Qazaqstandyq jurnalister Joǧarǧy Sottyŋ töraǧasy Jaqyp Asanovty būqaralyq aqparat qūraldaryna Qoǧamdyq ūlttyq senım keŋesınıŋ (NSOD) būrynǧy müşesı jäne Qazaq küresınıŋ būrynǧy basşysy Arman Şoraevtyŋ ısıne qatysuǧa rūqsat beruge şaqyrdy. Būl turaly "Adyrna" QazTAG-qa sılteme beredı.
«Qazır Qazaqstanda tötenşe jaǧdai (JK) engızıldı, sot prosesterı qaşyqtyqtan jürgızılude, jurnalisterge aşyq sot prosesterı turaly habarlau qiynǧa soǧady. 2020 jyldyŋ 19 säuırınde jurnalisterge 274-baptyŋ 4-bölıgı boiynşa äreket jasady degen küdıkpen ūstalǧan Arman Şoraevqa sanksiia beru turaly ötınıştı qarau üşın Almaty qalalyq sotynda sot otyrysyn qamtuǧa rūqsat etılmeitını belgılı boldy. Būl ıs qoǧamda rezonans tudyrdy, öitkenı Arman Şoraev köpşılıkke jaqsy tanys, ol qoǧam qairatkerı retınde elge jaqsy tanys. Būl ıs boiynşa sot prosesterın qamtu sot jüiesınıŋ özı üşın qajet ekenıne senımdımız. Qūrmettı Jaqyp Qajmanūly, sızden bızdıŋ ötınışımızdı qarap, Qazaqstan Respublikasynyŋ qoldanystaǧy zaŋnamasynda qarastyrylǧan sot ısın jürgızudıŋ jariialylyǧy qaǧidattarynyŋ oryndaluyna kümän keltırmesten, būqaralyq aqparat qūraldarynan tötenşe jaǧdailardaǧy sot prosesterın jariialauǧa mümkındık beretın şaralar qabyldauyŋyzdy sūraimyz », - delıngen Qazaqstan jurnalister ligasynyŋ ündeuınde.
Qazırgı uaqytta ündeu BAQ ökılderınıŋ qoldaryn jinaudy jalǧastyruda.
Esterıŋızge sala ketsek, 18 säuırde Qaraǧandyda ŪQKD eks-müşesı jäne Qazaq küresınıŋ eks-basşysy Arman Şoraev ūstaldy. Qauıpsızdık qyzmetkerlerınıŋ aituynşa, būǧan negız retınde QR Qylmystyq kodeksınıŋ 274-babynyŋ 4-bölıgı (tötenşe jaǧdai kezınde körıneu jalǧan aqparatty taratu) boiynşa qylmystyq ıs qozǧalǧan. 19 säuırde QazTAG IIM aqparat közıne sılteme jasai otyryp, Şoraevty Qaraǧandy qalasynyŋ tergeu izoliatorynan Almatyǧa jetkızu üşın alyp ketkenın habarlady. Vedomstvonyŋ ökılı sonymen bırge tergeu Işkı ıster ministrlıgı qūzyrynda bolǧandyqtan jaǧdaiǧa tüsınık beruden bas tartty. Būqaralyq aqparat qūraldarynyŋ proseske qatysuyna qatysty, Almaty soty tehnikalyq sebeptermen bärın bailanystyru mümkın emes, tek proseske qatysuşylar ǧana. Qazaq küresınıŋ būrynǧy jetekşısınıŋ qaryndasy Äspet Bekmyrzaevanyŋ aituynşa, Şoraevqa advokatpen kezdesuge rūqsat berılmegen.
Osydan bır kün būryn, 17 säuırde Almatyda belgılı saiasi belsendı Alnur İliaşev ūstaldy. Polisiia departamentınıŋ habarlauynşa, oǧan körıneu jalǧan aqparat taratqan degen küdık keltırılgen. 18 säuırde İliaşev ekı aiǧa qamauǧa alyndy. Būǧan qosa, qauıpsızdık küşterı ony bilıkten ketıruge jäne «Nūr Otandy» synǧa aluǧa şaqyrdy dep aiyptady. Qūqyq qorǧauşy, Adam qūqyqtary men zaŋdylyqty saqtau jönındegı qazaqstandyq halyqaralyq biuronyŋ direktory Evgenii Jovtis būl ıstegı «Nūr Otan» partiiasy men İliaşev turaly aqparattyŋ tötenşe jaǧdaiǧa qatysy turaly tüsınıksız dep sanaidy.
Sondai-aq, 18 säuırde Almatyda jurnalist Ūlan Şamşet ūstaldy. Belsendı Gennadii Krestianskiidıŋ aituynşa, ol karantin rejimın būzǧany üşın ūstalǧan.
Sonymen qatar, saiasi belsendı Dana Qalievanyŋ qylmystyq jauapkerşılıkke tartyluy turaly belgılı boldy, ol jaǧdaidy özınıŋ azamattyq pozisiiasymen bailanystyrady.
Aita ketu kerek, qoǧam qairatkerı jäne HAQ partiiasyn qūrudyŋ bastamaşylarynyŋ bırı Toǧjan Qojalieva belsendılerdıŋ ūstaluy turaly söz qozǧap, bilık eldegı tötenşe jaǧdaidy paidalanyp, bilıkke qarsy jäne yŋǧaisyz belsendılerdı tazartuǧa kırıstı degen pıkır bıldırdı. Jurnalist jäne azamattyq belsendı Äsem Japişevanyŋ paiymdauynşa, qazır bilık tötenşe jaǧdaidy tärtıpsızdıkterdı basu üşın qoldanyp otyr jäne belsendılerdı qoldau üşın eşkım eşteŋe jasai almaitynyn paidalanyp otyr. Belsendı azamat Äsiia Tulesovanyŋ aituynşa, memlekettık organdardyŋ azamattyq belsendılermen yntymaqtastyq ornatatyn uaqyty keldı. Jovtis azamattyq belsendılerdıŋ qamauǧa alynuy Qazaqstanda narazylyqty basudyŋ tetıgı degen pıkır bıldırdı.
19 säuırde «Ädıl söz» halyqaralyq söz bostandyǧyn qorǧau qory Qazaqstannyŋ Bas Prokurory Ǧizat Nūrdäuletovty tötenşe jaǧdailar kezınde «qasqyr aulaudyŋ» aldyn aluǧa şaqyrdy. Qor Ekınşı düniejüzılık soǧys jyldarynda da KSRO-da jalǧan aqparat bergenı üşın jazalanbaǧanyn, qazır Qazaqstan odan asyp ketkenın atap öttı. Qazaqstandaǧy däiektılerdı tekseruşıler de Şoraev pen İliaşevke qarsy sanksiialardy şamadan tys dep sanaityndyqtaryn mälımdep, mälımdeme jasady.
Aita ketu kerek, 2019 jyldyŋ qaraşasynda AQŞ-tyŋ BŪŪ-daǧy delegasiiasy Qazaqstan ūsynǧan Düniejüzılık merzımdı şoludyŋ (UPR) üşınşı siklın qarau aiasynda Qazaqstan bilıgıne 174 (äleumettık, ūlttyq, rulyq, näsıldık, taptyq nemese dıni arazdyqty qozdyru) jäne 274-baptardy . ( jalǧan aqparatty taratu) qaita qaraudy ūsyndy.
Otyrysqa qatysqan köptegen eldıŋ ökılderı zaŋnamany qaita qarauǧa ündedı. Sodan keiın qaraşada bedeldı halyqaralyq «Şekarasyz reporterlar» ūiymy Qazaqstan Prezidentı Qasym-Jomart Toqaevty jurnalisterdı qudalaudy toqtatuǧa şaqyrdy.
Oŋǧar Qabden,
"Adyrna" ūlttyq portaly
