Qosşūǧylovtar äuletınıŋ taǧdyry Aqmola qalasynyŋ tarihymen tıkelei bailanysty. Būl tektı şaŋyraqtyŋ basşysy Baimūhambet Qosşyǧūlūly turaly derekter mardymsyz.
Aqmola 1862 jyly qala märtebesın alǧannan bastap qalada sauda-sattyq damyp, qala ömırı jandana tüstı. Arada 10 jyl ötken soŋ, iaǧni 1872 jyly Aqmola qalasynyŋ köpesterı men meşandary gildiialyq alym tölemınen bosatyldy. Būl saudanyŋ damuyna, jan-jaqty taraluyna köp mümkındık tuǧyzdy. Aqmoladan şyqqan köpesterdıŋ arasynda aǧaiyndy Qosşyǧūlūlylar, Baimūhamedtıŋ ūldary – Qūrmanǧali, Nūrken, Uäli men Mūqan keŋınen tanymal boldy.
Qosşūǧylovtar äuletınıŋ taǧdyry Aqmola qalasynyŋ tarihymen tıkelei bailanysty. Būl tektı şaŋyraqtyŋ basşysy Baimūhambet Qosşyǧūlūly turaly derekter mardymsyz. Dese de onyŋ atymen bırneşe nysan saqtalǧanymen, köbısı bügıngı künge jetpedı. Aǧaiyndy Qosşyǧūlūlylarynyŋ atyn şyǧarǧan – Aqmoladaǧy konditer fabrikasy. Būl mekeme qazırgı Abai daŋǧylyndaǧy Halyqqa qyzmet körsetu ortalyǧy men «Abai» qonaq üiınıŋ arasynda ornalasty. Sol kezeŋde, iaǧni HH ǧasyrdyŋ bas kezınde däl osyndai käsıporyn qazaq qalalarynda būryn-soŋdy bolmaǧan.
Būdan bölek Baimūhambet Qosşyǧūlūly Aqmoladan fabrika önımderın saudalau üşın «jasyl qatarlardyŋ» boiynan üş düken aşqan. Qala tūrǧyndary kerek tauardy dükennen ölşep satyp alsa, ūsaq baqalşy saudagerler arbalap alyp qyrǧa aparyp satyp, sauda-sattyq jasaǧan. Aǧaiyndylar aşqan dükenge keluşıler kün ötken saiyn köbeigenıne bailanysty konditerlık fabrika uaqyt ötken saiyn önımın köbeitıp, quatyn arttyra tüsken.
Sauda baǧytynan basqa Baimūhambet Qosşyǧūlūly qazaq balalarynyŋ ruhani bılımı men tärbiesıne de ūqypty qaraǧan. Aqmola qalasynda būryn bolǧan jasyl meşıttıŋ örtenıp ketkennen keiın öz qarjysyna jaŋa meşıt salǧan saqi-jomarttyŋ dın salasyndaǧy mesenattyǧy bır töbe. Meşıt janynan 1905 jyly islami bılım beretın medrese üiın de tūrǧyzady. Būl ǧimarat älı künge deiın qyzmet etıp tūr. «Qazkommersbanktıŋ» bır bölımşesı ornalasqan eskı üi kürdelı jöndeuden ötken, qazırgı kezde Älihan Bökeihan köşesınıŋ boiynda tūr.
Al joǧaryda atalǧan konditer fabrikasynyŋ keiıngı jai-küiı turaly jurnalist A. Raiqūl: «...fabrika onyŋ ūly Nūrmūhambettıŋ qolyna köşkende, ol äkeden qalǧan däulettı ösırmese kemıtpeidı. 1929 jyly sovet ökımetı tartyp alǧanşa Aqmola men onyŋ maŋaiyndaǧy eldı özınıŋ önımımen tolyq qamtamasyz etken», – dep jazady.
Qazaq dalasyndaǧy jaŋa qūbylys Alaş qairatkerlerı däuırınde ǧūmyr keşken Qosşyǧūlūlylarynyŋ ülkenı – Şäimerden Reseidıŋ ekınşı Memlekettık dumasyna Aqmola oblysynan deputat bolyp sailanǧan alǧaşqy deputattardyŋ bırı. Osy ölkedegı dın qairatkerı Ş. Qosşyǧūlūlynyŋ şoqyndyru saiasatyna qarsy şyǧyp, ūlttyŋ ūly a qyny bolǧan Abaiǧa arnaiy hat jazyp, aqyl sūrap, keŋes alǧan. Qazaq jastarynyŋ şoqynyp ketpeuı jolynda el men jerden dürkın-dürkın aşyq hattar ūiymdastyryp, özı de eldı aralap jürıp jinap, qairat körsetken.
Mıne, osyndai tektı äulettıŋ ūrpaǧy keşegı Qaraötkel, bügıngı Astananyŋ atyn şyǧarǧan alaştyŋ aimaŋdai azamattary boldy. Olar jasaǧan qyruar eŋbek ūlt tarihynda altyn ärıptermen jazylady.
Zaŋǧar KÄRIMHAN, "Qazaqstan tarihy".
