń jaǵasynda ótetin jármeńkege daıyndalady. Teri, jún tıelgen arba aýlada daıyn turady. Biraq jolǵa shyǵatyn kúni Baımyrza syrqattanyp qalady. Ol bazarǵa eresek uly Tóleýbaıdy jibermek bolady, biraq ol aýylyna oralyp úlgermeıdi de, sóıtip qalaǵa jas Nurmaǵambet baratyn bolady.
Boıy ortasha, biraq keń ıyqty on bes jasar bozbala syrt kıimi bolmaǵandyqtan ákesiniń tonyn kıedi. Ol bazarǵa týysy Muqashpen birge jiberiledi jáne onyń qolyna úıge qajetti turmystyq zattar alý úshin birrýbl ustatylady.
Taýdyń eteginde ótip jatqan qandy bazar Nurmaǵambetti tań qaldyrady. Barlyq jerde qyzǵan saýda, aıqaılaǵan deldaldar. Kenetten Nurmaǵambettiń nazaryn aınala turǵan bir top adam aýdarady. Qyzyq kórgisi kelgen ol sol topqa jaqyndaıdy. Sóıtse, onda bir pysyq adam adamdardy shaqyryp, ózi ertip kelgen balýanmen kúresýge shaqyryp jatyr eken. Báske bir rýbl tigilýi kerek, ol aqshany jeńgen adam alatyn bolady. Árıne, ońaı tabysqa batqysy kelgender jetkilikti, biraq balýandy jeńgen eshkim bolmaıdy.
Nurmaǵambet óz kúshin synap kórmek bolady. Álgi orys balýan alǵashynda ony balasynyp nazar da salmaıdy. Biraq tym belsendi bozbalany bir qorqytyp alǵysy kelgen álgi balýannyń «kelseń, kel» degen sózinen keıin ol alǵa umtylady. Biraq ústine kıgen tonnyń etegine aıaǵy shalynyp, balýannyń týra aldyna baryp qulaıdy. Týysy Muqash álgi úıdegiler bergen rýbldiorys balýannyń qolyna ustatqannan basqa amaly qalmaıdy, jáne Nurmaǵambetti bir sybap alady.
Túnde Nurmaǵambet dóńbekship uıyqtaı almaıdy. Ol orys balýanyn jeńe alatynyn dáleldegisi keledi. Tańerteń tura salyp, Nurmaǵambet alańǵa, álgi balýanǵa tartady. Bozbalany muqatqysy kelgen balýan báske bir teńge emes, segiz teńge tigýdi usynady. Ol kezde mundaı aqshaǵa segiz qoı alýǵa bolatyn. Muqashtyń aıqaıyna qulaq aspaǵan Nurmaǵambet shapanyn sheshedi, kúresýge bel býady. Bul joly balýandyń aldyna júgirip barady da, belinen ustap, jerge alyp urady. Mundaı qyzyqty kórgen kórermender shapannyń ústine aqsha tastaı bastaıdy. Teńgelerdi jınap alǵan soń ol, keshegi utylǵan bir teńgeni Muqashqa qaıtarady, segiz teńgeni sanap alyp, týystaryna syılyqtar satyp alady. Al qalǵan aqshany ol kedeı-kepshikterge úlestirip beredi. Sol jyly bazarǵa kelgen halyqtyń arqasynda Balýan Sholaqtyń erligi alysqa taraıdy.
On tórt jasynda kúreske túsken Balýan Sholaq biraq kúrespen kásibı aınalyspaıdy. Ol saldyq quryp, tóńiregine ónerli jastardy jınaǵan. Kókshetaý qalasynda ótken bir úlken jıynda 51 put (830 kg tarta) kirdiń tasyn kóterip, dúıim jurtty tań qaldyrǵan. 1899 jyly 35 jasynda orys palýany Ivan Korenmen kúresip, onyń qabyrǵasyn syndyrǵan.
1913 jyly ata-babasynyń týyp ósken, kindik qany tamǵan Shý óńirine kelgen. Osy saparynda Qordaı dalasynda qoı baǵyp júrgen Kenen Ázirbaev onyń kóptegen ánderin úırense, ólkemizdiń keıin tanymal aqyndary bolǵan Jaqsybaı Jantóbetov, Barmaq Myqanbaıuly, Sársen Jylysbaev, Saýytbek Usauly jáne basqa da ónerli azamattar onymen birge el aralaǵan. Shý aýdanynyń Shoqpar stansasynda turǵan Sársen Jylysbaev «Balýan Sholaq» dastanyn jazyp, onda ózi syılasyp ótken tulǵanyń ómir tarıhyn jyrǵa qosty.
Balýan Sholaq Shý óńirinde bolǵan saparynda kótergen salmaǵy 1050 kg. tartatyn tas búginde aýdandyq tarıhı ólketaný murajaıynyń aldyna qoıylǵan. Sondaı-aq, Dalaqaınar óńirindegi ózi arshyǵan tunba áli kúnge deıin «Balýan Sholaq bulaǵy» atalyp keledi.
