Amerikalyq tanymal Edelman PR agenttıgı jyl saiyn älemnıŋ 27 elınde 33 000 adam qatysatyn Edelman senım barometrı (Edelman Trust Barometer) degen zertteu jürgızedı. Zertteude azamattardyŋ memlekettık bilıkke, bizneske, mediaǧa jäne ükımettık emes ūiymdarǧa senım deŋgeiı qarastyrylady. Osy zertteudıŋ 2019 jylǧy qorytyndysyna qarasaq, älem boiynşa adamdar biznes (56%) pen ükımettık emes ūiymdarǧa (57%) qaraǧanda ükımet(48%) pen mediaǧa (47%) az senım artady.
Qazaqstan būl zertteude qamtylmaidy. Alaida būl zertteusız-aq Qazaqstanda bilık pen memlekettık BAQ-qa degen senımnıŋ tömen deŋgeide ekenın bärımız jaqsy bılemız. Qazırgıdei tötenşe jaǧdai kezınde bilıkke senımsızdık tanytuymyzdyŋ sebebı de joq emes. Öitkenı bilık osy uaqytqa deiın talai ret azamattyq qoǧamnyŋ nemqūrailyǧy men ünsızdıgın tiımdı paidalanyp keldı.
Dese de osy joly bilıktıŋ koronavirustyŋ keŋ taramauy üşın “äleumettık oqşaulanu” (social distancing) turaly eskertuın barynşa “serezno” qabyldauymyz kerek. Sebebı bızdıŋ bilık ǧana emes, Düniejüzılık densaulyq saqtau ūiymy men älemdegı demokratiialyq elderdıŋ ükımetı koronavirusty toqtatu üşın äleumettık oqşaulanu men karantindı eŋ tiımdı täsıl retınde qarastyryp otyr. Qytai men Oŋtüstık Koreia osy täsılder arqyly virusty auyzdyqtady. Onyŋ üstıne öz bolaşaǧyn uaiymdap, basy qatyp jürgen bızdıŋ qazırgı bilıkke “ChP”-nyŋ üstıne “ChP” qajet emes.
“Saiasatker Antraktida da saiasatker” degen oidyŋ da boluy zaŋdy. Ondai kezde ǧylymǧa jäne ar-ojdany men öz ısıne adal naǧyz mamandarǧa senemız. Qazaqstandyq därıgerlerge senbesek, älemdık deŋgeidegı eŋ abyroily därıgerlerdıŋ bırı doktor Entoni Fauchige(surettegı kısı)senbeske amal joq.
Ol – jai virusolog-därıger emes. Fauchi – AQŞ-tyŋ alty bırdei prezidentımen qyzmettes bolǧan, saiasi koniunktura syndyra almaityn därıger. Mäselen, ötkende brifingtıŋ bırınde D.Tramp azamattardyŋ saiasi qoldauynan aiyrylyp qalmas üşın jaqyn arada AQŞ ükımetı vaksina oilap tabady dep mälımdegen kezde däl sol jerde doktor Fauchi vaksinany jasau üşın 1-1,5 jyl uaqyt ketetın aityp, prezidenttıŋ sözın joqqa şyǧardy.
Qazır AQŞ-ta da jaǧdai mäz emes. Elde tötenşe jaǧdai jariialandy. Mamandardyŋ aituynşa, oǧan eldegı densaulyq saqtau salasyndaǧy niuanstar men Tramp äkımşılıgınıŋ koronavirusqa jeŋıl-jelpı qarauy sebep boldy. Jaǧdai odan ärı uşyqpauy üşın Tramp bastaǧan şeneunıkter qazır doktor Fauchi sekıldı ǧalymdarǧa qūlaq asyp jatyr. Sondai-aq doktor Fauchi de koronavirustyŋ taraluyn toqtatu üşın äleumettık oqşaulanudy dūrys täsıl dep esepteidı jäne AQŞ pen Europa arasyndaǧy äue reisterın toqtatu turaly şeşımdı de dūrys dep sanaidy.
Odan bölek doktor Fauchi VİCh/SPİD, tuberkulez, Zika jäne Ebola qaupınen adamzatty aman alyp qaluǧa ülesın qosyp kele jatqan bılıktı mamandardyŋ bırı. Osyndai eren eŋbegı üşın doktor Fauchi AQŞ prezidentınıŋ Presidential Medal of Freedom marapatyn alǧan. Freedom medalı – Qazaqstanda meiramdar qarsaŋynda ekınıŋ bırı alatyn orden/medal emes.
Koronavirus adamdy “nūrotanşyl”, “DVK”-şyl, liberal, konservator nemese “bespartiinyi”/“apolitichnyi” dep bölmeidı. Būl demokratiia üşın jäne öz elımızde özımızdı tolyq azamat sezınu üşın beibıt saiasi küresten bas tartuymyz kerek degen söz emes. Tötenşe jaǧdai – densaulyǧymyzǧa män beruge, jaqyndarymyzǧa köŋıl böluge, Konstitusiiany qaita oquǧa, azamattyŋ qūqyqtarymen bırge mındetterı qatar jüretının sezınuge, özımızdıŋ jäne özge adamdardyŋ ömırıne jauapkerşılık tanyta alatynymyzdy däleldeuge mümkındık.
Foto aşyq internet közınen alyndy.
Şalqar Nūrseiıttıŋ Feisbuk paraqşasynan
