Amerıkalyq tanymal Edelman PR agenttigi jyl saıyn álemniń 27 elinde 33 000 adam qatysatyn Edelman senim barometri (Edelman Trust Barometer) degen zertteý júrgizedi. Zertteýde azamattardyń memlekettik bılikke, bızneske, medıaǵa jáne úkimettik emes uıymdarǵa senim deńgeıi qarastyrylady. Osy zertteýdiń 2019 jylǵy qorytyndysyna qarasaq, álem boıynsha adamdar bıznes (56%) pen úkimettik emes uıymdarǵa (57%) qaraǵanda úkimet(48%) pen medıaǵa (47%) az senim artady.
Qazaqstan bul zertteýde qamtylmaıdy. Alaıda bul zertteýsiz-aq Qazaqstanda bılik pen memlekettik BAQ-qa degen senimniń tómen deńgeıde ekenin bárimiz jaqsy bilemiz. Qazirgideı tótenshe jaǵdaı kezinde bılikke senimsizdik tanytýymyzdyń sebebi de joq emes. Óıtkeni bılik osy ýaqytqa deıin talaı ret azamattyq qoǵamnyń nemquraılyǵy men únsizdigin tıimdi paıdalanyp keldi.
Dese de osy joly bıliktiń koronavırýstyń keń taramaýy úshin “áleýmettik oqshaýlaný” (social distancing) týraly eskertýin barynsha “serezno” qabyldaýymyz kerek. Sebebi bizdiń bılik ǵana emes, Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy men álemdegi demokratııalyq elderdiń úkimeti koronavırýsty toqtatý úshin áleýmettik oqshaýlaný men karantındi eń tıimdi tásil retinde qarastyryp otyr. Qytaı men Ońtústik Koreıa osy tásilder arqyly vırýsty aýyzdyqtady. Onyń ústine óz bolashaǵyn ýaıymdap, basy qatyp júrgen bizdiń qazirgi bılikke “ChP”-nyń ústine “ChP” qajet emes.
“Saıasatker Antraktıda da saıasatker” degen oıdyń da bolýy zańdy. Ondaı kezde ǵylymǵa jáne ar-ojdany men óz isine adal naǵyz mamandarǵa senemiz. Qazaqstandyq dárigerlerge senbesek, álemdik deńgeıdegi eń abyroıly dárigerlerdiń biri doktor Entonı Faýchıge(sýrettegi kisi)senbeske amal joq.
Ol – jaı vırýsolog-dáriger emes. Faýchı – AQSh-tyń alty birdeı prezıdentimen qyzmettes bolǵan, saıası konıýnktýra syndyra almaıtyn dáriger. Máselen, ótkende brıfıngtiń birinde D.Tramp azamattardyń saıası qoldaýynan aıyrylyp qalmas úshin jaqyn arada AQSh úkimeti vakına oılap tabady dep málimdegen kezde dál sol jerde doktor Faýchı vakınany jasaý úshin 1-1,5 jyl ýaqyt ketetin aıtyp, prezıdenttiń sózin joqqa shyǵardy.
Qazir AQSh-ta da jaǵdaı máz emes. Elde tótenshe jaǵdaı jarııalandy. Mamandardyń aıtýynsha, oǵan eldegi densaýlyq saqtaý salasyndaǵy nıýanstar men Tramp ákimshiliginiń koronavırýsqa jeńil-jelpi qaraýy sebep boldy. Jaǵdaı odan ári ýshyqpaýy úshin Tramp bastaǵan sheneýnikter qazir doktor Faýchı sekildi ǵalymdarǵa qulaq asyp jatyr. Sondaı-aq doktor Faýchı de koronavırýstyń taralýyn toqtatý úshin áleýmettik oqshaýlanýdy durys tásil dep esepteıdi jáne AQSh pen Eýropa arasyndaǵy áýe reısterin toqtatý týraly sheshimdi de durys dep sanaıdy.
Odan bólek doktor Faýchı VICh/SPID, týberkýlez, Zıka jáne Ebola qaýpinen adamzatty aman alyp qalýǵa úlesin qosyp kele jatqan bilikti mamandardyń biri. Osyndaı eren eńbegi úshin doktor Faýchı AQSh prezıdentiniń Presidential Medal of Freedom marapatyn alǵan. Freedom medali – Qazaqstanda meıramdar qarsańynda ekiniń biri alatyn orden/medal emes.
Koronavırýs adamdy “nurotanshyl”, “DVK”-shyl, lıberal, konservator nemese “bespartıınyı”/“apolıtıchnyı” dep bólmeıdi. Bul demokratııa úshin jáne óz elimizde ózimizdi tolyq azamat seziný úshin beıbit saıası kúresten bas tartýymyz kerek degen sóz emes. Tótenshe jaǵdaı – densaýlyǵymyzǵa mán berýge, jaqyndarymyzǵa kóńil bólýge, Konstıtýııany qaıta oqýǵa, azamattyń quqyqtarymen birge mindetteri qatar júretinin sezinýge, ózimizdiń jáne ózge adamdardyń ómirine jaýapkershilik tanyta alatynymyzdy dáleldeýge múmkindik.
Foto ashyq ınternet kózinen alyndy.
Shalqar Nurseıittiń Feısbýk paraqshasynan
