«Qaşyqtan oqytudy» «qaşyqtyqtan oqytu» dep «ǧaşyqtyq» bolyp jürgender de tabyldy ǧoi. Osyndaida keibır şalatıldıler qaşyq degen alys degen sözdıŋ sinonimı ekenın bılmei me degen oi tuady. Sonymen qalasaq ta, qalamasaq ta sūranys pen tehnologiia öz degenıne köndıretınıne köz jetkendei. «Qaşyqtan oqytu» uaqyttyŋ özı ūsynyp otyrǧan joldyŋ bırı. Däl qazırgıdei tötenşe jaǧdaida oŋ jol men tiımdı şeşımdı tehnologiia özı ūsyna qoiǧany quattarlyq. Al qaşyqtan oqytudy Qazaqstan JOO dary qolǧa alǧanyna da bıraz bolǧan edı. Syrttan oqityn bölımder qaşyqtan oquǧa auysqanda oqytuşylar da ärtürlı platformalarda sabaq daiyndau ısın bastap ketken bolatyn. Elımızdegı mynadai tötenşe jaǧdaida joǧary mektep pen jalpy bılım beretın mektepterdıŋ jappai onlain oquǧa erıksız şöşse de, onyŋ tiımdı jaǧyn endı tanyp bılıp jatqan siiaqty. Şyndyǧynda onlain oqytudyŋ da tiımdı jaqtary barşylyq: bılımgerler auditoriiada otyrǧandai ärnärsege bır alaŋdamai, bütındei bar zeiınımen oqu materialyna den qoiady. Qazırgı zaman adamynyŋ qoldaǧy qūrylǧysynyŋ displeiıne oi-zeiınımen enıp ketetının özımız de körıp jürmız. Endeşe, ärtürlı mändı-mänsız rolikterge emes, sabaqqa enıp ketıp jatsa nesı aiyp?! (mümkın äşeiınde telofonǧa telmırumen köp uaqytyn ötkızetın jastar sabaqtan keiın ärnärsenı bır qyzyqtaityn bos tırlıkke zauqy soqpas) Onyŋ üstıne oqytuşyǧa da jaqsy jaǧdai tudy desek bolady. Sabaqqa qajettı materialdyŋ bärı qol astyŋda. Kompiuterıŋde tūrǧan video ma, prezentasiia ma, mentaldı kartaŋ ba, vord material ma ekranǧa auystyru arqyly oŋai körsete qoiasyŋ. Sabaqqa qatysuşylardyŋ da barlyq daiyndaǧan dünielerın körsetuıne mümkındık mol. Tek röldı auystyra qoisaŋ bolǧany. Taǧy bır tiımdı jaǧy kerıbailanysty barlyq qatysuşyŋnan ala alasyŋ. Sūraǧyŋdy qoiyp, jazyp jıber deseŋ, zamatta olardyŋ refleksiiasyn köresıŋ, sabaqtan tys asyqpai oqyp şyǧuyŋa bolady. Köpşılıkpen bölıse de alasyŋ. Sondyqtan mūǧalımderge mümkındık molaidy. Al, tehnikalyq jaǧdaidy aityp jylap jürgender auyl jaǧdaiy bolar dep oilaimyn. Bızdıŋ mūǧalımderımızdıŋ tehnologiialyq jaǧynan jetıluıne, öz bılımderın köteruıne (şarasyzdan bolsa da) täuır jol aşyldy. Al bızdıŋ universitette būl oqytu türlerı onsyz da bar bolatyn. Öz täjıribemde auditoriialyq saǧattarǧa qosalqy türde klassrum, moodle, edmoda baǧdarlamalaryn qoldanyp jürgenmın. Därıs materialdaryn jüktep, oǧan belgılı bır tapsyrmalar beru, auditoriialyq saǧattardy ünemdeuge sep bolarlyq jaqsy täsıl dep tüsıngenmın.
Al elımızde viruska bailanysty karantin jariialanǧanda oqu oryndary arnaiy kurs ta ūiymdastyrdy. Klassroom, moodle, webex baǧdarlamalary boiynşa kurstar qatar jürgızıldı. İnternet zamanynda būl baǧdarlamalardyŋ jūmys qyzmetın bılgısı kelgen adam özı-aq üirenıp alsa da bolady. Barlyǧy iutub jelısınde de bar. Menıŋşe är ūstaz özınıŋ sabaǧynyŋ sapaly boluyna qam jeuı kerek. Sabaǧynyŋ jüielı ärı sapaly boluy aldymen ūstazdyŋ öz maqsaty men mındetıne kırmei me?! Qandai qoljetımdı täsılmen bolsyn (ol onlain ba, auditoriialyq sabaq pa) maqsatyŋa jetuıŋ mındetteledı. Sondyqtan ūstazǧa senım bıldıru kerek. Qoǧam mūǧalımge senım bıldırgende, soǧan qarai ūstaz da öz ısıne adal bolǧanda ǧana bızdıŋ qoǧamdy sanaly dep aituǧa bolady. Kei oqu oryndarynda «jemqorlyqqa qarsy küres» degen jeleumen oqytuşylardyŋ özı oqytqan şäkırtınen emtihan alu jaǧdaiyn özgertkenı baiqalady. Emtihan uaqytynda pän oqytuşylarynan özge oqytuşylardan baqylauşy qoiu nemese emtihan alu qūzyretın bütındei basqa oqu ortalyqtaryna auystyru ūstazǧa degen senımsızdıkten tuǧan degen oidamyn. Är ūstaz özı bergen bılımnıŋ sapasyn köruge müddelı emes pe? Menıŋ pıkırımşe, şäkırtıŋnıŋ bılım, bılıgıne oqytuşy aldymen qam jeiuı kerek. Osyndaida qazaqtyŋ bır maqaly eske tüsedı: «Et sasysa tūz sebersıŋ, al tūz sasysa qaitpeksıŋ» degen. Ūztazǧa senbegen qoǧamda sanaly şäkırt qalai qalyptaspaq?! Bızdıŋ qoǧam aşyqtyqqa älı de köşe almai otyrǧan siiaqty. Mäselen tehnikalyq qiyndyqtardy aitqan mūǧalımge barlyǧy şulap qoia berdı. Avtoritarlyq pen biurokratizm bar jerde bılım boluy da ekıtalai.
Köpşılık qalasa da, qalamasa da elımız bolyp oqytudyŋ jaŋa jüiesın körıp jatqan jaiymyz bar. Menıŋ pıkırımşe, bılım beru salasy özgerıstıŋ jaŋa kezeŋıne köterılıp keledı. Erteŋ karantin aiaqtalǧan künnıŋ özınde bız oqytudyŋ jaŋa ürdısınen bas tartpaityn siiaqtymyz. Täjıribemız tolyǧa tüsetını anyq. Ärine, onlain oqytu auditoriiadaǧy ūstaz ben şäkırttıŋ qarym-qatynasyn bütındei almastyra almaidy. Degenmen oqytudyŋ parallel ürdısı retınde täjıribemızge erkın enetınıne köz anyq jetedı. Türlı gadjetterge täueldılık HHI ǧasyrdyŋ qauıptı ürdısı. Ony joqqa şyǧara almaimyz. Şäkırtterımız mümkındıgınşe uaqyttaryn tiımdı paidalansa, tehnika qūrsauynan bölek salauatty ömır saltyn sürse, al ūstazdarymyzdyŋ şyǧarmaşylyq jūmysyna, özındık ızdenısıne jeterlık uaqyty bolsa degen tılektemız.
Bereke JŪMAQAEVA,
Süleimen Demirel universitetınıŋ professory
